I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki – publiczne liceum ogólnokształcące z tradycjami sięgającymi XVII wieku, którego siedziba znajduje się przy ul. Feliksa Bernatowicza 4 w Łomży.
Historia
Kolegium Jezuickie w Łomży (1614–1773)
Początek działalności jezuitów w Łomży to rok 1609, kiedy to powstała mała placówka „misja” podporządkowana kolegium w Pułtusku[1]. Pierwszym rektorem łomżyńskiego kolegium był Jakub Lachowski, który pełnił swoją funkcję do 1610 roku, kiedy został zastąpiony przez Adama Kołożemskiego[2].
Placówka niezależna („rezydencja”) od kolegium w Pułtusku powstała w Łomży 1 lutego 1612 roku, jednak szkołę otwarto dopiero 5 września 1614 roku dzięki wsparciu materialnemu opata przemęckiego Adama Nowodworskiego[3]. W 1638 roku dyrektorem szkoły był Andrzej Bobola[4]. Początkowo szkoła miała 2 klasy, następnie 4, a w roku 1644 została utworzona klasa retoryki, czyniąc ze szkoły prawdziwą szkołę średnią. Wkrótce w szkole zaczęło rozwijać się życie kulturalno-naukowe. W tym czasie powstał Teatr Szkolny, Sodalicja Mariańska, bursa dla ubogich studentów, chór szkolny, koła samokształceniowe oraz biblioteka[5]. Z początku Kolegium Łomżyńskie było szkołą humanistyczną. Do zasadniczych zmian w programie nauczania szkoły doszło w połowie XVIII wieku. Dodano filozofię, fizykę doświadczalną, język francuski i niemiecki[6] oraz wykłady z historii i matematyki[7]. Nauka w szkole była bezpłatna[8]. Nie było ograniczeń narodowościowych i wyznaniowych. Do szkoły uczęszczało ok. 500 uczniów. Budynek szkoły na początku był drewniany. W 1735 roku wzniesiono pierwszy murowany gmach kosztem fundatorki Ewy Szembekowej, natomiast w 1741 roku rozpoczęto budowę nowego kolegium. W momencie kasaty zakonu jezuickiego (1773) nowy gmach nie był dokończony[9].
Łomża w okresie Księstwa Warszawskiego była głównym miastem departamentu augustowskiego. Biuro departamentu utworzono w gmachu szkoły pijarskiej, ta więc musiała zniknąć z planu ówczesnej Łomży. Szkołę reaktywowano w 1811 roku. Upadła wraz z Księstwem Warszawskim w 1814 roku.
Gimnazjum Wojewódzkie (1834–1839), Gimnazjum Gubernialne (1839–1850) i Szkoła Powiatowa o 5 klasach (1850–1861)
Gimnazjum Wojewódzkie stanowiło kontynuację Szkoły Wojewódzkiej, z tym, że do programu wprowadzono obowiązkową naukę języka rosyjskiego. Nazwę szkoły zmieniono w 1834 roku z inicjatywy caraMikołaja I. W 1839 roku szkołę podporządkowano kierownictwu oświaty w Petersburgu. W związku z przemianowaniem województw na gubernie szkołę również nazwano Gimnazjum Gubernialnym. Obok języka rosyjskiego wprowadzono język starocerkiewny. W 1850 roku zlikwidowano Gimnazjum i utworzono jedynie 5-letnią (początkowo 4-letnią) Szkołę Podstawową. Inspektorem nowo utworzonej szkoły został mianowany Jakub Ignacy Waga. Choć szkoła straciła rangę szkoły średniej, to poziomem przewyższała „zwykłe” szkoły powiatowe.
Gimnazjum Męskie (1862–1932)
W 1862 roku do szkoły weszła reforma Wielopolskiego. Szkołę uczyniono 7-klasowym Gimnazjum męskim. Jako główny nauczany przedmiot przywrócono język polski, a język rosyjski zredukowano do 2 godzin tygodniowo. Na nauczycielskie stanowiska powrócili Polacy. Sytuacja Gimnazjum drastycznie zmieniła się w 1864 po upadku powstania styczniowego. Zwolniono dotychczasowego rektora, a na jego miejsce powołano Rosjanina – Zacharowa, ale już jako dyrektora. W szkole rozpoczęła się intensywna rusyfikacja. Wprowadzono wykładowy język rosyjski. W 1900 roku wzniesiono nowy dwukondygnacyjny budynek na tyłach starej szkoły. Wysłużoną jezuicką budowlę, mimo protestów Łomżan rozebrano. W 1905 roku w szkole wybuchł strajk młodzieży. Domagano się przywrócenia jako głównych przedmiotów: j. polskiego i historii, a także zniesienia systemu policyjnego. Żądania strajkujących nie zostały spełnione, a dla nich samych nie było już miejsca w szkole. Liczba uczących się zmalała z 519 do 225 (w tym 48 Polaków). W 1906 r. Stanisław Lutosławski z Drozdowa utworzył dla uczestników strajku nową Szkołę Handlową, która poza budynkiem Gimnazjum istniała do 1918 roku. Do „Handlówki” w latach 1914–1916 uczęszczał przyszły kardynał, Stefan Wyszyński[10]. Po wojnie szkołę przeniesiono do budynku gimnazjalnego i połączono z Gimnazjum. Wówczas szkoła zmieniła nazwę na Gimnazjum Męskie im. Tadeusza Kościuszki, a następnie na Państwowe Męskie Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki. Pierwszym dyrektorem Gimnazjum został Jan Hellmann. Odtąd w szkole rozwijało się harcerstwo, które wydawało dwa czasopisma „Czuwaj” i „Drużynę”. Ponadto młodzież redagowała pisma szkolne: „Głos Ucznia”, „Promień” i „U Progu”. Szkołę prowadziła wysoko wykwalifikowana kadra pedagogiczna. Duży nacisk kładziono na wychowanie patriotyczne.
Tablica pamiątkowa na budynku szkoły
Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki (1932–1948)
W 1932 roku po reformie oświaty w szkole obok Gimnazjum powstało 2-letnie liceum. Obie szkoły miały wspólnego dyrektora oraz kadrę pedagogiczną. 17 września Łomża przeszła pod okupacjęsowiecką. W październiku NKWD aresztowało dyrektora Czajkowskiego oraz kilku innych przedstawicieli szkoły. W 1940 roku przerwano patriotyczna działalność harcerstwa, a najaktywniejszych aresztowano. Trzy osoby zostały skazane na karę śmierci, ale po odwołaniu karę złagodzono do 15 lat na Syberii. Więźniowie zostali odbici z aresztu 22 czerwca 1941 roku. Niebawem do Łomży weszli Niemcy. Szkoła rozpoczęła tajne nauczanie. Dyrektorem został historyk – prof. Czesław Lustych, a jego zastępcą polonista – dr Stanisława Osiecka. Po śmierci 9 maja 1945 roku dyrektora Lustycha w obozie Mauthausen, na dyrektora szkoły powołano dr Stanisławę Osiecką.
Liceum im. T. Kościuszki (1948–1998)
W 1948 roku z powodu ponownej reformy zlikwidowano gimnazjum, a pozostawiono jedynie 4-letnie liceum. W latach 1948–1998 w Łomży na ul. Bernatowicza istniało Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki. Przez wiele lat było ono było jedynym liceum w Łomży. Kiedy w mieście zaczęły powstawać nowe licea, do nazwy dodano cyfrę rzymską I. Od roku 1978 dyrektorem szkoły był Zygmunt Zdanowicz.
Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki (od 1999)
W 1999 roku weszła w życie nowa reforma oświaty rządu Jerzego Buzka. Przy I LO powstało Publiczne Gimnazjum nr 6 im. T. Kościuszki w Łomży. Szkoła została stworzona dla wybitnie zdolnej młodzieży i mieści się w tym samym budynku co liceum, pochodzącym z 1915 roku. Gimnazjum na czele z dyrektorem Zdanowiczem weszło do TST. Od 1 września 2004 roku dyrektorem I LO jest mgr Jerzy Łuba.
W czerwcu 2014 miały miejsce uroczyste obchody czterechsetlecia istnienia I LO w Łomży. Jubileusz swoim patronatem objął Prezydent RP Bronisław Komorowski, a w uroczystościach głowę państwa reprezentował prof. Tomasz Nałęcz, który odczytał uroczysty list od prezydenta skierowany do społeczności szkolnej. Dodatkowo w obchodach uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, biskup łomżyński, Rada Pedagogiczna oraz absolwenci szkoły i jej uczniowie[11][12].
W roku szkolnym 2017/2018 odbyły się obchody szeregu okrągłych rocznic: 600-lecia nadania praw miejskich Łomży, 200. rocznica śmierci patrona szkoły – Tadeusza Kościuszki oraz 100. rocznica nadania szkole imienia tego polskiego i amerykańskiego wojskowego.
Z dniem 31 sierpnia 2019 roku, w wyniku reformy systemu oświaty z 2017 roku, zostało zlikwidowane Publiczne Gimnazjum nr 6 im. Tadeusza Kościuszki, które przez 20 lat funkcjonowało przy I LO.
św. Andrzej Bobola (1591–1657) – ksiądz jezuita, doradca rektora i dyrektor Kolegium Jezuitów (1638–1642), katolicki święty, patron Polski,
Mikołaj Slaski (1614–1677) – ksiądz jezuita, dyrektor szkoły (1648–1649),
Kazimierz Sikorski – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej; należał do powołanego przez KEN Towarzystwa Ksiąg Elementarnych, które przygotowywało podręczniki do szkół w całej Polsce; autor podręcznika do nauk chrześcijańskich pt. „Mowy Moralne”,
Ignacy Zaborowski (1754–1803) – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, matematyk i geodeta, profesor geometrii; należał do TKE (patrz wyżej); uznawany za ojca geodezji; autor „Logarytmów dla szkół narodowych” oraz podręcznika „Geometria powszechna”,
Józef Herman Osiński (1738–1802) – rektor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, uznawany za pierwszego w Polsce elektryka, hutnika, chemika i najwybitniejszego naukowca tamtych czasów; wykładał matematykę, fizykę, chemię i biologię,
Franciszek Ksawery Dmochowski (1762–1808) – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, poeta, krytyk literacki, tłumacz; należał do TKE; autor „Sztuki rymotwórczej”,
Alojzy Osiński (1770–1842) – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, filolog i słownikarz; należał do Towarzystwa Ksiąg Elementarnych (TKE),
Wincenty Jakubowski – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, profesor fizyki i literatury,
Patrycy Przeczyński – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej; odznaczony za działalność społeczną i patriotyczną medalem „Merentibus”,
Wojciech Szweykowski – uczeń, następnie profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, pijar, teolog, językoznawca, pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego,
Adrian Krzyżanowski – uczeń, następnie profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej oraz Uniwersytetu Warszawskiego, matematyk, tłumacz literatury i historyk
Edward Czarnecki i Tadeusz Bukowski – profesorowie Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, chemicy i fizycy; prowadzili badania laboratoryjne,
Stanisława Osiecka (1898–1990) – doktor języka polskiego, działaczka ZWZ – AK, organizowała tajne nauczanie na terenie Łomży; wicedyrektor, a od 1944 r. dyrektor Gimnazjum i Liceum; patronka szkolnej biblioteki[15],
Czesław Lustych (1903–1945) – profesor, historyk, działacz ZWZ – AK, dyrektor Gimnazjum i Liceum w okresie II wojny światowej, za tajne nauczanie zginął w obozie koncentracyjnym Mauthausen[16],
Ludwik Mierosławski (1814–1878) – generał, pisarz, historyk wojskowości, działacz polityczny i niepodległościowy, dowódca powstańczy,
Adam Mierosławski (1815–1851) – brat Ludwika; marynarz, inżynier, uczestnik powstania listopadowego,
Rafał Krajewski (1834–1864) – architekt, działacz polityczny, referent w powstaniu styczniowym, Minister Spraw Wewnętrznych Rządu Narodowego Romualda Traugutta,
Marika, właśc. Marta Kosakowska (ur. 1980) – wokalistka i autorka tekstów, a także dziennikarka radiowa, wykonawczyni muzyki z pogranicza gatunków reggae, dancehall, soul oraz funk[21],
↑Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 10, s. 246, 15 czerwca 1926.
380 lat Szkoły Średniej Ogólnokształcącej w Łomży 1614–1994. Malanowska Aniela (red.). Warszawa: Wydawnictwo Fundacji „Historia pro futuro”, 1994. ISBN 83-85408-32-0. Brak numerów stron w książce
