270 000
200 000
70 000
джукун тілі
дәстүрлі нанымдар
Джукун (вапа, авапан, джиба) — Нигерия мен Камерун мемлекеттерінің аумағында тұратын халық.[1] Жалпы саны 270 мың адам. Негізгі елдері: Нигерия – 200 мың адам, Камерун – 70 мың адам.[2]
Негізгі тілі - нигер-кордофан отбасының бенуэ-конго тобына жататын джукун тілі, (екі диалектісі бар, жибу және корорфа). Жазуы латын әліпбиіне негізделген.[3]
Сенушілердің діни байланысы - дәстүрлі нанымдар, бір бөлігі сүнниттік мұсылмандар.[4]
Этногенетикалық аңыздар джукундардың Камерунның солтүстік-шығысынан қоныс аударғанын көрсетеді. XIV-XIX ғасырларда олар Коророфтың ерте саяси қалыптасуына ие болды.
Негізгі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік. Негізгі азық-түлік дақылдарына ямс, тары, құмай, маниок, жержаңғақ, көкөністер жатады. Мал шаруашылығы қосалқы рөл атқарады. Терушілік көмекші кәсіп болып табылады. Керамикалық қыш өнері дамыған.[5]
Дәстүрлі қоғамдық ұйымның негізін көпбалалы қауымдар, тайпалық ұйым және ерлер одақтары құрайды. Неке – патрилокальды, туыстық есеп патрилинейлік. Ата-бабалар культі мен табиғат күштері, бақсылық, магияға сенеді. Фольклордың барлық негізгі жанрлары кең тараған.
Елді мекендері шашыраңқы орналасқан. Үй шаруашылықтары – тұрғын үй, қонақтарға арналған үй, шаруашылық нысандары, қойманы құрайды. Тұрғын үйлер дөңгелек, қабырғалары саман, төбелері бұтақтардан тоқылған және шөппен жабылған конустық формада болып келеді. Төртбұрышты үйлер де кең таралған.
Дәстүрлі киімдері – белге оранған шағын мата қазір еуропалық киімдерге жол беріп барады.
Азық-түліктің негізін өсімдік тектес өнімдер (жарма, бұқтырылған тағамдар, ащы дәмдеуіштермен пісірілген және қуырылған түйнектер) құрайды.[6]
Ағаулар • Адангмелер • Акандар • Аквапимдер • Алжирлықтар • Алурлар • Амбунду • Амхаралар • Ангас • Ағылшын-африкалықтар • Ануак • Аргоббалар • Афарлар • Африканерлер • Ачемдер • Ачоли • Ашантилар • Багалар • Багирмилер • Баде • Бакве • Баланте • Бамбаралар • Бамилеке • Бамум • Бангилер • Банда • Банди • Бантулар • Баньяруанда • Барбалар • Бари (Африка) • Баса • Бассари • Басуто • Батеке • Бауле • Беджа • Бемба • Бена • Берберлер • Бете • Биафада • Бидього • Бини • Биралар • Биром • Биса • Боа • Бобо • Бозо • Боки • Болева • Бонго • Бони • Буби • Буллом • Бура • Бурун • Буса • Бушмендер • Ваи • Вала • Венда • Видекум • Волоф • Вуте • Га • Гандалар • Гбайя • Гбари • Гвере • Герелер • Гереро • Гимирра • Гишу • Гого • Гола • Гонга • Гонжа • Грустар • Гуан • Гураге • Гурма • Гусилер • Дагари • Даго • Дагомба • Дамара • Дан • Дасанеч • Джагга • Джанджэро • Джукун • Диалонке • Динка • Диола • Догон • Дуала • Дьюла • Загава • Занде • Зарамо • Зенага • Зұлыстар • Ибибио • Ивбиосакон • Игала • Игбира • Иболар • Иджо • Идома • Ила • Инеме • Ираку • Ирамба • Итсекири • Ишан • Йеен • Йорубалар • Кабилдер • Кабовердтер • Кабие • Каколе • Календжин • Камба • Камбари • Карамоджонг • Каре • Катаб • Кваву • Квени • Кемант • Кикуйю • Кинга • Кисси • Коалиб • Комолар • Конго • Конзо • Конкомба • Коно • Консо • Кордофан халықтары • Коса • Котоко • Кпелле • Креолдар • Кру • Куланго • Кунама • Куранко • Куриа • Кусаси • Кушиттер • Ланго • Ландума • Либериялықтар • Ливиялықтар • Лимба • Лоби • Лози • Лома • Лотуко • Луба • Лундалар • Луо • Лухья • Лучази • Луэна • Маба • Маврикийлер • Маврлар • Мака • Маконде • Макуа • Малагасийлер • Малинке • Мампрустар • Мандара • Манджак • Мандинго • Мано • Марги • Марокколықтар • Маса • Масаи • Матабеле • Мба • Мбете • Мбоши • Мбунда • Менде • Меру • Миджикенда • Моба • Монго • Моси • Мпонгве • Муби • Мумуйе • Мурле • Набдам • Налу • Нанкансе • Нанумба • Нгбанди • Нгонилер • Нгунди • Нзима • Нилоттар • Нубиялықтар • Нупе • Нуэр • Ньоро • Ньямвези • Ньянколе • Ньятуру • Овамбо • Овимбунду • Огонилар • Омето • Оромо • Педи • Пигмейлер • Пуну • Рега • Руанда • Рунди • Саката • Само • Сандаве • Сантомеліктер • Сара • Сахо • Свазилер • Сейшелдіктер • Сенуфо • Сере-мунду • Серер • Сидамо • Сисала • Собо • Сога • Сомалиліктер • Сомба • Сонгай • Сонинке • Суахили • Суба • Судандықтар • Сукума • Сусу • Таита • Талленси • Тем • Темне • Тенда • Тесо • Тетела • Тив • Тиграи • Тигре • Тикар • Торо • Тсаанги • Тсвана • Тсондар • Туарегтер • Тубулар • Тукулер • Тунистіктер • Туркана • Фанг • Фанти • Фернандино • Фипа • Фон • Фульбе • Фур • Ха • Хадза • Хасонке • Хаусалар • Хехе • Чамба • Чанга • Чига • Чокве • Шамбала • Шиллук • Шона • Эве • Экои • Этсако • Эфик • Якё • Яунде