Kalendarium historii Kłodzka

Stare Miasto w Kłodzku

Kalendarium historii Kłodzka – historia Kłodzka w datach

Kalendarium

X wiek

• 981 – pierwsza wzmianka o grodzie z kroniki czeskiego kronikarza (Kosmasa)

XI wiek

• XI–XII w. – okres wojen między Piastami a Przemyślidami o Kłodzko, w tym czasie jest to ośrodek administracyjny i wojskowy ziemi kłodzkiej. Powstały obwarowania na Fortecznej Górze
• 1093 – Władysław Herman przyznał Kłodzko i ziemię kłodzką Bolesławowi Krzywoustemu^[1]

XII wiek

• 1114 – książę czeski Sobiesław I zdobył i spalił gród w Kłodzku (odbudowę grodu zakończono w 1129)
• 1137 – Bolesław Krzywousty i Sobiesław I zawarli pokój kłodzki przyznający Kłodzko Sobiesławowi i resztę Śląska Bolesławowi
• 1169 – wzmianka o kasztelanie, którym był Hronzata Kędzierzawy
• 1179–1180 – wzniesienie drewnianego kościoła pw. św. Wacława na Górze Zamkowej
• 1183 – wzmianka o kościele parafialnym
• 1186 – wzmianka o kłodzkich joannitach

XIII wiek

• 1230 – początki szkolnictwa w mieście
• 1248–1250 – sprowadzenie franciszkanów przez Władysława Piastowicza, którym wyznaczono miejsce na kościół i klasztor na Piasku
• 1253/1278 – nadanie praw miejskich
• 1278–1290 – Kłodzko pozostawało we władaniu Henryka IV Probusa

XIV wiek

• 1305 – do miasta przyłączono 5 folwarków położonych na północ od grodu
• 1324 – rozszerzono prawa miejskie poprzez wykup wójtostwa i sądownictwa
• 1327–1335 i 1336–1341 – Kłodzko pozostawało we władaniu Piastów śląskich: Henryka VI Dobrego i Bolka II
• 1341 – założono cegielnię
• 1344 – zakończono budowę drewnianego ratusza
• 1366 – pożar drewnianego ratusza
• 1390 – budowa kamiennego mostu na Młynówce
• 1400 – Kłodzko zamieszkiwało ok. 4 tys. osób

Psałterz floriański

• koniec XIV w. – w tutejszym klasztorze kanoników regularnych powstała prawdopodobnie pierwsza część jednego z najstarszych zabytków piśmiennictwa polskiego, Psałterza floriańskiego
• XIV–XV w. – miasto z drewnianego staje się murowane, dotyczy to jednak tylko głównych budowli

XV wiek

• 1426 – wzmocnienie miejskich fortyfikacji poprzez zbudowanie murów zewnętrznych
• 1428 – zburzenie w celach obronnych kościoła i klasztoru franciszkanów na Piasku
• 1437 – zakończenie budowy kościoła pw. św. Anny dla franciszkanów przy ul. Ząbkowickiej w obrębie murów miejskich
• 1458 – król Czech Jerzy z Podiebradów ogłasza ziemię kłodzką suwerennym hrabstwem, którego stolicą zostaje Kłodzko
• 1463 – pożar zabudowań franciszkanów przy ul. Ząbkowickiej i ich powrót na Piasek
• 1469 – przebudowa bram miejskich

Kłodzko ok. 1500 r.

XVI wiek

• początek XVI w. – sprowadzenie bernardynów do miasta
• 1517 – kolejny pożar w Kłodzku, spalił się kościół Bernardynów
• 1524 – następny pożar, wytyczenie ul. Browarnej
• 1526 – miasto przeszło w ręce Habsburgów
• 1536 – przejazd księcia Ottheinricha w drodze do Krakowa. Towarzyszący mu rysownik Matthias Gerung namalował wedutę Kłodzka z zamkiem na Fortecznej Górze
• 1540 – wybudowano wodociąg miejski
• 1546 – opuszczenie miasta przez bernardynów
• 1557 – zbudowano Zamek Niższy z bastionami
• 1574 – wzniesiono kamienny most przez Nysę Kłodzką w rejonie Przedmieścia Ząbkowickiego
• 1580 – powstaje wieża ciśnień
• 1590 – utrata przez miasto monopolu browarnianego i rzemieślniczego na rzecz szlachty
• 1595 – przekazanie kościoła i klasztoru augustianów jezuitom

XVII wiek

• 1605 – franciszkanie ponownie objęli swoją posiadłość na Piasku
• 1618 – wygnanie jezuitów z miasta
• 1619 – powstaje drukarnia
• 1620 – początek budowy twierdzy
• 1622 – oblężenie miasta i spalenie przedmieść, Kłodzko zdobyte przez wojska cesarskie
• 1624 – powrót do miasta jezuitów
• 1633 – epidemia pochłania połowę mieszkańców miasta
• 1639 – spalenie przedmieść przed atakiem wojsk szwedzkich
• 1665 – rozpoczęto budowę kolegium jezuickiego
• 1680 – wielka epidemia
• 1687 – przyłączenie do miasta Ustronia Górnego jako przedmieścia

XVIII wiek

• 1718 – powstaje pierwsza manufaktura sukiennicza
• 1742 – miasto przeszło we władanie Prus
• 1744 – ufortyfikowanie Owczej Góry, ponowny pożar ratusza
• 1748 – miasto liczy 3,8 tys. mieszkańców
• 1749 – pojawiają się pierwsze latarnie uliczne
• 1758 – budowa koszar w rejonie ul. Ząbkowickiej
• 1760 – III wojna śląska: Austriacy zdobywają Kłodzko
• II poł. XVIII w. – rozebrano zamek, wznosząc na jego miejscu potężną twierdzę

XIX wiek

• 1807 – oblężenie miasta przez wojska francuskie, zburzenie przedmieść
• 1809 – przywrócenie samorządu miejskiego
• 1810 – sekularyzacja klasztorów
• 1836 – zamienienie kościoła pw. św. Jerzego na ewangelicki kościół garnizonowy
• 1860 – na miejscu szpitala przy kościele pw. św. Jerzego wzniesiono szpital miejski
• 1864 – oddanie do użytku gazowni miejskiej na Ustroniu

Tablica upamiętniająca uwięzienie Wojciecha Kętrzyńskiego w Kłodzku

• 1865 – Wojciech Kętrzyński uwięziony w Twierdzy Kłodzko przez Prusaków za pomoc powstaniu styczniowemu
• 1867 – Kłodzko liczy 7,8 tys. mieszkańców
• 1868 – budowa linii kolejowej z Barda
• 1875 – budowa linii kolejowej do Międzylesia
• 1877 – zniesienie statusu miasta-twierdzy, nastąpiło zamknięcie twierdzy i wyburzenie murów obronnych
• 1878 – wybudowanie linii kolejowej do Nowej Rudy; oddano do użytku budynek poczty głównej i starostwa, początek zabudowy kamienicami czynszowymi Przedmieścia za Zieloną Bramą i Przedmieścia Nyskiego.
• 1880–1911 – rozbiórka murów i bram miejskich, zakładanie na ich miejscu plantów
• 1882 – oddano do użytku targ
• 1884 – wybudowano synagogę
• 1886 – uruchomiono wodociągi i kanalizację, kolejny pożar ratusza
• 1887–1890 – budowa linii kolejowej do Szczytnej, przedłużonej w 1902 do Dusznik i w 1905 do Kudowy-Zdroju
• 1890 – oddano do użytku elektrownię i obecny gmach ratusza
• 1897 – skończono budowę dworca kolejowego Kłodzko Główne i linii kolejowej do Stronia Śląskiego

XX wiek

• 1905 – miasto liczy 16 tys. mieszkańców
• 1909 – otwarcie ekspozytury Banku Rzeszy
• 1910 – lądowanie sterowca Parseval 5 w drodze do Polanicy-Zdroju 12 lipca, powrót z Kudowy 14 lipca^[2]
• 1920 – początek budowy Krzyżnej Góry, zakończona w 1933
• 1924 – powstaje dzielnica willowa w rejonie obecnej ul. Rejmonta, na własność miasta przechodzą: gazownia, elektrownia, wodociągi
• 1927 – powstanie szkół zawodowych i średnich szkół handlowych
• 1931 – 5 lipca, przelot nad Kłodzkiem sterowca LZ-127 Graf Zeppelin, lecącego z Friedrichshafen nad Jeziorem Bodeńskim do Gliwic^[3]
• 1933 – rozpoczęcie budowy Osiedla Północnego
• 1935 – zniesienie samorządu miejskiego
• 1936 – budowa osiedla w rejonie ul. Jana Pawła II
• 1938 – Wehrmacht założył więzienie wojskowe w twierdzy^[4]

Tablica upamiętniająca jeńców alianckich oraz robotników przymusowych różnych narodowości więzionych przez III Rzeszę w Twierdzy Kłodzko

• 1939
  • miasto zamieszkiwało 22 tys. mieszkańców; ukończenie budowy Stadionu Miejskiego i basenów
  • 19 grudnia: pierwsza egzekucja w więzieniu wojskowym^[4]
• 1941 – deportacje części więźniów na roboty przymusowe do okupowanej Czechosłowacji i Austrii^[4]
• 1942
  • deportacje części więźniów na roboty przymusowe do Ludwikowic Kłodzkich, Blachowni Śląskiej, Sieradza, Kędzierzyna, Großmittel koło Wiener Neustadt, Döllersheim i Moosbierbaum^[4]
  • kwiecień: utworzenie w Kłodzku polowego batalionu karnego FStGA 1, który następnie przeniesiono na front wschodni^[4]
  • 10 września: utworzenie polowego batalionu karnego FStGA 7, który następnie przeniesiono na front wschodni^[4]
  • 1 listopada: utworzenie polowego batalionu karnego FStGA 10, który następnie przeniesiono na front wschodni^[4]
• 1942–1943 – niemiecki proces 39 członków podziemnego Związku Orła Białego, z których 18 skazano na karę śmierci^[5]
• 1943
  • 13 stycznia: utworzenie polowego batalionu karnego FStGA 13, który następnie przeniesiono na front wschodni^[4]
  • 20 marca: utworzenie polowego batalionu karnego FStGA 16, który następnie przeniesiono na front wschodni^[4]
  • 1 października: utworzenie polowego batalionu karnego FStGA 20, który następnie przeniesiono na front wschodni^[4]
• 1944
  • lato: więzienie wojskowe przeniesione z głównej twierdzy do Fortu Owcza Góra, by zrobić miejsce dla polskich cywilnych robotników przymusowych; jedynie skazani na długie wyroki lub śmierć pozostali w głównej twierdzy^[4]
  • w twierdzy powstał obóz pracy przymusowej dla zakładów AEG, ewakuowanych z Łodzi
• 1944–1945 – funkcjonowanie wojskowego lotniska polowego Feldflugplatz Komturhof^[6]

Tablica upamiętniająca powrót Kłodzka do Polski w 1945 r.

• 1945
  • styczeń: przeniesienie części więźniów z więzienia wojskowego do Ząbkowic^[4]
  • maj: zajęcie miejscowości przez oddziały 59 Armii I Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej; włączono miasto do Polski
• 1945–1947 – wysiedlenie dotychczasowych mieszkańców Kłodzka do Niemiec
• 1945–1949 – działalność PUR, napływ ludności polskiej do miasta
• 1947 – założenie Towarzystwa Miłośników Ziemi Kłodzkiej
• 1949 – Towarzystwo wydaje pierwszy „Rocznik Kłodzki”
• 1952 – na ul. Daszyńskiego odsłonięto Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej^[7]
• 1961 – początek obchodów Dni Kłodzka
• 1962 – zapoczątkowanie prac nad zabezpieczeniem starówki, początek budowy osiedla im. Morcinka, którą zakończono w 1970
• 1974 – początek budowy największego osiedla w mieście z wielkiej płyty im. Kruczkowskiego
• 1975–1998 – Kłodzko w województwie wałbrzyskim
• 1976 – zakończenie budowy Osiedla XXX-lecia PRL, oddanie do użytku Podziemnej Trasy Turystycznej im. Tysiąclecia Państwa Polskiego
• 1983 – zmodernizowanie układu komunikacyjnego w mieście poprzez oddanie nowego wiaduktu na Nysie Kłodzkiej
• 1984 – wybudowanie obwodnicy północnej na drodze krajowej nr 8
• 1988 – wybudowano osiedle domków jednorodzinnych na Owczej Górze
• 1988–1996 – odbudowa północnej pierzei rynku
• 1990 – pierwsze wolne wybory w historii polskiego Kłodzka do rady miejskiej, zwycięstwo opozycji demokratycznej

Powódź w 1997 r.

• 1997 – powódź tysiąclecia spustoszyła Kłodzko, najbardziej ucierpiały: Piasek, którego odbudowa trwa do dzisiaj i Ustronie
• 1999 – reforma administracyjna Polski, utworzenie powiatu kłodzkiego, wchodzącego w skład województwa dolnośląskiego

XXI wiek

• 2002 – pierwsze bezpośrednie wybory na burmistrza wygrywa Roman Lipski
• 2005 – organizacja po raz pierwszy Dni Twierdzy Kłodzkiej
• 2006 – w drugich bezpośrednich wyborach burmistrzem zostaje Bogusław Szpytma
• 2007 – początek rewitalizacji zabytkowych dzielnic Kłodzka
• 2009 – budowa galerii Twierdza Kłodzko (otwarcie 4 kwietnia)^[8]
• 2010 – początek budowy krytej pływalni na osiedlu Kruczkowskiego^[9]
• 2024 – powódź

Zobacz też

• Kłodzko
• Historia Kłodzka

Przypisy

1. Hipoteza Gerarda Labudy, patrz: Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 34.
2. Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 82, 85, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141. (pol.). 
3. Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 88–89, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141. (pol.). 
4. Geoffrey P. Megargee, Rüdiger Overmans, Wolfgang Vogt: The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933–1945. Volume IV. Indiana University Press, United States Holocaust Memorial Museum, 2022, s. 669–670. ISBN 978-0-253-06089-1. (ang.).
5. Alfred Konieczny. Więzienie karne w Kłodzku w latach II wojny światowej. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”. XXIX (3), s. 379–380, 1974. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. 
6. Henryk Grzybowski. Lotnisko polowe w Szalejowie Dolnym / Książówce. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 233), s. 15–17, grudzień 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, KO Ziemi Kłodzkiej, SPCzS, OKiS. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393. 
7. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 774.
8. Telewizja Sudecka – Twoja Telewizja Miejska. tvsudecka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-14)].
9. Informacja na oficjalnej stronie basenu (dostęp: 2010-05-24).

Bibliografia

• Marcinek K., Prorok W., Ziemia Kłodzka. Przewodnik turystyczny, s. 8–12.
• Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998.
• Herzig A., Ruchniewicz M., Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg–Wrocław 2006.