Długie i grube łodygi pnące, tworzące w węzłach korzenie powietrzne[6]. Tkanki tych roślin zawierają liczne trichosklereidy, które są odpowiedzialne za ich drewnienie[7].
Morfologia monstery perforowanejMonstera dziurawa na stanowisku naturalnymLiście młodociane monstery dziurawejLiście dojrzałe monstery dziurawejKwiatostan monstery dziurawejOwocostan monstery perforowanej
Ulistnienie naprzeciwległe, naprzemianległe. Liście właściwe wierzchołkowo kolankowate, tworzące zwykle długą pochwę, trwałą, wysychającą do postaci błony lub odpadającą. Blaszki liściowe całobrzegie, asymetryczne, podłużne do jajowato-eliptycznych, często wyraźnie perforowane w wyniku programowanego obumierania niektórych komórek[8], rzadziej pierzastodzielne. Kształt liści młodocianych jest inny niż dojrzałych, nie są one nigdy perforowane. Nerwacja pierwszorzędowa pierzasta, zbiegająca się do żyłki marginalnej, drugorzędowa równoległo-pierzasta lub siatkowata (np. Monstera dubia), dalsza siatkowata. Liście młodych roślin często ściśle przywierają do pnia drzewa[7].
Roślina tworzy w każdym rozgałęzieniu od jednego do kilku kwiatostanów, typu kolbiastegopseudancjum, na pędach kwiatostanowych krótszych od ogonków liściowych. Pochwa kwiatostanu jajowata do podłużno-jajowatej, o zaostrzonym wierzchołku, łódko-kształtna i trochę zwinięta u nasady, wewnątrz biała do różowej. Kolba siedząca, niemal cylindryczna, nieco krótsza od pochwy, pokryta obupłciowymi kwiatami pozbawionymi okwiatu, jedynie u nasady pokryta prątniczkami. Kwiaty zbudowane z 4 wolnych pręcików i pojedynczej zalążni. Pręciki o spłaszczonych nitkach i podłużno-eliptycznych pylnikach, otwierających się przez podłużną szczelinę. Zalążnia pryzmatyczna, odwrotnie jajowata do eliptycznej, dwukomorowa, z 2 anatropowymi zalążkami w każdej komorze, powstającymi z osiowo-bazalnych łożysk. Szyjka słupka masywna, szersza od zalążni, zakończona okrągłym, podłużno-eliptycznym lub równowąskim znamieniem[7].
Miąższowate jagody zawierające od 1 do 3 nasion. Nasiona odwrotnie jajowate do eliptycznych, spłaszczone, o gładkiej łupinie. Zarodek duży, bielmo nieobecne[7].
Gatunki podobne
Przedstawiciele plemienia Monstereae, od których różnią się budową kwiatów[7]. Wiele gatunków monster jest podobnych do roślin z rodzaju filodendron, również w tym przypadku różnice morfologiczne dotyczą kwiatostanów[9].
Tkanki tych roślin, w szczególności korzenie powietrzne i niedojrzałe owoce, zawierają w idioblastach kryształy szczawianu wapnia. Ugryzienie, żucie lub spożycie tych roślin może wywołać ostrą reakcję zapalną śluzówki jamy ustnej i układu pokarmowego, a kontakt soku z oczami, ich poważne podrażnienie[13]. Owoce monstery dziurawej zawierają wysokie stężenie amin aromatycznych, dopaminy i tyraminy[14].
Liczba chromosomów 2n = 60 (24, 48, 56, 58, 70)[7].
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od łacińskiego słowa monstrum (potwór, dziwadło) i odnosi się specyficznej perforacji liści wielu gatunków z tego rodzaju[5].
Nazwy rodzajowe
Rodzaj znany jest w Polsce pod spolszczoną nazwą łacińską „monstera”. Pod tą nazwą opisany został już w Botanice Szczególnej Czerwiakowskiego w roku 1852[16]. W późniejszych pracach z przełomu XIX i XX wieku oprócz nazwy „monstera” podawana była obocznie nazwa „zlenna”[17][18], która jednak nie przyjęła się.
Zastosowanie
Owocostany monstery dziurawejMonstera Adansona w uprawie
Napar z liści i korzeni powietrznych monstery dziurawej jest stosowany w leczeniu artretyzmu. Odpowiednio przygotowane korzenie tej rośliny służą też jako remedium na ukąszenia węży[14].
Owocostany monstery dziurawej (ang.ceriman), przypominające wydłużoną szyszkę, osiągające długość 30 cm i średnicę 6 cm, są jadalne i bardzo cenione w Ameryce. Mogą być spożywane jedynie po pełnym dojrzeniu, kiedy jagody osiągają żółtawą barwę i łatwo schodzi z nich skórka. Owoce nie w pełni dojrzałe są silnie piekące z uwagi na zawartość kryształów szczawianu wapnia. Kremowo-biały miąższ jagód jest bardzo delikatny i słodki, przypomina w smaku banana i ananasa lub piña coladę. Jest składnikiem deserów, sałatek owocowych i lodów[14].
Dane liczbowe na podstawie: Jules Janick i Robert E. Paull: The encyclopedia of fruit & nuts, 2008[14] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[19]
Monstera dziurawa jest jedną z najpopularniejszych roślin pokojowych, uprawianą na całym świecie przede wszystkim ze względu na atrakcyjne, perforowane liście, osiągające długość 1 metra. Gatunek ten został introdukowany do uprawy w 1840 roku i obecnie jest częściej spotykany poza miejscem naturalnego występowania, gdzie jest rzadki[10]. Oprócz monstery dziurawej w uprawie spotyka się mniej rosłe gatunki, np. Monstera dubia, monstera perforowana, o spiczastych, silnie perforowanych liściach, oraz Monstera acuminata, o blaszce liściowej nie większej niż 10–25 cm.
Inne zastosowania
Korzenie powietrzne monstery dziurawej są surowcem do produkcji koszy i lin[14].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abAdolf Engler, Kurt Krause. Araceae-Monsteroideae. „Das Pflanzenreich”. 37, s. 97-117, 1908. Adolf Engler. (łac.).
↑Paul C. Standley. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 31, s. 29-32, 1944. (ang.).Sprawdź autora:1.
↑ abcdefghiSimon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 135-138. ISBN 1-900347-22-9. OCLC468572283. (ang.).
↑Margot Schubert: Mieszkamy wśród kwiatów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991, s. 268. ISBN 83-09-00563-6.
↑ abDavid J. Mabberley: The plant-book: a portable dictionary of the vascular plants. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press, 1997, s. 556. ISBN 0-521-41421-0. (ang.).
↑Marc Gibernau. Pollinators and Visitors of Aroid Inflorescences. „Aroideana”. 26, 2003. (ang.).brak numeru strony
↑Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach : moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1992, s. 73, 213. ISBN 83-7066-343-5.
↑David W. Nellis: Poisonous plants and animals of Florida and the Caribbean. Sarasota, Fla: Pineapple Press, 1997, s. 150. ISBN 1-56164-111-1. (ang.).
↑ abcdeJules Janick i Robert E. Paull (red.): The encyclopedia of fruit & nuts. Wallingford: CABI, 2008, s. 77-78. ISBN 978-0-85199-638-7. (ang.).
↑Ignacy Rafał Czerwiakowski: Botanika Szczególna. T. 2: Opisanie róslin jednolistniowych lekarskich i przemysłowych. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1852, s. 372. (pol.).
↑Józef Rostafiński: Słownik polskich imion ródzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 570. (pol.).
↑Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich.... T. 2: T. 2. : Słownik łacińsko-polski.... Warszawa: Druk Noskowskiego, 1894, s. 365. (pol.).
