Самоков

Оваа статија се однесува на село во Општина Македонски Брод. За останати значења, погл. Самоков (појаснување).

Самоков
Поглед на селото
Самоков Местоположба на Самоков во Македонија Самоков на карта
Координати 41°41′0″N 21°8′39″E
Регион	Југозападен
Општина	Македонски Брод
Област	Порече
Население	356 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6535
Повик. бр.	045
Шифра на КО	03040
Надм. вис.	600 м
Самоков на општинската карта Атарот на Самоков во рамките на општината
Самоков на Ризницата

Самоков — село во Општина Македонски Брод, во областа Порече, во околината на градот Македонски Брод.

До 2004 година, Самоков претставувал административно седиште на истоимената општина, која ги опфаќала селата во Горно Порече.

Географија и местоположба

Станбени згради во селото

Селото се наоѓа во областа Порече, во западниот висок планински дел на територијата на Општина Македонски Брод, на просторот на левата страна на реката Треска.^[2] Селото е ридско, на надморска височина од 600 метри.^[2]

Атарот зафаќа простор од 14,2 км². Најзастапени се шумите на површина од 869 хектари, на пасиштата отпаѓаат 256 хектари, а на обработливото земјиште 182 хектари. Во вкупната површина влегува и просторот околу селото Ковач, кое не е заведено во катастарската евиденција и го дели атарот со Самоков.^[2]

До селото води асфалтен пат, кој се двои од регионалната делница Македонски Брод-Скопје.^[2]

Историја

Во XIX век, Самоков било село во Поречката нахија на Кичевската каза на Отоманското Царство. За време на отоманското владеење, Самоков било административниот центар на Порече^[3]. Во Самоков се наоѓал поречкиот мудур, а привремено престојувала и војска. Во тие времиња во Самоков се ковала железната руда, која се ископувала и измивала во поречките мелови^[3].

Вкупно 3 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[4]

Стопанство

Селото има мешовита земјоделска функција.^[2]

Во минатото, најзначаен индустриски објект била фабриката за оружје „Сувенир“, која денес работи под името „Сумбро Трејд“.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 367 —     1953 171 −53.4% 1961 270 +57.9% 1971 209 −22.6% 1981 194 −7.2%	Година Нас. ±% 1991 212 +9.3% 1994 292 +37.7% 2002 388 +32.9% 2021 356 −8.2%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Самоков имало 5 жители, сите Албанци.^[5] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Самоков имало 400 жители.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 100 Македонци.^[7]

Селото е мало, без поголеми промени на бројот на населението. Така, во 1961 година имало 270 жители, а во 1994 година 292 жители и е населено само со македонско население.^[2]

Според пописот од 2002 година, во селото Самоков имало 388 жители, сите Македонци.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 356 жители, од кои 331 Македонец, 6 Албанци, 1 останат и 18 лица без податоци.^[9]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	5	400	367[10]	171	270	209	194	212	292	388	356

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Родови

Влезот во некогашната фабрика за оружје „Сувенир“

Самоков во целост е населено со родови на Македонци од православна христијанска вероисповед. Како средиште кое и во минатото имало управна (административна) и стопанска важност Самоков е привлечно место за доселување поради што населението во најголем дел е сочинето од доселенички родови од околните поречки села, а со изградбата на фабриката „Сувенир“ и од други краишта на Македонија. Според истражувања од 1925 година во Самоков живееле пет куќи од родот Ушиновци и три куќи од родот Лазаровци, доселени од селото Ковач^[3]. Во денешно време во Самоков живеат семејствата и родовите: Аврамоски, Ангеловски, Ванески, Видески со потекло до блиското село Косово, Златески со потекло од блиското село Ковач, Карафиловски, Јанкулоски, Огненоски и др.

Општествени установи

Подрачното основно училиште „Св. Климент Охридски“ во Самоков

• Основно училиште „Св. Климент Охридски“ до V одделение^[15], подрачно училиште на ОУ „Св. Климент Охридски“ - Македонски Брод.
• Доставна пошта (6535)

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Македонски Брод, која била променета со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година, при што кон нејзе била придодадена поранешната Општина Самоков. Во периодот од 1996-2004 година, селото било седиште на некогашната Општина Самоков.

Во периодот 1950-1952, селото било седиште на некогашната општина Самоков.

Во периодот 1952-1955, селото било седиште на тогашната општина Самоков, во која покрај селото Самоков се наоѓале селата Бенче, Брест, Звечан, Зркле, Инче, Ковач, Ковче, Лупште, Рамне, Старо Село и Сушица.

Во периодот 1955-1957, селото било дел од тогашната општина Манастирец.

Во периодот 1957-1965, селото се наоѓало во некогашната општина Брод.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Брод.

Избирачко место

Во селото постои избирачко место бр. 0259 според Државната изборна комисија, кое е сместено во основното училиште.^[16]

На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 290 гласачи.^[17] На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 286 гласачи.^[18]

Културни и природни знаменитости

Археолошки ликалитети^[19]

• Кале — градиште од доцноантичко време; и
• Во Селото — населба и некропола од доцноантичко време.

Цркви^[20]

• Црква „Св. Илија“ — главна селска црква
• Црква „Св. Теодор Тирон“ — стара црква, сместена на патот помеѓу Самоков и Ковач, која од историски причини се води под селото Ковач

Личности

• Злата Маџовска — била дел од Равногорското движење на Дража Михајловиќ, и партнерка на Миливоје Трбиќ.
• Јордан Арсоски (1910 - 1944) — загинат во НОБ.^[21]
• Јордан Јосифоски (1924 - 1944) — загинат во НОБ.^[21]
• Лазо Ванески (1920 - 1944) — загинат во НОБ.^[21]
• Михајло Трајаноски (1905 - 1944) — загинат во НОБ.^[21]
• Тодор Аврамоски (1914 - 1944) — загинат во НОБ.^[21]
• Јордан Милошески (1909 - 1944) — загинат во НОБ.^[21]

Иселеништво

Многу жители на Самоков и околните села се иселени во поголемите градови во Македонија. Исто така, многу жители на Самоков и околните села за време на Втората светска војна се иселени во странство.

Галерија

• 
  Влез во Самоков
• 
  Поглед на Самоков од патот кон селото Ковач
• 
  Поглед на Самоков
• 
  Доставната пошта во Самоков
• 
  Споменик на Јозеф Обрембски во селото
• 
  Некогашниот хотел во Самоков
• 
  Главната селска црква „Св. Илија“

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 264. Посетено на 31 октомври 2017.
3. Јовановиќ, Петар (1935). Порече. Српски етнографски зборник (српски). 28. Белград: СКА. стр. 327.
4. „Попис на жртвите од војната 1941-1945, СР Македонија“ (PDF).
5. Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 258.
6. D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 156-157.
7. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
8. „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 31 октомври 2017.
9. „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
10. Податоците за населеното место Ковач, согласно важечката територијална организација од 1948 година, се вклучени во податоците за населеното место Самоков.
11. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
12. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
13. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
14. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
15. „ПУ Самоков“. македонски: ОУ „Св. Климент Охридски“ - Македонски Брод. Посетено на 17 октомври 2017.
16. „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 16 октомври 2017.
17. „Локални избори 2017“. Архивирано од изворникот на 2020-05-29. Посетено на 16 октомври 2017.
18. „Претседателски избори 2019“. Архивирано од изворникот на 5 мај 2019. Посетено на 5 мај 2019.
19. Коцо, Димче (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069
20. Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.
21. . Крајчески, Цуте (2017). Порече (1943 - 1945). Скопје: Државен Архив на Република Македонија.

Надворешни врски

• Самоков на Ризницата ^?