Dynastia askańska – ród niemiecki panujący w Brandenburgii, Saksonii oraz kilku mniejszych księstwach: Saksonii-Lauenburgu, Anhalt. Od nazwy tego ostatniego nazywana także jako dynastia Anhalt. Jej przedstawicielka z linii Anhalt-Zerbst – Zofia Augusta Fryderyka – rządziła także pod imieniem Katarzyna II Wielka, jako imperatorka Rosji. Dynastia wzięła nazwę od łacińskiej nazwy miasta Aschersleben – Askania (lub też Ascharia).
Dzieje
Pomnik Albrechta Niedźwiedzia. Spandau. Berlin
Założycielem dynastii był Albrecht Niedźwiedź (zm. 1170), syn Ottona hr. Ballenstaedt i Eiliki z rodu Billungów. W 1134 roku został margrabią Marchii Północnej, a od 1157 roku Brandenburgii. W XIII wieku ród podzielił się na kilka linii.
Najstarsza linia wywodzi się od Ottona I (zm. 1184), syna Albrechta Niedźwiedzia. Jego potomkowie rządzili w Brandenburgii. Po 1220 roku podzieliła się na dwie gałęzie: z Salzweldel i ze Stendal. Ostatecznie linia ta wygasła w 1320 roku na Henryku II. Brandenburgię przejęli Wittelsbachowie.
Margrabia brandenburski Otto IV (1266–1309), miniatura z Kodeksu Manesse, XIV w.Książę Anhaltu, miniatura z Kodeksu Manesse, XIV w.
Linia hrabiów z Orlamünde wywodzi się od Hermana I, drugiego syna Albrechta Niedźwiedzia. Wygasła po 1486 roku na Fryderyku VI.
Od Bernarda III (zm. 1212) wywodzi się linia saska. W 1180 roku został on mianowany przez cesarza Fryderyka I Barbarossę księciem Saksonii. Linia ta podzieliła się na gałęzie. Od Albrechta II (zm. 1298, wnuk Bernarda III) pochodzili książęta ze Saksonii-Wittenbergi. W 1356 stali się jednymi z siedmiu elektorów Rzeszy. Linia ta wygasła w 1422 roku na Albrechcie III. Jego władztwo przejęli Wettynowie. Od Jana (zm. 1286, starszy brat Albrechta II), wywodzi się linia książąt ze Saksonii-Lauenburga. Jego potomkowie panowali tam do śmierci księcia Juliusza Franciszka w 1689 roku.
Katarzyna II
Linia książąt z Anhaltu wywodzi się od Henryka I (zm. 1252), najstarszego syna Bernarda III. Linia ta, silnie rozgałęziona, straciła na znaczeniu w kolejnych stuleciach. Do pierwszego podziału doszło już w XIII wieku. Powstały wówczas samodzielne księstwa: Anhalt-Bernburg (linia wygasła w 1468), Anhalt-Zerbst i Anhalt-Köthen (linia wygasła w 1475).
W XVI wieku książę Joachim Ernest z Anhaltu-Zerbst (zm. 1586) zjednoczył całe księstwo. Już jego synowie w 1603 roku dokonali podziału spadku. Linia książąt z Anhaltu-Zerbst wygasła w 1793 roku na Fryderyku Auguście. Jego starszą siostrą była Zofia Augusta Fryderyka (zm. 1796), znana bardziej jako imperatorowa Rosji Katarzyna II Wielka (panowała w latach 1762–1796). Linia książąt z Anhaltu-Bernburg wygasła w 1863 roku na księciu Aleksandrze Karolu. Linia książąt z Anhaltu-Köthen wygasła w 1847 roku na Henryku. W latach 1765–1847 należały do nich dobra pszczyńskie. Spadkobiercami tych dóbr była rodzina Hochberg z Książa. Książę Leopold I z Anhaltu-Dessau (zm. 1871) w 1863 roku został jedynym spadkobiercą pozostałych, wygasłych linii. Przyjął tytuł księcia Anhaltu. Ostatnim panującym był książę Joachim Ernest (1901–1947), który w 1918 roku został pozbawiony tronu. Jego syn, książę Edward (ur. 1941), ma tylko trzy córki, zatem dynastia jest bliska wygaśnięcia.
Rodzina będzie istniała tylko w liniach morganatycznych i naturalnych, nie noszących już nazwiska Anhalt.
Nekropolia Anhaltów w PszczynieKarta herbarza J. Siebmachera z herbem księcia Anhaltu (pierwszy z lewej w górnym rzędzie), 1605Herby Anhaltów i Hochbergów nad wejściem do zamku Książ
1172 – Bernard przejął po śmierci Adalberta Ballenstedt.
1177 – margrabia Brandenburgii został arcyszambelanem (arcypodkomorzym) Cesarstwa.
1302/1304 – margrabia Brandenburgii Herman odziedziczył Dolne Łużyce.
1307 – Albrecht I z Anhaltu-Köthen odziedziczył Zerbst/Anhalt (odtąd Anhalt-Köthen-Zerbst).
1315 – po wygaśnięciu linii na Aschersleben, jej ziemie włączono do ziem arcybiskupstwa Halberstadt (arcybiskupem był wtedy Albrecht z Anhaltu-Bernburg).
1320 – wygasła linia brandenburska Askańczyków; Brandenburgia po kilku latach przeszła pod władanie Wittelsbachów.
1346 – hrabiowie Orlamünde utracili ziemie w Turyngii wokół Weimaru.
1611 – August (w 1603 bez przydziału) otrzymał Plötzkau.
1635 – od linii Anhalt-Bernburg oddzieliła się linia Harzgerode.
1665 – dobra linii Plötzkau przejęła linia Köthen.
1672–1675 – księżna Ludwika z Anhaltu-Dessau była regentką w śląskim księstwie Legnicy, Brzegu i Wołowa w imieniu syna, księcia Jerzego IV Wilhelma (ostatniego księcia z rodu Piastów).
1797 – podział dóbr; linia Anhalt-Dessau odziedziczyła Zerbst.
1806 – książęta z Anhaltu-Bernburg zostali wyniesieni do rangi księcia udzielnego (niem.Herzog) (najwyższy tytuł książęcy, przyznany jako ostatni w dziejach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego).
1818 – książęta z Pszczyny odziedziczyli księstwo Anhalt-Köthen.
1847 – wygasła linia Anhalt-Köthen; jej dobra odziedziczyła linia Anhalt-Dessau.
1863 – wygasła linia Anhalt-Bernburg; książęta z Dessau zjednoczyli księstwo Anhaltu, książę Leopold przyjął tytuł Herzog von Anhalt.
1918 – abdykacja księcia Anhaltu, proklamowanie republiki.
Linie morganatyczne i naturalne
rodzina von Berenhorst – potomkowie Leopolda I księcia z Anhaltu-Dessau (1693–1747), zwanego Alte Dessauer oraz Zofii Eleonory Söldner (1710–1779); linia wygasła na Wilhelmie von Berenhorst, zm. 5 I 1952 r.
rodzina von Anhalt – potomkowie księcia Wilhelma Gustawa z Anhaltu-Dessau (1699–1737) oraz Marianny Scharadius; linia wygasła na Hermanie Fryderyku, zm. 1863 r.
hrabiowie von Waldersee – potomkowie Leopolda III księcia z Anhaltu-Dessau (1740–1817) oraz Joanny Eleonory Hoffmeyer (1739–1816), linia istnieje do dziś
hrabiowie von Westarp – potomkowie księcia Fryderyka Franciszka von Anhlat-Bernburg-Schumburg-Hoym (1769–1807) oraz jego morganatycznej małżonki Karoliny Westarp (1773–1818), linia istnieje do dziś.
Literatura
Słownik Dynastii Europy, pod red. J. Dobosza i M. Serwańskiego, Poznań 1999
_von_Anhalt.jpg)
_2.jpg)
