PROFILBARU.COM

Ismail Kadare
	; Ismail Kadare (2002)
Data i miejsce urodzenia	28 stycznia 1936 ; Gjirokastra
Data i miejsce śmierci	1 lipca 2024 ; Tirana
Narodowość	albańska
Język	albański
Alma Mater	Uniwersytet Tirański
Dziedzina sztuki	proza, poezja
	Ważne dzieła
	Generał martwej armii; Krew za krew; Kto przyprowadził Doruntinę; Następca; Pałac Snów; Ślepy ferman; Błędna kolacja;
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Bookera: Man Booker International Prize, 2005; Nagroda Księcia Asturii: 2009; Neustadt Internatinal Prize for Litearature: 2020;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Ismail Kadare (ur. 28 stycznia 1936 w Gjirokastrze, zm. 1 lipca 2024 w Tiranie^[1]) – albański pisarz.

Życiorys

Studiował literaturę na Uniwersytecie w Tiranie, a następnie w Instytucie Gorkiego w Moskwie. Pierwszy zbiór wierszy Frymëzime djaloshare opublikował w roku 1954. W 1960 r. zmuszony został do powrotu do kraju z powodu rozłamu radziecko-albańskiego. Po powrocie do kraju pracował jako dziennikarz, był także deputowanym do parlamentu albańskiego. W latach 80. pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Frontu Demokratycznego – komunistycznej organizacji masowej^[2].

W 1963 r. ukazała się powieść Generał martwej armii, która przyniosła mu sławę w Albanii, a następnie uznanie międzynarodowe. 24 października 1990 r. opuścił Albanię i uzyskał azyl polityczny we Francji. W 2005 r. otrzymał jako pierwszy nagrodę Man Booker International Prize^[3], w 2009 Nagrodę Księżnej Asturii w dziedzinie literatura^[4], a w 2015 Nagrodę Jerozolimską^[5]. W 2020 roku otrzymał Neustadt International Prize for Literature^[6].

W roku 2007, w związku z nominacją powieści Pałac snów do Nagrody Literackiej Europy Środkowej za 2006 rok pisarz po raz pierwszy odwiedził Polskę, spotykając się z czytelnikami w Warszawie i we Wrocławiu^[7]. W roku 2011 kolejny przekład jego książki – Ślepy ferman znalazł się w gronie siedmiu finalistów Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus za 2010 rok^[8]. Nominowany po raz kolejny w 2014 roku za książkę Wypadek^[9].

W swoich utworach często porusza tematykę dotyczącą działania mechanizmów państwa totalitarnego^[10]^[11].

Mieszkał w Paryżu i w Tiranie. Był żonaty (żona Elena), miał dwie córki Gresę i Besianę^[12]. Zmarł na atak serca w szpitalu w Tiranie^[13]. Pochowany 3 lipca 2024 na cmentarzu Tufinë w Tiranie^[12]. Imieniem pisarza nazwano ulice w Gjirokastrze i w Bilisht.

Polskie przekłady powieści Ismaila Kadare

Generał martwej armii, przeł. M. i C. Gawrysiowie, Warszawa 1984. ISBN 83-06-01079-5.
Krew za krew, przeł. Anna Mencwel, Warszawa 1988. ISBN 83-07-01650-9.
Kto przyprowadził Doruntinę?, przeł. Anna Laurent, Poznań 1991.
Akta sprawy H., przeł. Anna Laurent, Poznań 1994. ISBN 83-900203-4-3.
Potwór, przeł. Krystyna Arustowicz, Warszawa 2000. ISBN 83-06-02792-2.
Pałac snów, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Znak, Kraków 2006. ISBN 83-240-0698-2 (pierwszy przekład na język polski bezpośrednio z języka albańskiego)
Następca, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2008. ISBN 978-83-247-0809-3.
Ślepy ferman, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Pogranicze, Sejny 2010. ISBN 978-83-61388-01-2.
Córka Agamemnona, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2011. ISBN 978-83-247-1678-4.
Wypadek, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2013, ISBN 978-83-7943-109-0.
Kolacja dla wroga, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2013, ISBN 978-83-7943-110-6.
Kronika w kamieniu, przeł. Marek Jeziorski, wyd. Sedno, Warszawa 2023, ISBN 978-83-7963-174-2.
Most o trzech przęsłach, przeł. Marek Jeziorski, wyd. Sedno, Warszawa 2024, ISBN 978-83-7963-226-8.

Poezja

Piramida Cheopsa, Czekając na Ciebie, [w:] Tylko Itaka pozostanie. Antologia poezji albańskiej i polskiej XX w., przeł. M. Saneja, Warszawa 1993.
Poezja, Pisane 31 grudnia, Twój telefon, Stare kino, Przeklęte Góry, Gitarzysta, Czekając na Ciebie, Tło, Paralela, Piramida Cheopsa, [w:] Nie jest za późno na miłość. Antologia poezji albańskiej XX wieku, przeł. M. Saneja, Sejny 2005.

Wywiady z pisarzem

Albański prawie noblista, rozm. Gabriele Invernizzi, Forum 1991/12, s. 18
Czyje Kosowo, rozm.Henri Guirchon, Jacques Julliard, Forum 1998/15, s. 6
Dobra nowina dla Albanii, rozm. Grzegorz Dobiecki, Rzeczpospolita 18 X 2003
Dyktatura i literatura to dzikie bestie, rozm. Grzegorz Dobiecki, Rzeczpospolita, dod. Plus Minus 2007/1 (6-7 I 2007), s. A11
Kultura kontra komunizm, rozm. Jose Alain Fralou, Nicole Zand, Forum 1992/2, s. 17
Literatura to dzika bestia, rozm. Magdalena Miecznicka, Dziennik 2007/275, s. 27
Musimy rozmawiać, rozm.Anna Uzelac, Gazeta Wyborcza 1996/265, s. 10
Odurzający smak wolności, rozm. Marek Rapacki, Gazeta Wyborcza 1998/298, s. 14
Tak wygląda życie małego narodu, rozm. Marek Rapacki, Gazeta Wyborcza 1999/79, s. 12
Wywiad Ismaila Kadare dla „Newsweek” z 13 maja 1991 r., Przegląd Międzynarodowy 1991/18, s. 44

Pozostałe publikacje

Dramat domu Szehu, Gazeta Wyborcza 1993/213, s. 14–16
e.[lsa] d.[emo], Kadare në finalen “Angelus” Shekulli 26 X 2007
Elsa Demo, Nuk jeni më njollë e bardhë në Poloni, Shekulli 25 IX 2007
Zygmunt Kryłowski, Aneks, czyli „Czerwoni paszowie”, [w:] Fatos Lubonja, Albania-wolność zagrożona, Sejny 2005
Naród albański u progu trzeciego tysiąclecia, przeł. Dorota Horodyska, Więź 1999/12
Grzegorz Sowula, Ismail Kadare wyróżniony, Rzeczpospolita 2005/129, s. A21
Tragiczny koniec iluzji, przeł. Dorota Horodyska, Gazeta Wyborcza 2004/72, s. 16–17
UKA, Kadare, Odra 1995/1, s. 121–122, portr.
Wielka zima, przeł. Bereś Stanisław, Laurent Anna, Odra 1993/1.
Z Tirany w świat, Forum 1999/15, s. 18–19

Scenariusze filmowe

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Ismaila Kadare.

Przypisy

↑ The well-known writer Ismail Kadare passed away.
↑ Dhjetor '90. Dokumente & Materiale. Tirana: UET Press, 2010. (alb.).
↑ Albanian wins first world Booker. BBC News, 2005-06-02. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (ang.).
↑ Ismaíl Kadaré Prince of Asturias Award for Literature 2009. Fundación Princesa de Asturias. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (ang.).
↑ Rebecca Wojno: Albanian writer to receive Jerusalem Prize. The Times of Israel, 2015-01-15. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-19)]. (ang.).
↑ Ismail Kadare, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).
↑ Kadare w Polsce. 2007-11-23. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (pol.).
↑ Książki nominowane do nagrody Angelus 2011. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).
↑ Angelus 2014 – Finał. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).
↑ Surviving and Subverting the Totalitarian State: A Tribute to Ismail Kadare, by Kapka Kassabova [online], World Literature Today, 15 grudnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
↑ admin, Ismaïl Kadaré, l’historiographe du totalitarisme communiste [online], Valeurs actuelles, 8 sierpnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (fr.).
↑ ^a ^b “Kurrë nuk më ka mërzitur!”- Lamtumira e fundit për Ismail Kadarenë, vajzat e shkrimtarit: Ishte i veçantë! E përfytyroj që është ngjitur në panteonin e gjenive të botës dhe na shikon [online], panorama.com.al, 2024 (alb.).
↑ Acclaimed Albanian writer Ismail Kadare dies aged 88. Le Monde, 2024-07-01. [dostęp 2024-07-01]. (ang.).

[1] The well-known writer Ismail Kadare passed away.

[2] Dhjetor '90. Dokumente & Materiale. Tirana: UET Press, 2010. (alb.).

[3] Albanian wins first world Booker. BBC News, 2005-06-02. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (ang.).

[4] Ismaíl Kadaré Prince of Asturias Award for Literature 2009. Fundación Princesa de Asturias. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (ang.).

[5] Rebecca Wojno: Albanian writer to receive Jerusalem Prize. The Times of Israel, 2015-01-15. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-19)]. (ang.).

[6] Ismail Kadare, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).

[7] Kadare w Polsce. 2007-11-23. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (pol.).

[8] Książki nominowane do nagrody Angelus 2011. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).

[9] Angelus 2014 – Finał. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).

[10] Surviving and Subverting the Totalitarian State: A Tribute to Ismail Kadare, by Kapka Kassabova [online], World Literature Today, 15 grudnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (ang.).

[11] , Ismaïl Kadaré, l’historiographe du totalitarisme communiste [online], Valeurs actuelles, 8 sierpnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (fr.).

[panorama-12] “Kurrë nuk më ka mërzitur!”- Lamtumira e fundit për Ismail Kadarenë, vajzat e shkrimtarit: Ishte i veçantë! E përfytyroj që është ngjitur në panteonin e gjenive të botës dhe na shikon [online], panorama.com.al, 2024 (alb.).

[13] Acclaimed Albanian writer Ismail Kadare dies aged 88. Le Monde, 2024-07-01. [dostęp 2024-07-01]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]