Bieg maratoński (maraton) – bieg na dystansie 42 195 m.
Pochodzenie nazwy
Nazwa pochodzi od miejscowości Maraton w Grecji. Według Herodota po zwycięskiej dla Greków bitwie z Persami pod Maratonem w 490 r. p.n.e., armia perska zaokrętowała i wypłynęła w kierunku bezbronnych Aten. Widząc to, Grecy udali się co sił w nogach do miasta, przybywając praktycznie równocześnie z okrętami perskimi[1].
Bieg ten stał się podstawą romantycznych historii, według których posłaniec Filippides pobiegł do Aten, by opowiedzieć o zwycięstwie i poinformować Ateńczyków, że płynie ku nim flota perska. Po przekazaniu tej wiadomości padł martwy. W 1879 r. brytyjski poeta Robert Browning napisał na kanwie tej historii znany wiersz Filippides (ang.Pheidippides).
W pierwszych igrzyskach bieg maratoński był rozgrywany na dystansie 40 km. W rzeczywistości dystans między Maratonem a Atenami wynosi 37 km, jednak postanowiono tę liczbę zaokrąglić. Na igrzyskach w Londynie dystans zwiększono o 2195 metrów (przesuwając metę w pobliże miejsca, gdzie na trybunach siedział brytyjski król, Edward VII). Bieg maratoński mężczyzn tradycyjnie kończy każde igrzyska olimpijskie. Maraton kobiet został włączony do programu igrzysk olimpijskich dopiero w 1984 roku w Los Angeles.
Masowy bieg uliczny
Od przeszło 100 lat na ulicach największych miast świata rozgrywane są masowe biegi uliczne m.in. na dystansie maratońskim. W przeciwieństwie do igrzysk olimpijskich i mistrzostw świata, w maratonach ulicznych najczęściej udział może wziąć każdy. W największych imprezach (Londyn, Nowy Jork, Boston, Chicago, Wiedeń, Berlin) uczestniczy przeszło 30 tys. biegaczy zawodowców i amatorów. Najstarszy polski maraton organizowany jest w Dębnie. Dużą frekwencją jak na polskie warunki (około 5000 uczestników) cieszą się maratony: Poznań Maraton, Cracovia Maraton i Maraton Warszawski.
Najstarszym maratonem nowożytnym jest maraton w Bostonie (pierwsza edycja tego maratonu odbyła się 19 kwietnia 1897 roku), a w Europie – w Koszycach.
Największe maratony odbywają się: w Europie – w Berlinie (ponad 41 tys. uczestników) oraz w Londynie, a w Polsce – w Warszawie (w 2013 r. 8673 uczestników).
Na większości maratonów obowiązuje limit czasowy pokonania dystansu wynoszący 5 lub 6 godzin. Każda osoba, która ukończy maraton, otrzymuje pamiątkowy medal i dołącza do grona „Maratończyków”.
Obecnie maratony rozgrywane są praktycznie na całym świecie nawet w miejscach tak ekstremalnych jak pustynia (Sahara-Marathon w Tunezji) czy biegun (Antarktika-Marathon). Są też Ice-Maraton (po jeziorze Bajkał przy temp. -30 °C) czy Great Wall Marathon (po Wielkim Murze Chińskim).
Do ciekawych maratonów należy Istambul Euro-Asia Marathon, rozgrywany jednocześnie na dwóch kontynentach (trasa prowadzi przez most nad cieśniną Bosfor łączący Europę i Azję) oraz Two Oceans Marathon w Kapsztadzie, którego trasa wiedzie brzegami dwóch oceanów.
Większe maratony w Europie
Lista największych maratonów w Europie (min. 5000 uczestników którzy ukończyli bieg w 2016 roku)[2]:
Pierwszy w Polsce bieg maratoński zorganizowano 1924 na trasie Rembertów-Zegrze i z powrotem; trasa przebiegała w niekorzystnych warunkach zarówno atmosferycznych (deszcz, wiatr) jak i technicznych (nierówna szosa); zwycięzcą został Stefan Szelestowski wynikiem 3:13.10,5, wyprzedzając o blisko godzinę następnego rywala[3].
Oficjalne międzynarodowe rekordy w biegu maratońskim są certyfikowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Federacji Lekkoatletycznych[4]. Ze względu na nieporównywalność warunków, wyniki muszą być weryfikowane, a trasa biegu podlega pewnym restrykcjom:
meta położona na wysokości nie większej niż 42 m poniżej wysokości położenia startu[5],
odległość w linii prostej od startu do mety nie większa niż 21 097 m[5].
Najlepszy nieoficjalny maratoński wynik 1:59:40 w dniu 12 października 2019 r. uzyskał Kenijczyk Eliud Kipchoge. Do przełamania przez niego bariery dwóch godzin doszło w ramach projektu INEOS 159 Challenge[6], na trasie wyznaczonej w wiedeńskim parku Prater. Bieg ten nie spełniał jednak wymagań IAAF – m.in. z uwagi na fakt, iż nie stanowił on otwartej rywalizacji a Kenijczykowi towarzyszyli zmieniający się pacemakerzy – w związku z czym wynik nie został uznany za oficjalny rekord świata.
Najlepszy maratoński wynik uzyskany przez Polkę, to 2:24:18 Wandy Panfil w Bostonie 15.04.1991[7], jednak trasa nie spełniała wymagań IAAF - za duży spadek, jak i odległość między startem i metą[8].
Pierwsza kobieta, Roberta „Bobbi” Gibb pokonała dystans maratoński w 1966 roku, jednak nie została oficjalnie sklasyfikowana jako uczestniczka maratonu bostońskiego. Pierwszą kobietą, która została „oficjalnie” zgłoszona do udziału w maratonie (Boston) i ukończyła maraton była Kathrine Switzer w 1967 roku. Uzyskała czas: 4 godz. 20 min.
.jpg)
