40 000
30 000
10 000
загава тілі, араб тілі
суннизм
Загава (кебади, мерида, өз атауы: бэри) — Судан мен Чад территориясындағы Ховар өзенінің алабында тұратын халық (барлығы 40 мыңға жуық адам).[1] Чадта – 30 мың адам, Судан – 10 мың адам тұрады.[2]
Загава тілі (бери, бэри-аа, зорхау, зегау, мерида, кебади) нил-сахар макросемьясына, сахар отбасына жатады. Оның берти, бидеят сияқты бірнеше диалектілері бар. Араб тілі де қолданылады.[3]
Ислам Канем-Борноның мемлекеттік діні болды, бірақ бүгінде загаваның бір бөлігі ғана сүнниттік мұсылмандар (көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанушылар). Тотемизм, ата-баба культі және табиғат күштері кең таралған.[4]
Дәстүрлі шаруашылығы – көшпелі мал шаруашылығы (түйе шаруашылығы), Загаваның бір бөлігінде отырықшы суармалы егіншілікпен (арпа, бидай, көкөністер), құрма өсірумен ұштастырылған шалғайдағы мал шаруашылығы (қой, ешкі, есек). Көшпелі топтарда түйе бағу еркек кәсібі болып табылады. Жайылымдық және ауылшаруашылығы негізінен әйелдер кәсіпі болып табылады, дегенмен ерлер де жер өңдеуге қатысады. Дәстүрлі қолөнер: былғары (былғарыдан жасалған сөмкелер), кілем тоқу, өру, мыс пен күмістен зергерлік бұйымдар жасау.[5]
Көшпелілердің қоғамдық ұйымы рулық, құрылымы патриархалдық-генеологиялық байланыстарға негізделген. Отырықшы халықтардың ішінде рулық құрылым негізіндегі аумақтық, әлеуметтік туыстық, көршілік байланыстар басым. Халық ауыз әдебиеті дамыған: этногенетикалық мифтер, алғашқы қоныстанушылар туралы аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер, би, ән мен күй.
Көшпелілердің баспанасы – пальма жапырақтары немесе тері жамылғыларымен жабылған, қаңқасы ағаш сырықтары бар дөңгелек лашық, едені терілермен жабылған. Отырықшы шаруалардың баспанасы төртбұрышты, қабырғалары қыш кірпіштен қаланған, төбесі тегіс, балшық.
Дәстүрлі киімдері мақтадан тігілген - кең жеңі бар ұзын кең көйлек (ерлер), ұзын кең көйлектер және орамал (әйелдер).
Көшпелі загаваның негізгі тағамы - өсімдік заттары қосылған ашытылған сүт, ал отырықшы загавада дәмдеуіштер, көкөністер, құрма және сүт қосылған ботқа.[6]
Ағаулар • Адангмелер • Акандар • Аквапимдер • Алжирлықтар • Алурлар • Амбунду • Амхаралар • Ангас • Ағылшын-африкалықтар • Ануак • Аргоббалар • Афарлар • Африканерлер • Ачемдер • Ачоли • Ашантилар • Багалар • Багирмилер • Баде • Бакве • Баланте • Бамбаралар • Бамилеке • Бамум • Бангилер • Банда • Банди • Бантулар • Баньяруанда • Барбалар • Бари (Африка) • Баса • Бассари • Басуто • Батеке • Бауле • Беджа • Бемба • Бена • Берберлер • Бете • Биафада • Бидього • Бини • Биралар • Биром • Биса • Боа • Бобо • Бозо • Боки • Болева • Бонго • Бони • Буби • Буллом • Бура • Бурун • Буса • Бушмендер • Ваи • Вала • Венда • Видекум • Волоф • Вуте • Га • Гандалар • Гбайя • Гбари • Гвере • Герелер • Гереро • Гимирра • Гишу • Гого • Гола • Гонга • Гонжа • Грустар • Гуан • Гураге • Гурма • Гусилер • Дагари • Даго • Дагомба • Дамара • Дан • Дасанеч • Джагга • Джанджэро • Джукун • Диалонке • Динка • Диола • Догон • Дуала • Дьюла • Загава • Занде • Зарамо • Зенага • Зұлыстар • Ибибио • Ивбиосакон • Игала • Игбира • Иболар • Иджо • Идома • Ила • Инеме • Ираку • Ирамба • Итсекири • Ишан • Йеен • Йорубалар • Кабилдер • Кабовердтер • Кабие • Каколе • Календжин • Камба • Камбари • Карамоджонг • Каре • Катаб • Кваву • Квени • Кемант • Кикуйю • Кинга • Кисси • Коалиб • Комолар • Конго • Конзо • Конкомба • Коно • Консо • Кордофан халықтары • Коса • Котоко • Кпелле • Креолдар • Кру • Куланго • Кунама • Куранко • Куриа • Кусаси • Кушиттер • Ланго • Ландума • Либериялықтар • Ливиялықтар • Лимба • Лоби • Лози • Лома • Лотуко • Луба • Лундалар • Луо • Лухья • Лучази • Луэна • Маба • Маврикийлер • Маврлар • Мака • Маконде • Макуа • Малагасийлер • Малинке • Мампрустар • Мандара • Манджак • Мандинго • Мано • Марги • Марокколықтар • Маса • Масаи • Матабеле • Мба • Мбете • Мбоши • Мбунда • Менде • Меру • Миджикенда • Моба • Монго • Моси • Мпонгве • Муби • Мумуйе • Мурле • Набдам • Налу • Нанкансе • Нанумба • Нгбанди • Нгонилер • Нгунди • Нзима • Нилоттар • Нубиялықтар • Нупе • Нуэр • Ньоро • Ньямвези • Ньянколе • Ньятуру • Овамбо • Овимбунду • Огонилар • Омето • Оромо • Педи • Пигмейлер • Пуну • Рега • Руанда • Рунди • Саката • Само • Сандаве • Сантомеліктер • Сара • Сахо • Свазилер • Сейшелдіктер • Сенуфо • Сере-мунду • Серер • Сидамо • Сисала • Собо • Сога • Сомалиліктер • Сомба • Сонгай • Сонинке • Суахили • Суба • Судандықтар • Сукума • Сусу • Таита • Талленси • Тем • Темне • Тенда • Тесо • Тетела • Тив • Тиграи • Тигре • Тикар • Торо • Тсаанги • Тсвана • Тсондар • Туарегтер • Тубулар • Тукулер • Тунистіктер • Туркана • Фанг • Фанти • Фернандино • Фипа • Фон • Фульбе • Фур • Ха • Хадза • Хасонке • Хаусалар • Хехе • Чамба • Чанга • Чига • Чокве • Шамбала • Шиллук • Шона • Эве • Экои • Этсако • Эфик • Якё • Яунде