Zagrała ponad 100 ról filmowych. Z powodu urody i pochodzenia była obsadzana głównie w rolach arystokratek lub kobiet będących przedmiotem podziwu i pożądania[1][2]. Ważne role wykreowała w produkcjach, takich jak Lalka (wcieliła się w Izabelę Łęcką) czy Wszystko na sprzedaż (zagrała jedną z głównych postaci). Za wkład w rozwój kinematografii została wyróżniona wieloma odznaczeniami i nagrodami. Nazywana jest „pierwszą damą polskiego kina”[3]. W latach 1994–1998 pełniła funkcję prezesa Fundacji Kultury Polskiej. Była przewodniczącą rady Fundacji Dzieciom „Zdążyć z Pomocą” oraz członkinią Narodowej Rady Kultury I i II kadencji. Była jurorką w programach Taniec z gwiazdami (2005–2010) i Dancing with the Stars. Taniec z gwiazdami (2014–2017).
Pochodzi z arystokratycznej rodziny hrabiowskiejTyszkiewiczów pieczętującej się herbem Leliwa[4]. Urodziła się 14 sierpnia 1938 w Pałacu w Wilanowie[5][6], jest córką Krzysztofa Marii Tyszkiewicza(inne języki) (1911–1977) i Barbary z Rechowiczów (1911–1992), którzy pobrali się w 1935; matka pracowała w Polskim Instytucie Eksportowym przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu w Warszawie, a ojciec prowadził antykwariat[7]. Jej ojcem chrzestnym został hrabia Adam Branicki, właściciel pałacu[5][8], a matką chrzestną Helena Jezierska[9]. Gdy podczas II wojny światowej jej rodzice się rozstali[10][11], zamieszkała z matką i młodszym o cztery lata bratem Krzysztofem(inne języki). W dzieciństwie kilkukrotnie zmieniali miejsce zamieszkania – mieszkali w Nieborowie, Krakowie i na Dolnym Śląsku[12][13]. Jej ojciec po rozstaniu z żoną wyemigrował do Anglii, gdzie ponownie się ożenił i doczekał się narodzin syna Janusza[10][14]. Z ojcem ponownie spotkała się w 1973, a przyrodniego brata poznała, gdy ten miał 40 lat[15][16].
Praca nad debiutanckim filmem Zemsta (1957) źle wpłynęła na jej wyniki w nauce, dlatego została przeniesiona do liceum zakonu sióstr niepokalanek w Szymanowie, w którym maturę zdała dopiero za drugim razem w trybie eksternistycznym (wcześniej oblała ustny egzamin z języka polskiego)[25][26]. W latach 1957–1958 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, jednak po roku została z niej wyrzucona za złamanie regulaminu szkoły, który to zakazywał studentom publicznych występów[27].
Będąc w dziewiątej klasie gimnazjum, została dostrzeżona na korytarzu szkolnym przez Pawła Komorowskiego, asystenta Antoniego Bohdziewicza, dzięki któremu otrzymała angaż do roli Klary Raptusiewiczówny w ekranizacji Zemsty (1957)[28]. W trakcie studiów na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie występowała w reklamie telewizyjnej producenta maseczek kosmetycznych oraz w audycji promującej książki Polskiego Instytutu Wydawniczego, za co została wyrzucona ze studiów[29]. W tym okresie wystąpiła również w programie Nie tylko dla pań i otrzymała od Wojciecha J. Hasa propozycję zagrania we Wspólnym pokoju, ekranizacji powieści Zbigniewa Uniłowskiegoo tym samym tytule[30]. Po przerwaniu studiów podjęła pracę jako inspicjentka w Telewizji Polskiej.
W 1973 Ministerstwo Kultury i Sztuki przyznało jej – bez egzaminu – uprawnienia aktorskie[1]. W tym samym roku występowała w głównej roli żeńskiej w serialu Wielka miłość Balzaka[46]. W latach 70. zagrała także m.in. Wiesławę w Tańczącym jastrzębiu (1974) w reż. Grzegorza Królikiewicza i rejentową Stefanię Holszańską w Nocach i dniach (1975) w reż. Jerzego Antczaka[47]. Była angażowana także do zagranicznych produkcji, głównie radzieckich i węgierskich, ale też amerykańskich, francuskich, bułgarskich, niemieckich, hinduskich i słowackich[48]; zagrała m.in. u André Delvaux (Człowiek z ostrzyżoną głową), Andrieja Konczałowskiego (Szlacheckie gniazdo), Anda Santoshiego (Alexander i Chanakaya), Tamasa Fejera (Okna czasu), Ferenca Kardosa (Szalona noc), Tamasa Banovicha (Poeta i rycerz), Jeana Delannoya (Bernadette z Lourdes), Claude Leloucha (Edith i Marcel), Keto Dolidze (Jajo dinozaura) czy Jána Zemana (Uśmiech diabła)[49][2][50]. Kilkukrotnie była gościem bądź jurorką podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Moskwie oraz innych przeglądów i festiwali filmowych w Rosji[51][52].
W ostatnich latach swojej aktywności aktorskiej wcielała się głównie w drugoplanowe role, często eleganckich i zdystansowanych matek, cioć czy babć – takie role stworzyła w komediach romantycznych Nie kłam, kochanie (2007) i Listy do M. (2011)[57] czy serialu Teraz albo nigdy! (2008–2009)[1]. W kontrze do swojego emploi zagrała sprzątaczkę w komedii Ryś (2007)[2].
Pozostałe przedsięwzięcia
Z zamiłowania fotografka[58]. W maju 1999 zorganizowała pierwszy wernisaż zdjęć własnego autorstwa pt. „Moje dzieci, moja miłość”[1][59].
Była zaangażowana w działalność charytatywną. Jest pomysłodawczynią i współautorką cyklu programów Raport w sprawie dzieci niczyich. Wspierała stowarzyszenie „SOS Wioski Dziecięce”[60] oraz była przewodniczącą rady programowej oraz prezydentem Fundacji Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”[61].
W 1987 zasiadła w jury konkursu Miss Polonia[62]. W latach 90. wzięła udział w kampanii reklamowej producenta odkurzaczy marki Electrolux, za co dostała honorarium w wysokości 60 tys. dolarów[1][63]. W 2008 zaangażowała się w kampanię reklamową linii kosmetyków Dove „pro.age”, biorąc udział w rozbieranej sesji zdjęciowej[1]. W 2011 użyczyła głosu w reklamie sieci fast fooduBurger King[64].
W 2003 została wydana jej autobiografia pt. „Nie wszystko na sprzedaż”[67], która została wybrana „książką marca 2004” Warszawskiej Premiery Literackiej[68]. Napisała także wspomnienia Kocha, lubi i żartuje... (2006)[69] i książkę kucharską Bajaderka (2016), którą współtworzyła z córkami, Karoliną Wajdą i Wiktorią Bosc. Przez wiele lat była felietonistką „Trybuny Robotniczej” i łódzkich „Wiadomości Dnia”[69] oraz tygodnika telewizyjnego „Tele Tydzień”.
Trzykrotnie rozwiedziona[73]. W latach 1967–1969 była żoną reżysera Andrzeja Wajdy, którego poznała na planie Lalki i z którym ma córkę, Karolinę Beatę Lakszmi (ur. 1967)[74][75]. Od 5 lipca 1970 była żoną reżysera Witolda Orzechowskiego, później architekta Jacka Padlewskiego, z którym ma córkę Wiktorię (ur. 1977)[76][77]. Była również związana z reżyserem Andriejem Konczałowskim i fotografem Walerym Płotnikowem, poza tym w latach 50. miała romans z Andrzejem Łapickim, a w latach 90. pozostawała w nieformalnym związku z brytyjskim aktorem Karlem Tesslerem[78][79].
↑Marian B.M.B.MichalikMarian B.M.B., MariaM.Żmigrodzka-WolskaMariaM. (red.), Kronika kobiet, wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo Kronika, luty 1993, s. 553, ISBN 83-900331-5-1.