PROFILBARU.COM

Lilia bulwkowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	liliowce
Rodzina	liliowate
Rodzaj	lilia
Gatunek	lilia bulwkowata
	Nazwa systematyczna
	Lilium bulbiferum L.; Sp. pl. 1:302. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lilia bulwkowata^[4] (Lilium bulbiferum L.) – gatunek rośliny z rodziny liliowatych^[3]. Status gatunku w polskiej florze: kenofit^[4]. Łacińska i polska nazwa gatunkowa pochodzi od bulwek wytwarzanych w kątach liści^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje wyłącznie w górach Europy: w Alpach, Karpatach Zachodnich, Sudetach i Rudawach^[6]. W Polsce w stanie naturalnym jest bardzo rzadki, za naturalne jego stanowiska uznawane są tylko te znajdujące się w Karpatach i w Kotlinie Kłodzkiej. Pozostałe stanowiska w Pieninach, Gorcach, Beskidzie Wyspowym, Beskidzie Makowskim oraz rozproszone w zachodniej i północnej części Polski są pochodzenia antropogenicznego. Znane stanowiska w Karpatach^[7]:

na Pogórzu Spisko-Gubałowskim: Witów (810 m), Płazówka (860 m), Pitoniówka (1040 m), Tominów Wierch (1000 m), Gruszków Wierch (1020 m), Dzianisz (790 m), przełęcz między Ostryszem i Cyrhlicą (830 m)
Kotlina Nowotarska: Podczerwone (740 m)

Morfologia

Łodyga: Pojedyncza, gruba i sztywna łodyga wyrasta z cebuli. W dobrych warunkach osiąga nawet do 100 cm wysokości, w stanie naturalnym zwykle nie przekracza 50 cm. Jest gęsto obrośnięta liśćmi, nakrapiana i owłosiona dołem^[5].
Liście: Wyrastają skrętolegle na łodydze. Mają lancetowaty kształt, są całobrzegie, bezogonkowe, 3-7 nerwowe. Bardzo charakterystyczną cechą jest wyrastanie w kątach tych liści bulwek – rozmnóżek^[5].
Kwiaty: Są to największe kwiaty wśród wszystkich dziko rosnących w Polsce roślin. Pomarańczowe kwiaty wyrastają na wierzchołku łodygi i mogą osiągać średnicę 10 cm. Na jednej roślinie może być jeden lub kilka kwiatów tworzących baldach. Każdy kwiat składa się z 6 działek, wewnątrz posiadających ciemniejsze cętki, 6 pręcików i 1 słupek. Zdarzają się łodygi bezkwiatowe^[5].
Owoc: Torebka^[5].

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, geofit cebulkowy. Kwitnie od czerwca do lipca, zapylana jest przez owady. Kwiaty nie pachną, ale zwabiają owady swoim dużym, barwnym okwiatem. Mimo dużych rozmiarów odwiedzane są tylko przez nieliczne motyle: pawiki, perłowce, niepylaka apollo, i to dość rzadko. W Polsce nasiona nie zawiązują się, roślina rozmnaża się głównie wegetatywnie za pomocą bulwkowatych rozmnóżek. Bulwki te dojrzewają we wrześniu, odpadają od rośliny i zimują w ziemi. Na wiosnę wyrastają z nich nowe rośliny. Jesienią część nadziemna obumiera, ale pod ziemią przetrwają jej cebulki, z których na wiosnę wyrastają nowe pędy^[5].
Siedlisko: Rośnie na brzegach łąk i pastwisk, miedzach śródpolnych, ugorach, przy drogach i na polanach śródleśnych^[5].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n= 24^[7].
Cechy fitochemiczne: Roślina trująca^[8].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[9] w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia R). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[10]. Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii EN (zagrożony)^[11].

Roślina objęta w Polsce od 2004 r. ścisłą ochroną gatunkową^[12]. Największym zagrożeniem dla tego gatunku jest jej zbieranie przez amatorów pięknych roślin. Posiada bowiem jedne z największych kwiatów wśród naszych krajowych, dziko rosnących roślin. Zagrożona jest także zmianą tradycyjnych sposobów użytkowania łąk kośnych, na których występuje. Jest uprawiana w Górskim Ogrodzie Botanicznym PAN w Zakopanem^[7].

Zastosowanie

Jest uprawiana, jako roślina ozdobna w licznych odmianach. W uprawie, gdzie zapewnione ma optymalne warunki rozwoju osiąga większe rozmiary i piękniejsze kwiaty, niż w warunkach naturalnych^[5]. Lubi stanowiska słoneczne i żyzne, głębokie gleby. Bardzo ważne jest wykonanie drenażu, by podłoże było przepuszczalne. Rozmnaża się przez cebule lub bulwki. Cebule sadzi się na głębokość około 10 cm^[13].

Obecność w kulturze

Lilia jest jednym z ulubionych motywów sztuki ludowej na Podhalu i Orawie^[14].
Lilia jest również częstym motywem w heraldyce i harcerstwie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-07-28] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-18].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-02-00872-9.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-03-18].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.