Muzeum Kolejnictwa w Warszawie – istniejące w latach 1928–2016[1] muzeum kolejowe. Od 1972 roku mieściło się w budynku byłego Dworca PKPWarszawa Główna Osobowa przy ul. Towarowej 3 w Warszawie.
Do zwiedzania oferowało ekspozycje stałe (historyczne) i czasowe, dużą ekspozycję modeli kolejowych w salach wystawowych oraz wystawę zabytkowego taboru normalnotorowego na wydzielonych torach w skansenie.
Poza prowadzoną na szeroką skalę działalnością naukową, we współpracy z wieloma instytucjami, organizowane były tu liczne imprezy okolicznościowe, oraz wernisaże. Muzeum zostało zlikwidowane z dniem 31 marca 2016 roku. Dysponowało licznym zbiorem bibliotecznym, który wraz z obiektami przeszedł na stan nowo powstałej instytucji kultury – Stacji Muzeum[2].
Myśl o utworzeniu Muzeum Kolejnictwa zrodziła się wśród kolejarzy wraz z odzyskaniem niepodległości w 1918. Ogrom pracy i trudności, na jakie napotykano przy uruchamianiu bardzo zniszczonego transportu kolejowego, oddaliły realizację tego zamiaru na dalsze lata. Okolicznością, która przyspieszyła powołanie Muzeum Kolejnictwa były Targi Wschodnie we Lwowie w 1927, na których urządzono pawilon komunikacji.
Muzeum Kolejnictwa powstało 18 lutego 1928. W tym dniu minister komunikacji inż. Paweł Romocki w obecności otworzył Muzeum Kolejowe w tymczasowej siedzibie, zlokalizowanej w zachodnim skrzydle ówczesnego Dworca Głównego – Wiedeńskiego. Z 1928 pochodzi również rozporządzenie ministra komunikacji Alfonsa Kuehna w sprawie zatwierdzenia Regulaminu tymczasowego Muzeum Kolejowego (Nr IV 6031/11/28, z dnia 21 maja 1928 roku, opublikowane w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Komunikacji Nr 16 z 1928 roku, poz. 171, s.190).
Budowa linii średnicowej spowodowała konieczność rozbiórki zachodniego skrzydła Dworca Głównego. W 1931 podjęto decyzję o przeniesieniu Muzeum Kolejowego do kolejnej, wciąż tymczasowej, siedziby. W prywatnym budynku należącym do firmy Schicht przy ul. Nowy Zjazd 1 wynajęto 20 pomieszczeń[3]. Na powierzchni około 900 m², w 19 działach zaprezentowano dokumenty, fotografie, książki, wiele modeli i makiet. 15 grudnia 1938 Muzeum Kolejowe przekształcono w Muzeum Komunikacji wzbogacając jego ekspozycje o dwa działy: dróg kołowych i dróg wodnych[4]. Do 1939 Muzeum zgromadziło ponad 4 tysiące eksponatów, w tym blisko 400 modeli, 250 tablic i wykresów, ponad 550 fotografii oraz 8 tysięcy książek. Nieprzystosowany do tego typu działalności budynek nie pozwalał na eksponowanie większych i cięższych maszyn i urządzeń, które gromadzono w magazynach dworcowych. Dlatego w planach przewidywano budowę docelowej siedziby w miejscu obecnego Stadionu Narodowego.
Okres powojenny
W okresie powojennym próbę ponownego zorganizowania Muzeum podjęto w 1946. Początkowo zaczęto gromadzić dokumenty i eksponaty w Pilawie. Pozyskaną, niewielką ilość zbiorów, przeniesiono do Bytomia. Na przełomie lat 1956–57 działalność Muzeum ustała.
Decyzję o kolejnym powołaniu Muzeum Kolejnictwa podjął Minister Komunikacji w 1972, wyznaczając na jego siedzibę Dworzec Warszawa Główna Osobowa. Obiekt został otwarty 11 września 1973. Na jego pierwszą ekspozycję składały się 93 eksponaty, w tym 40 lokomotyw, z których 9 ustawiono na wolnym powietrzu[5]. Ekspozycja nosiła tytuł Kolej Warszawsko-Wiedeńska i koleje dziś[6].
1 stycznia 1995 Muzeum zostało wyłączone organizacyjnie ze struktury PKP i włączone bezpośrednio do Ministerstwa Transportu. 1 stycznia 1999, na mocy ustawy, Muzeum Kolejnictwa przekazano do Samorządu Województwa Mazowieckiego. W okresie od 1972, tj. od powołania Muzeum Kolejnictwa, systematycznie powiększano zbiory i rozszerzano działalność merytoryczną, głównie związaną z historią kolejnictwa na Ziemiach Polskich. W Warszawie – wraz ze zmniejszającą się rolą Dworca Głównego przybywało powierzchni wystawienniczych i zaplecza. Po udostępnieniu Muzeum niewielkiej powierzchni (ok. 250 m²) w pomieszczeniach jeszcze czynnego dworca Warszawa Główna, zaczęto gromadzić i równocześnie eksponować pamiątki związane z historią kolejnictwa w Polsce.
Finalnie Muzeum otrzymało dwie sale wystawowe o powierzchni ok. 800 m² oraz wydzielono tory stacyjne gdzie zgromadzono zabytkowe pojazdy. W salach na wystawach stałych prezentowane są: historia kolei na Ziemiach Polskich od 1845 do okresu obecnego, początki kolei na świecie oraz wybrane eksponaty ze zbiorów Muzeum. Oprócz informacji fotograficzno-tekstowej, związanej z tymi tematami, na ekspozycji można obejrzeć wiele modeli taboru kolejowego, sztandary pracowników kolejowych z okresu międzywojennego, zegary i zegarki, lampy, telefony i mundury kolejowe, dokumenty i wiele innych związanych z historią kolejnictwa. Oprócz wystaw stałych Muzeum organizuje wystawy czasowe, najczęściej związane z wydarzeniami rocznicowymi na kolei, jak również o innej tematyce, np. obrazy oraz fotografie związane z funkcjonowaniem kolei.
Likwidacja muzeum
Od początku XXI w. muzeum borykało się z nie do końca uregulowanym stanem prawnym dworca Warszawa Główna i jego otoczenia. Od co najmniej 2004 PKP próbowało sprzedać teren muzeum. Propozycja przeniesienia muzeum na Pragę nie spotkała się z pozytywnym odzewem muzealników[potrzebny przypis].
W 2012 PKP zdecydowało o wystawieniu w przetargu nieruchomość po dawnym Dworcu Głównym przy ul. Towarowej 1 (w 2015 zmieniono adres na ul. Towarową 3), dając prawo pierwokupu tego budynku poza przetargiem samorządowi województwa mazowieckiego, któremu podlegało mieszczące się tam Muzeum Kolejnictwa[7].
W latach 2014–2015 nastąpiły rozmowy pomiędzy PKP S.A., a Samorządem Województwa Mazowieckiego, co w konsekwencji przyczyniło się do powołania nowej instytucji kultury, która powstała w roku 2016.
25 stycznia 2016 radni Sejmiku Województwa Mazowieckiego podjęli uchwałę w sprawie likwidacji muzeum, w związku z czym 20 lutego 2016 rozpoczęła się likwidacja muzeum, która trwała do końca marca. Następnie majątek muzeum został przekazany nowo powstałej instytucji pn. Stacja Muzeum[8]
Muzeum Kolejnictwa w Warszawie po raz ostatni zostało otwarte dla zwiedzających dnia 20 marca 2016.
Obecnie w dawnym budynku dworca Warszawa Główna mieści się nowa instytucja kultury pn. Stacja Muzeum, która docelowo ma znaleźć swoją siedzibę na warszawskich Odolanach[2].
Oddział Muzeum Kolejnictwa – Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie zlokalizowane jest na terenie dawnej stacji Sochaczewskiej Kolei Dojazdowej. Jego zbiory to 170 jednostek taboru wąskotorowego, a także kolekcje historycznych fotografii, mundurów kolejowych, latarek, modeli, dokumentów, biletów, pieczątek, przedmiotów dokumentujących codzienne życie kolei wąskotorowych w Polsce. Unikat wśród jednostek taborowych stanowi najstarszy w Polsce, z 1882, prawdziwy rarytas polskiej myśli technicznej, zabytkowy parowóz z 1929 – Px29-1704 – jedyny czynny na świecie, z tej serii. Parowóz wraz z wagonami jeździ w letnie weekendy 18-kilometrową trasą z Sochaczewa, przez Brochów, aż do Puszczy Kampinoskiej[10].
↑ abStacjaS.MuzeumStacjaS., O Stacji Muzeum [online], stacjamuzeum.pl [dostęp 2016-10-03].
↑KarolK.MórawskiKarolK., WiesławW.GłębockiWiesławW., Bedeker warszawski: w 400-lecie stołeczności Warszawy, Iskry, 1996, s.292, ISBN 83-207-1525-3, ISBN 978-83-207-1525-5.
↑Gazeta Administracji, wyd. 1-8, t. 21, 1939, s.51.
↑Kronika nauki i techniki 31 VIII – 29 IX 1973 r.. „Młody Technik”. 11/1973, s. II okładki. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”. (pol.).
↑Danuta Zawierucha. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 VII-30 IX 1973. „Kronika Warszawy”. s. 150.
.jpg)
