Małopolska Wschodnia

Małopolska Wschodnia

Państwa	Ukraina  Polska
Ważniejsze miejscowości	Lwów, Stanisławów, Tarnopol, Przemyśl, Kołomyja, Stryj, Rzeszów
Położenie na mapie lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie

Porównanie Małopolski Wschodniej i Galicji Wschodniej

Małopolska Wschodnia i Wołyń

Małopolska Wschodnia – w dwudziestoleciu międzywojennym półoficjalna nazwa^[1][2] części terytorium Polski obejmującej tereny trzech południowo-wschodnich województw: lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego. Nazwa ta nigdy nie zastąpiła całkowicie używanego wcześniej określenia Galicja Wschodnia, lecz była stosowana obok niego^{[3][4][5][6][7]}.

Pod względem terytorialnym Małopolska Wschodnia nie była w pełni tożsama z Galicją Wschodnią z czasów zaboru austriackiego. W wyniku wprowadzonego 23 grudnia 1920^[8] podziału administracyjnego terenów byłego zaboru austriackiego wchodzących w skład II Rzeczypospolitej, granicę Małopolski Wschodniej w stosunku do Galicji Wschodniej przesunięto znacznie na zachód^[9]. Do województwa lwowskiego włączono bowiem powiaty: tarnobrzeski, rzeszowski, łańcucki, niżański, kolbuszowski, przeworski, strzyżowski i krośnieński, które nie wchodziły w skład okręgu apelacyjnego lwowskiego, którego zachodnia granica była umowną granicą Galicji Wschodniej w ramach Austro-Węgier^[10][11]. Północno-zachodnią granicę Małopolski Wschodniej wyznaczała natomiast Wisła pod Sandomierzem.

Historia

Mapa Grodów Czerwieńskich

Ziemie, na których położony był obszar późniejszej Małopolski Wschodniej, rozciągały się na terenie następujących krain historycznych: Grodów Czerwieńskich (później – zachodnia część Rusi Czerwonej), Rusi Czerwonej i Podola Zachodniego, na pograniczu lechicko-ruskim. Po podboju Lędzian i zajęciu Grodów Czerwieńskich w 981 roku przez Włodzimierza Wielkiego tereny te należały – z krótkimi przerwami – do Rusi Kijowskiej, a następnie do Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Po śmierci ostatniego z książąt halicko-wołyńskich Bolesława Jerzego II (1340) Kazimierz Wielki włączył do swego państwa Ruś Czerwoną; po jego śmierci została ona podporządkowana przez Ludwika Węgierskiego Królestwu Węgier. Do Królestwa Polskiego została ostatecznie wcielona przez Jadwigę Andegaweńską w 1387 roku. W XV wieku w skład Korony weszło Podole zachodnie (kamienieckie). Po śmierci Władysława Jagiełły (1434) zostało utworzone województwo ruskie, zaś po wygaśnięciu lenna Piastów mazowieckich w księstwie bełskim – województwo bełskie (1462).

Prowincja małopolska Rzeczypospolitej Obojga Narodów

W czasach I Rzeczypospolitej za Małopolskę powszechnie uznawano tereny ówczesnych województw: krakowskiego, sandomierskiego i lubelskiego^[12], co miało swoje źródło w kształtowaniu się krain historycznych za czasów Piastów i Jagiellonów. Tak też była ona rozumiana wśród ówczesnej ludności Polski. Ponadto utworzona została, jako jednostka administracyjna, prowincja małopolska, która obejmowała również Ruś Czerwoną, Podole oraz – od Unii Lubelskiej (1569) – Podlasie, Wołyń, Ukrainę Naddnieprzańską. Nie należy jej jednak mylić z właściwą Małopolską jako regionem historycznym. Po rozbiorach południowa część Małopolski przeszła pod panowanie Austrii, tworząc z województwem ruskim, bełskim i fragmentem podolskiego nową austriacką prowincję zwaną Galicją^[13], ostatecznie jako kraj koronny Austro-Węgier.

Postrzeganie Małopolski na przestrzeni wieków

W czasie zaborów dotychczasowe rozumienie Małopolski zostało zatarte, zaś obie jej części – rosyjska (w obrębie Królestwa Polskiego) i austriacka (w obrębie Galicji) – zaczęły się różnicować społecznie i gospodarczo. Podziały administracyjne narzucone przez zaborców przestały odzwierciedlać tradycję historyczną Polski. Zapoczątkowane wtedy utożsamianie Małopolski z Galicją do dzisiaj ma swoje konsekwencje w podziale administracyjnym kraju, a także w polskiej tożsamości społecznej (choć przecież austriacka Galicja obejmowała swoim obszarem jedynie część Małopolski, a ponadto składała się w większości z terenów, które do historycznej Małopolski nigdy nie należały).

W II Rzeczypospolitej terytorium Galicji zaczęto określać terminem Małopolska. Określeniem tym obejmowano ziemie byłego zaboru austriackiego, a nie przedrozbiorowe terytorium Małopolski. Małopolskę Zachodnią stanowiło województwo krakowskie, natomiast województwa: lwowskie, tarnopolskie i stanisławowskie zaczęto określać mianem Małopolski Wschodniej. Było to nazewnictwo analogiczne do stosowanego w czasach austriackich, kiedy to nieformalnie funkcjonował podział na Galicję Zachodnią i Wschodnią, przy czym ich granicę stanowił zasięg kompetencji Sądu Apelacyjnego w Krakowie i Sądu Apelacyjnego we Lwowie^[14][15]. Jednak Małopolska Wschodnia obejmowała pojęciowo szerszy zakres ziem niż Galicja Wschodnia – do województwa lwowskiego włączono bowiem powiaty: tarnobrzeski, rzeszowski, łańcucki, niżański, kolbuszowski, przeworski, strzyżowski i krośnieński, które nie wchodziły w skład sądowego okręgu apelacyjnego lwowskiego.

Po II wojnie światowej, w wyniku konferencji teherańskiej wschodnia granica Polski została ustalona przez trzy wielkie mocarstwa koalicji antyhitlerowskiej (USA, Wielką Brytanię i ZSRR) wzdłuż tzw. Linii Curzona, w konsekwencji większość terytorium Małopolski Wschodniej znalazła się poza granicami Polski. Po konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej podpisał 16 sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, na podstawie porozumienia o granicy zawartego pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy wschodnią część województwa lwowskiego ze Lwowem, a także całe terytorium województw: stanisławowskiego i tarnopolskiego włączono do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie ZSRR.

We współczesnej polskiej historiografii istnieje spór o to, która nazwa jest bardziej adekwatna na określenie obszaru trzech południowo-wschodnich województw II RP: Galicja Wschodnia czy Małopolska Wschodnia. Większość polskich historyków, m.in. Michał Klimecki, Maciej Krotofil i Jan Pisuliński, używa neutralnego terminu pochodzącego z czasów zaboru austriackiego, niektórzy, jak np. Czesław Partacz, stosują sformułowanie powstałe w dwudziestoleciu międzywojennym. Według Jana Pisulińskiego, określenie Małopolska Wschodnia nie jest ugruntowane historycznie i ma znaczenie jedynie nacjonalistyczno-propagandowe (podobnie jak zresztą stosowany wówczas przez stronę ukraińską analogiczny termin Ukraina Zachodnia), służące w latach 20. i 30. XX w. silniejszemu związaniu obszaru między Sanem a Zbruczem z państwem polskim oraz podkreśleniu rzekomo rdzennie polskiego charakteru tych ziem^[16].

Ludność Małopolski Wschodniej

Ludność uważająca język ukraiński za ojczysty (w powiatach) według spisu powszechnego 1931.

Ludność trzech województw Małopolski Wschodniej liczyła w roku 1921 łącznie 5 495 104 osoby^[17], w roku 1931 6 208 100 osób^[18].

Ludność według deklarowanej narodowości w 1921

• Ukraińcy^[19][20] – 2 630 634
• Polacy^[21] – 2 479 565
• Żydzi^[22] – 351 165
• Niemcy^[23] – 30 518 osób.

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30 IX 1921^[17].

Ludność według deklarowanego wyznania w 1921

• wyznanie greckokatolickie – 2 970 420
• wyznanie rzymskokatolickie – 1 907 678
• judaizm – 587 397
• protestantyzm (luteranizm, kalwinizm i in.) – 25 498 osób.

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30 IX 1921^[17].

Ludność według deklarowanego języka ojczystego w 1931

• Polacy^[24] – 2 926 300
• Ukraińcy^{[a][b][c][25]} – 2 814 300
• Żydzi^[26] – 421 200
• Niemcy^[27] – 31 500 osób.

Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9 XII 1931 r^[28].

Ludność według deklarowanego wyznania w 1931

• wyznanie greckokatolickie – 3 256 300
• wyznanie rzymskokatolickie – 2 281 400
• judaizm – 616 200
• protestantyzm (luteranizm, kalwinizm i in.) – 29 300 osób.

Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9 XII 1931 r^[28].

Administracja państwowa II Rzeczypospolitej, wbrew oficjalnie głoszonemu stanowisku, za Polaków uważała faktycznie wyłącznie ludność rzymskokatolicką, uznając że podział wyznaniowy pokrywa się z narodowościowym^[29].

Zobacz też

• Galicja
• Galicja Wschodnia
• Małopolska
• prowincja małopolska
• Małorosja

Uwagi

1. „Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w Małopolsce Wschodniej, była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności staroruskiej, odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński” i „język ruski”, dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „ukraiński” (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim – „Sprawy Narodowościowe” Nr 1/1932, s. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości lub języka „ruskiego”, czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.” Alfons Krysiński, Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931, Warszawa 1933, Instytut Badań Spraw Narodowościowych, Biblioteka Spraw Narodowościowych nr 11, s. 44–46.
2. „Naród nie jest społecznością homogeniczną, stąd też w przypadku ukraińskiego etnosu zamieszkującego terytorium II Rzeczypospolitej możemy wyróżnić następujące grupy prezentujące różny stopień świadomości i samoidentyfikacji: 1. Ukraińcy świadomi swej odrębności narodowej, kultywujący swą odrębność i manifestujący ją na zewnątrz; 2. Ukraińcy o ugruntowanej świadomości narodowej, ograniczający ją jednak do sfery rodzinnej i konfesyjnej; 3. Ukraińcy o niewykształconej świadomości narodowej, zachowujący poczucie odrębności na poziomie etnicznym oraz utrzymujący więź ze swym wyznaniem, słabo znający język literacki, ale modlący się po rusku (Rusini)”'; Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s. 45.
3. „Liczebność Rusinów, których – poza przywódcami, określającymi się coraz wyraźniej jako Rosjanie, czego dowodzili przez przyjmowanie języka rosyjskiego- uznać należy za zbiorowość etniczną, była znikoma. Na podstawie statystyk wyborczych oraz liczby członków instytucji i stowarzyszeń kulturalnych (Towarzystwo im. Michaiła Kaczkowskiego) oraz gospodarczych (Rewizyjny Związek Ruskich Spółdzielni, Ruskij Rolniczyj Sojuz) pozostających pod wpływami „staroruskimi” można ją szacować na 4 do 8% ogółu populacji ukraińskiej.” Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X, s. 104. A. Krysiński szacował rzeczywistą liczebność grupy uważającej się za „Rusinów” na 250 tys. Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2, s 9. przypis 14.

Przypisy

1. Galicję Wschodnią oficjalnie nazwano Małopolską Wschodnią Por. Grzegorz Motyka, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”, s. 14.
2. „Po prostu zaborczą nazwę Galicji zastąpiono teraz nazwą Małopolska, choć zasięg terytorialny tak rozumianej Małopolski w niewielkim tylko stopniu pokrywał się z jej historyczną poprzedniczką. Zgodnie z nazewnictwem z czasów austriackich, kiedy to używano określeń Galicja Zachodnia i Wschodnia, przy czym ich umowną granicę stanowił San, teraz zaczęto używać nazw Małopolska Zachodnia i Wschodnia. Były to zresztą określenia często używane w języku potocznym, ale niemające w zasadzie uzasadnienia w strukturach administracyjnych kraju. Do tak rozumianej Małopolski wchodziły w okresie międzywojennym cztery województwa. Jedno z nich stanowiło Małopolskę Zachodnią, a było to województwo krakowskie, trzy dalsze: lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie – Małopolskę Wschodnią. To pozbawione historycznych podstaw nazewnictwo po II wojnie światowej znowu uległo zmianie.” Antoni Podraza, Małopolska w przeszłości i dziś, Wspólnota Małopolska, 1999-06-01, wersja elektroniczna.
3. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2019 r. (sygn. akt K 1/18). [dostęp 2023-03-02].
4. „Określenie Galicji, mimo iż ukute przez władze austriackie w XVIII w. (Königreich Galizien und Lodomerien) dla uzasadnienia zaboru ziem Rzeczypospolitej poprzez odwołanie się do związku w XIII w. księstwa halicko-włodzimierskiego z Węgrami, z upływem czasu zatracało swój negatywny komponent emocjonalny. Było ono powszechnie stosowane zarówno przez Polaków i Ukraińców do końca istnienia Austro-Węgier.” Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X; s. 26.
5. Timothy Snyder: Pięć wieków i osiem lat. tygodnik.com.pl. [dostęp 2010-01-19].
6. „Po odzyskaniu niepodległości i z chwilą faktycznego zdobycia zwierzchności nad spornym polsko-ukraińskim obszarem pojęcie to (Galicja Wschodnia) zostało zastąpione terminem Małopolska Wschodnia, mającym podkreślać, jak się wydaje, ścisły związek tych ziem z resztą terytorium Rzeczypospolitej. Nazwa ta zaczęła się upowszechniać już w latach 1919–1920 r. Pod względem geograficznym czy administracyjnym Małopolska Wschodnia nie była tożsama z dawną Galicją Wschodnią. Obejmując obszar trzech województw – lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego – na zachodzie dość daleko wykraczała poza linię podziału kompetencji austriackich organów sądowych, a jednym z nielicznych elementów więzi, gdy w życie nie weszły rozwiązania zawarte w ustawie o samorządzie wojewódzkim (które i tak nie przewidywały żadnych struktur ponadwojewódzkich, prowincjonalnych), było istnienie wspólnego dla wspomnianych województw Kuratorium Lwowskiego Okręgu Szkolnego. W publicystyce, w pracach naukowych szukano niekiedy nazw mniej konfrontacyjnych, jak np. Ziemia Czerwieńska. W publikacjach GUS byłe ziemie zaboru austriackiego – województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie wraz z krakowskim – zaliczane były do grupy województw południowych. Strona ukraińska używała najczęściej określenia Galicja Wschodnia lub Hałyczyna (Galicja), które pokrywać się miało z obszarem etnicznie ukraińskim, tj. takim, gdzie ludność ukraińska (ukraińskojęzyczna) stanowiła bezwzględną (ponad 50%) większość. Z biegiem czasu coraz częściej pojawiać się zaczął termin Ziemie Zachodnioukraińskie, na podobieństwo stosowanego konsekwentnie od lat 20. XX wieku w Związku Radzieckim pojęcia Ukraina Zachodnia.” Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X; s 26-27.
7. „Incydentalnie zapewne używano anachronicznego określenia „Ruś Czerwona”; w pracach publicystycznych Eugeniusza Romera z lat 30. XX w. obok terminu „Ziemia Czerwieńska” pojawiały się sformułowania „województwa południowo-wschodnie” lub „południowy wschód Rzeczypospolitej”. E. Romer, Rady i przestrogi (1918–1938), Lwów 1938, s. 131, 153, za: Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X; s. 26 przypis 6.
8. Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 – Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy.
9. Tadeusz A. Olszański, Historia Ukrainy XX wieku, Warszawa 1993.
10. „Wobec trudności w precyzyjnym określeniu obszaru Galicji Wschodniej najczęściej przyjmuje się, że obejmował on powiaty podległe od 1850 r. jurysdykcji sądu III instancji (Oberlandesgericht) we Lwowie.” Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X; s. 25.
11. Podział okręgów sądowych Królestwa Galicji i Lodomerii „Reichsgesetzblatt vom 24. April 1854”, Nr 111.
12. Lucjan Tatomir: Geografia ogólna i statystyka ziem dawnej Polski. Kraków: Drukarnia „Czasu” W. Kirchmayera, 1868, s. 154.
13. Antoni Podraza Małopolska w przeszłości i dziś, Wspólnota Małopolska, 1999-06-01, wersja elektroniczna.
14. Po prostu zaborczą nazwę Galicji zastąpiono teraz nazwą Małopolska, choć zasięg terytorialny tak rozumianej Małopolski w niewielkim tylko stopniu pokrywał się z jej historyczną poprzedniczką. Zgodnie z nazewnictwem z czasów austriackich, kiedy to używano określeń Galicja Zachodnia i Wschodnia, przy czym ich umowną granicę stanowił San, teraz zaczęto używać nazw Małopolska Zachodnia i Wschodnia. Były to zresztą określenia często używane w języku potocznym, ale niemające w zasadzie uzasadnienia w strukturach administracyjnych kraju. Do tak rozumianej Małopolski wchodziły w okresie międzywojennym cztery województwa. Jedno z nich stanowiło Małopolskę Zachodnią, a było to województwo krakowskie, trzy dalsze: lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie – Małopolskę Wschodnią. To pozbawione historycznych podstaw nazewnictwo po II wojnie światowej znowu uległo zmianie. Antoni Podraza, Małopolska w przeszłości i dziś, Wspólnota Małopolska, 1999-06-01, wersja elektroniczna.
15. GrzegorzG. Hryciuk GrzegorzG., Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 25–27, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458 .
16. Marek Kozubel: Przegląd ukraińskiej historiografii dotyczącej obrony Lwowa i wojny polsko-ukraińskiej w latach 1918–1919. cejsh.icm.edu.pl. [dostęp 2021-02-02].
17. Źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921, zeszyty: Województwo lwowskie (tabela wojewódzka, s. VIII-IX.), Województwo tarnopolskie (tabela wojewódzka, s. VIII), Województwo stanisławowskie (tabela wojewódzka, s. VIII.), Warszawa 1924, wyd. Główny Urząd Statystyczny.
18. Źródło: Mały Rocznik Statystyczny 1938 s. 22, tabela 14.
19. Respondenci podający „narodowość rusińską” jako własną. Narodowości ukraińskiej spis nie przewidywał.
20. KarolK. Grünberg KarolK., BolesławB. Sprengel BolesławB., Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X-XX wieku, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 319, ISBN 83-05-13371-0, OCLC 838584346 .
21. Respondenci podający narodowość polską jako własną.
22. Respondenci podający narodowość „żydowską” jako własną.
23. Respondenci podający narodowość niemiecką jako własną.
24. Respondenci podający język polski jako ojczysty.
25. Respondenci podający język ukraiński i „język ruski” jako ojczysty.
26. Respondenci podający jidysz i język hebrajski jako ojczysty.
27. Respondenci podający język niemiecki jako ojczysty.
28. Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X, s. 73–83, Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s. 47., „Statystyka Polski”, seria C, z. 65 Warszawa 1938, „Statystyka Polski”, seria C, z. 68 Warszawa 1938, „Statystyka Polski”, seria C, z. 78, Warszawa 1938.
29. „Wbrew zresztą oficjalnie głoszonemu stanowisku w dokumentach administracji państwowej i władz szkolnych za Polaków uznawano wyłącznie ludność rzymskokatolicką. W poufnym piśmie wojewody tarnopolskiego do MWRiOP z 20 maja 1936 stwierdzano explicite, że „przynależność obrządkowa pokrywa się w stu procentach na terenie tut[ejszym] a szerzej biorąc na terenie Województw południowych z zagadnieniem narodowościowym”, w niewiele wcześniejszym sprawozdaniu skierowanym przez Urząd Wojewódzki lwowski do MSW konstatowano z nie mniejszym przekonaniem, że „przynależność do wyznania rzym[sko]-kat[olickiego] względnie gr[ecko]-kat[olickiego] jest równoznaczna z przyznawaniem się do narodowości polskiej lub ruskiej”. Administracja państwowa uznawała więc bez zastrzeżeń, jak sformułował to w 1939 wicewojewoda tarnopolski B. Rogowski, iż „na terenie województw południowych religia rzym[sko]katolicka jest synonimem polskości, należenie do rzym[sko]kat[olickiego] kościoła oznacza to samo, co być Polakiem” Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X; s. 75.

Bibliografia

• GrzegorzG. Hryciuk GrzegorzG., Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458 . Brak numerów stron w książce
• RobertR. Potocki RobertR., Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2003, ISBN 83-917615-4-1, OCLC 830495161 . Brak numerów stron w książce
• Antoni Podraza, Małopolska w przeszłości i dziś