Dwór w Leszczkowie

Leszczków (dwór)

Dwór, około 1935
Państwo	Polska
Miejscowość	Leszczków
Typ budynku	dwór
Styl architektoniczny	klasycyzm
Rozpoczęcie budowy	druga połowa XVIII w.
Ukończenie budowy	druga połowa XVIII w.
Ważniejsze przebudowy	lata 20. XX wieku
Zniszczono	1944
Pierwszy właściciel	Kasper i Michał Świeżawscy
Kolejni właściciele	Feliks Obertyński, Wacław Obertyński, A. Hulimka, Stanisław Łomnicki, Stefania Łomnicka, Karolina z Kraińskich i Roman Żurowscy
Położenie na mapie II RP Leszczków (dwór)
50°27′37,8720″N 24°06′17,4204″E

Leszczków – dwór klasycystyczny z drugiej połowy XVIII wieku, znajdował się około jednego kilometra na zachód od wsi Leszczków (powiat sokalski, województwo lwowskie).

W 1935 r. do dworu należało 352 hektary gruntów: 269 ha roli, 47 ha lasów, 20 ha łąk, 7 ha pastwisk, 5 ha ogrodów, 3 ha gruntów zabudowanych, 0,7 ha nieurodzajów, 0,3 ha jezior i stawów^[1]. Właściciele Leszczkowa posiadali dodatkowo połowę zalesionych przez siebie majątków Skrzynka (460 ha), Delastowice (64 ha) i Wócina (44 ha) położonych w pobliżu Dąbrowy Tarnowskiej^[2].

Historia

Dwór został wybudowany przez Kaspra Świeżawskiego, herbu Paprzyca i jego syna Michała w drugiej połowie XVIII wieku (zmarli niemal równocześnie przed 1793^[3]). W pierwszej połowie XIX wieku właścicielem został Feliks Obertyński, członek Stanów Galicyjskich w latach 1817–1845. Dwór po nim odziedziczył jego syn Wacław. Około 1857 majątek został sprzedany A. Hulimce. W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku majątek ziemski należał do Stanisława Łomnickiego, a przed pierwszą wojną światową do Stefanii Łomnickiej. 11 września 1919 majątek został kupiony przez Romana Żurowskiego i Karolinę z Kraińskich Żurowską^[4] od grupy żydowskich finansistów, którzy weszli w posiadanie majątku, gdy Łomniccy nie wywiązali się ze swoich zobowiązań i nie wykupili wystawionych weksli^[5]. Na terenie majątku ziemskiego znajdował się młyn, gorzelnia i spichlerz z XVIII w.^[6] Przy dworze Żurowscy wybudowali fabrykę samodziałów (rozbudowana w latach 1935–1937 po pożarze; wybuchł 24 grudnia 1934), która dzięki wysokiej jakości swoich produktów z czystej wełny cieszyła się uznaniem w II RP^[7]. W 1944 wojska niemieckie, wycofując się przed nacierającą Armią Czerwoną, podpalili dwór, złożywszy w nim wcześniej nadmiar amunicji. Zabudowania dworskie zostały doszczętnie zniszczone. Ocalał tylko XVIII-wieczny spichlerz i budynek gospodarczy, tzw. oficyna południowa^[8].

Opis

Dwór był parterowy o planie prostokąta ze skrzydłem północnym przylegającym pod kątem prostym, kryty dość wysokim, czterospadowym dachem gontowym. Od strony podjazdu miał portyk o czterech szeroko rozstawionych kolumnach. Na osiach skrajnych portyku stały jeszcze dwie kolumny przyścienne. Portyk wieńczył okazały trójkątny przyczółek z niewielkim oculusem. Gładko tynkowane elewacje budynku dekorowane były jedynie szerokimi pilastrami, umieszczonymi pomiędzy oknami oraz w narożnikach. Po prawej stronie dworu, równolegle do jego północnego skrzydła, stała oficyna o planie prostokąta krótkiego, również opilastrowana i pokryta dachem z gontu, w której mieściły się pomieszczenia kuchenne i pralnia. Żurowscy połączyli dwór z tą oficyną i dobudowali nowe skrzydło od strony południowej. Po przebudowie dwór uzyskał plan podkowy. W 1936 zainstalowano wodę bieżącą, łazienkę i wc^[8]. Przed dworem rozciągał się ogromny kolisty, nie zadrzewiony gazon z klombami kwiatowymi, po bokach i od tyłu park krajobrazowy^[9]. Od strony południowej ciągnęła się stara aleja lipowa biegnąca w kierunku wschód-zachód. Na południe od alei znajdowały się dwa ziemne tarasy. Na górnym rosły truskawki, poziomki i pośrodku aleja kwiatów. Na dolnym hodowano róże cukrowe i warzywa. Na samym dole górki znajdowała się łąka i staw^[10].

Zobacz też

• Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951 r

Galeria

• 
  Karolina i Roman Żurowscy
• 
  Roman Żurowski jako gimnazjalista
• 
  Karolina Żurowska

Przypisy

1. Arkusz posiadłości gruntowej. Tab 413, Nr porządkowy 98, woj. Lwów, pow. Sokal, gmina Leszczków, Bełz dnia 20 października 1935 r.
2. Sąd Rejonowy w Dąbrowie Tarnowskiej, Wydział Ksiąg Wieczystych, DKO 658/92, 659/92 i 657/92.
3. B. Sokalski, Powiat Sokalski, s. 334, Lwów 1899. W kościele w miasteczku Waręż (7 km od Leszczkowa) znajdował się nagrobek obu wymienionych Świeżawskich, wykonany w 1793 r.
4. Wyciąg Hipoteczny Ldz. 7508 12 września 1919, obj.wyk.hip.L.413 ks.gr., archiwum rodziny Żurowskich.
5. Stanisław Adam Żurowski, Pamiętnik, s. 76, Dział Rękopisów ZNiO.
6. Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, s. 3.
7. Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, Dział Rękopisów.
8. Klementyna Żurowska, Z Leszczkowa w świat (w przygotowaniu do druku) Kraków 2012 r.
9. Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 81, ZNiO, 1995r.
10. Klementyn Żurowska, Z Leszczkowa w świat (w przygotowaniu do druku) Kraków 2012r.

Bibliografia

• B. Sokalski, Powiat Sokalski, Lwów 1899.
• Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, 1966.
• Stanisław Adam Leliwa Żurowski, Wspomnienia z lat minionych, 1888-1967, ZNiO, dział rękopisów, Pol. 1967-1969. K. II, 316. Mf BN.
• Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 80–81, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995.
• Klementyn Żurowska, Z Leszczkowa w świat, Kraków, 2014 r.

Linki zewnętrzne

• https://web.archive.org/web/20110701101446/http://www2.oss.wroc.pl/old/dzialy/rekopisy/nabytki_1995_2004/pamietniki.html