Jan Opaliński (1629–1684)

Ten artykuł dotyczy wojewody brzeskokujawskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Jan Opaliński

Łodzia herb Opalińskich
Data urodzenia	1629
Data śmierci	18 lutego 1684
Ród	Opalińscy herbu Łodzia
Rodzice	Jan Piotr Opaliński Katarzyna z Leszczyńskich
Małżeństwo	Zofia Teresa Przyjemska
Administracja	wojewoda brzeskokujawski, starosta generalny Wielkopolski

Jan Opaliński herbu Łodzia (ur. w 1629, zm. 18 lutego 1684) – wojewoda brzeskokujawski w latach 1678–1684, wojewoda kaliski w latach 1666–1678, starosta generalny Wielkopolski w latach 1678–1684, podkomorzy poznański w latach 1658-1662^[1], starosta koniński^[2], starosta międzyrzecki w 1665 roku^[3].

Życiorys

Jan Opaliński urodził się w 1629 roku jako syn Jana Piotra Opalińskiego, wojewody kaliskiego. Jego matką była Katarzyna z domu Leszczyńska^[4], córka kanclerza wielkiego koronnego Wacława Leszczyńskiego. Jego braćmi byli biskup chełmiński Kazimierz Jan Opaliński i wojewoda łęczycki Piotr Opaliński.

Poseł sejmiku średzkiego na sejm koronacyjny 1649 roku, sejm zwyczajny 1652 roku, sejm zwyczajny 1654 roku, sejm 1662 roku^[5].

Od młodości pełnił liczne urzędy: w 1652 roku był marszałkiem sejmiku średzkiego, a w 1658 roku król mianował go podkomorzym poznańskim. Dowodził chorągwią pancerną wojsk koronnych w walkach z Kozakami i Szwedami^[4]. W 1661 roku został komisarzem do ustalenia granic między Wielkopolską, Śląskiem, Brandenburgią i Pomorzem, a w 1662 sejm wybrał go komisarzem do rokowań ze skonfederowanym wojskiem^[4]. W 1664 został wojewodą inowrocławskim, a już rok później w 1665 wojewodą kaliskim. Stał po stronie króla podczas rokoszu Lubomirskiego. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na sejmie konwokacyjnym^[6]. W 1672 poparł króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego pod Gołębiem i Lublinem^[4]. Pod Gołębiem nie odegrał większej roli, jednak został wyznaczony komisarzem do otwarcia skarbu koronnego. Walczył w 1673 roku pod dowództwem Jana Sobieskiego pod Chocimiem; otrzymał w nagrodę starostwa konińskie i odolanowskie^[4]. W 1674 roku był elektorem Jana III Sobieskiego z województwa kaliskiego^[7]. W 1678 roku został starostą generalnym Wielkopolski i wojewodą brzeskokujawskim.

Znany był zarówno z męstwa jak i pobożności. Był fundatorem klasztoru Reformatów w Rawiczu oraz kościoła Świętej Trójcy w Osiecznej^[4]. Gdy jego dobra ucierpiały w wyniku wojen i dla ich odbudowy potrzebni byli nowi osadnicy, potrafił być jednak liberalny wobec innowierców. Na przykład w 1670 roku zezwolił na małżeństwa między luteranami a katolikami, przy czym jeśli zgodzili się na to oboje rodzice, dzieci mogły być chrzczone w kościele luterańskim^[4].

Jego żoną była Zofia Teresa Przyjemska, córka Adama Olbrachta Przyjemskiego, kasztelana gnieźnieńskiego, która przeżyła męża i zmarła około 1692 roku. Jan Opaliński zmarł bezpotomnie 18 lutego 1684 roku^[4].

Przypisy

1. Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Krzysztof Mikulski i Wojciech Stanek przy współudziale Zbigniewa Górskiego i Ryszarda Kabacińskiego. Kórnik 1990, s. 255.
2. Urzędnicy Wielkopolscy XV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Adam Bieniaszewski, 1987, s. 220-221.
3. w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo międzyrzeckie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 110.
4. Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 530.
5. Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 360.
6. Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 498.
7. Suffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielkiego Xięstwá Litewskiego, zgodnie na Naiaśnieyszego Jana Trzeciego Obránego Krola Polskiego, Wielkiego Xiążęćiá Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mázowieckiego, Zmudzkiego, Inflantskiego, Smolenskiego, Kijowskiego, Wołhynskiego, Podolskiego, Podláskiego, y Czerniechowskiego Dáne między Wárszawą á Wolą / Dnia Dwudziestego pierwszego Máiá / Roku 1674

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 530. ISBN 83-01-02722-3.
• Hr. Seweryn Uruski, "Rodzina. Herbarz Szlachty Polskiej", (tom 12, str. 355-360, Opalińscy herbu Łodzia
• "Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana" Saturnina Sikorskiego (wyd. 1892-1914, tom 53, str. 308)

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000111306863
• VIAF: 161754361
• PLWABN: 9810536691605606
• NUKAT: n2009046845