Lionor de Trastámara,[1] tamén coñecida como Lionor de Trastámara e Borgoña e como Lionor de Castela, nada en 1362 e finada en Pamplona en 1415, foi infanta de Castela e León, e raíña consorte de Navarra desde o 1 de xaneiro de 1387 até a súa morte, o 5 de marzo de 1416.
Orixes famiiares
Lionor era filla de do rei Henrique II de Castela e da infanta Xoana Manuel,[2][3][4][5] derradeira filla do escritor e home político, Don Juan Manuel, duque de Peñafiel e da súa terceira muller, Branca de la Cerda, filla de Fernando de la Cerda.
Este Fernando era o segundo fillo de Fernando de la Cerda (fillo do rei de Castela e León, Afonso X de Castela o Sabio e Violante de Aragón), e de Branca de Francia (filla do rei de Francia, Lois IX San Lois, e de Margarida da Provenza), e de Xoana Núñez de Lara, chamada la Palomilla, que era filla de Xoán Núñez de Lara, o Gordo, señor de Lara e soberano de Biscaia, e de Teresa Álvarez de Azagra, señora de Albarracín.
Branca de la Cerda era herdeira das posesións da familia Lara agás da señoría de Biscaia.
Traxectoria
En 1371, tras o tratado de Alcoutim entre Castela e Portugal, propiciado polo papa Gregorio XI, ademais da paz na segunda guerra fernandina (1372-1373), decidiuse que o rei de Portugal Fernando I, ademais de renunciar ao Reino de Castela, casaría con Lionor.[2][7] Pero Fernando, que naquel momento estaba namorado de Lionor Telles de Menezes, esposa dun nobre da súa Corte, comezou unha relación con ela, e o proxectado matrimonio con Lionor de Trastámara nunca se celebrou. Fernando, en 1372, tivo éxito na petición da anulación do anterior matrimonio da súa amante, e casou finalmente con ela.[8] O compromiso entre Fernando I de Portugal e Lionor foi anulado no tratado de Tui en 1372. [10]
En 1373, despois da vitoria de Henrique II na guerra que mantivera contra o Reino de Navarra, que obrigou ao rei Carlos II a romper a alianza militar que tiña con Inglaterra, e conseguiu que non concertara alianzas matrimoniais coa mesma, e que prohibiría o paso por Navarra de calquera inimigo de Castela (vitoria importante porque debilitaba a Inglaterra na guerra dos cen anos), para mitigar as diferenzas con Navarra, Lionor foi comprometida co herdeiro á súa coroa Carlos (o futuro Carlos III),[11][12] fillo varón primoxénito do rei Carlos II e de Xoana de Valois, filla do rei de Francia, Xoán II e Bona de Luxemburgo. O matrimonio celebrouse en Soria, o 27 de maio de 1375.[2]
En 1379, á morte do seu pai, Lionor herdou un importante señorío entre Roa e Sepúlveda, o que lle proporcionou un gran poderío político e económico. E á morte do seu sogro, Carlos II o Malo Malvagio, en 1387, Lionor convértese na raíña consorte de Navarra.
As relacións entre Lionor e o seu marido, Carlos III de Navarra, non foron idílicas e, en febreiro de 1388 separáronse. En 1390, Lionor, coa súa filla máis pequena, volveu a Castela, tras varias negociacións para que volvera, e nas que Lionor refería que en Navarra sufrira malos tratos, Carlos III conseguiu a entrega da súa filla máis vella, Xoana, para que fose educada e xurada como herdeira. Finalmente, Lionor fixou a súa residencia en Valladolid.[2]
No mesmo ano 1390, á morte do seu irmán Xoán I de Trastámara, Lionor participou de forma activa nas intrigas en Castela cando o seu neto Henrique de Trastámara era menor de idade. E cando Henrique, en 1393, chegou á maioría de idade, e dado que os enfrontamentos eran máis intensos, Lionor continuou intrigando e aliouse co seu medio irmán Federico Enríquez, duque de Benavente, e co seu primo Pedro Fadríquez, conde de Trastámara, aliñándose contra o seu neto. Entón o neto, contra a metade de 1394, asediuona no castelo de Roa, onde estaba reunida cos seus seguidores, obrigándoa a renderse.[2]
Finalmente, en febreiro de 1395, Henrique III obrigouna a volver a Navarra co seu marido. A partir de entón a relación dos esposos foi, pouco a pouco, mellorando, sendo coroada como raíña en 1403 en Pamplona, participando no goberno, como Lugartenente xeral do Reino, nas ausencias do seu esposo, e colaborando no entendemento entre o Reino de Navarra e a Coroa de Castela.
Lionor morreu en Navarra, segundo as principais fontes, o 27 de febreiro de 1415 en Olite, aínda que segundo outras, o 5 de marzo de 1416 en Pamplona.[2]
Foi sepultada na catedral de Pamplona,[2] onde foi despois acompañada polo seu marido Carlos III o Nobre, des anos máis tarde.
Matrimonio e descendencia
Froito do seu matrimonio co rei Carlos III de Navarra naceron os seguintes fillos:
- Xoana (1383-xullo de 1413), casada con Xoán III, conde de Foix.
- Branca (1385 - Santa María de Nieva, 3 de abril de 1441), sucesora do seu pai como raíña de Navarra.
- María (1388 - Pamplona, 6 de xaneiro de 1406).[13] [14]
- Margarida (1390 - 1403/25),
- Beatriz (1392-1415), casada con Xaime II, conde de la Marche.
- Isabel (1395 - despois do 31 de agosto de 1435), casada con Xoán IV, conde de Armañac.
- Carlos (Pamplona, 15 de agosto de 1397 - 12 de agosto de 1402), príncipe de Viana.
- Luís (Olite, 1401 - 14 de outubro de 1402), príncipe de Viana.
Devanceiros de Lionor de Trastámara
Notas
- ↑ "Guía de nomes galegos". Real Academia Galega. Consultado o 2023-09-17.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Reis de Castela en Medieval Lands (en inglés).
- ↑ Casa de Ivrea - genealogy (en inglés).
- ↑ Henrique II de Trastamara en PEDIGREE] (en inglés)
- ↑ Henrique II de Castela - genealogie Arquivado 29 de setembro de 2007 en Wayback Machine. en mittelalter (en alemán)
- ↑ Teresa Pacheco: "Tratado de Alcoutim", en História de Portugal.
- ↑ Reis de Portugal en Medieval Lands (en inglés).
- ↑ "Convenção de Tui", en José Adelino Maltez (2008): "Crónica do Pensamento Político". Dili, Timor Oriental.
- ↑ VV.AA. (1988): Gran Enciclopedia Larousse. Barcelona: Planeta. ISBN 84-320-7370-9.
- ↑ Herreros Lopetegui, Susana (1993): "Navarra en la órbita francesa". En: Historia Ilustrada de Navarra. Pamplona: Diario de Navarra. ISBN 84-604-7413-5.
- ↑ En xaneiro de 1406, a raíña Lionor ordenou o pago "ao convento de frailes menores de Olite en almosna por el servicio que ficieron…sobre el cuerpo de la infanta Doña María".
- ↑ Yanguas y Miranda 1843, p. 308.
- ↑ Descartando aos reis (varóns) jure uxoris, que non poden seren considerados monarcas consortes.
- ↑ Descartando de igual maneira a Inés de Cléveris e Margarida de Angulema, consortes dos reis titulares de Navarra Carlos IV de Viana (de 1441 a 1461) e Henrique II de Albret (de 1517 a 1530), respectivamente. Henrique II reinaría máis tarde de feito como rei de Navarra en Ultraportos (1530-1555), en aberta disputa con Carlos I de España, rei de Navarra na Alta Navarra.
Véxase tamén
Bibliografía
Outros artigos
Ligazóns externas
.svg){kind=small}
