صلوات

تابلوی صلوات نوشته شده با خط نستعلیق متعلق به قرن ۱۸ میلادی که عبارت «اللهم صل علی محمد وآل محمد» بر آن نگاشته شده‌است.

نوشته «صَلَی اللهُ عَلَیه و سَلَّم» به معنای «خداوند بر وی رحمت و درود بفرستد»

صلوات عبارتی دعایی است و به منظور احترام خاصی که مسلمانان برای پیامبر اسلام محمد قائلند، استفاده می‌شود. مسلمانان هنگام آوردن نام پیامبرشان محمد، عبارت عربی «ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ» را ذکر می‌کنند و در نوشته‌ها و مکتوبات نیز، پس از نام محمد پیامبر اسلام، صلوات آورده می‌شود. این نوع ذکر نام از محمد می‌تواند به‌ طور کامل یا اختصاری به صورت «محمد صلی الله علیه و آله و سلم» یا «محمد ﷺ» یا «محمد (ص)» باشد.

پسوند «صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ وَ آلِه» (ترجمه: درود خدا بر او و خاندانش باد) یک اصطلاح عربی محترمانه است که در متون اسلامی عربی و فارسی به کار می‌رود.^[۱] این عبارت بیشتر مواقع پس از اسم محمد، پیامبر اسلام آورده می‌شود. همچنین ممکن است این عبارت عربی پس از اسم افراد خاص و مقدس بیاید. همگی این عبارت‌ها به معنای «طلب لطف الهی برای فردی خاص و مقدس» است.^[۲][۳] از طرفی در منابع اسلامی این اصطلاح ممکن است به شکل‌های دیگری نیز دیده شود، از جمله «صَلَی اللهُ عَلَیه و آلِه و سَلَّم» (ترجمه: خداوند بر او و خانواده‌اش رحمت و سلامتی عنایت فرماید)، «صَلَی اللهُ عَلَیه و سَلَّم» (ترجمه: خداوند بر وی رحمت و درود بفرستد)، «صَلَی اللهُ عَلَیه و آلِه» (ترجمه: خداوند بر او و خانواده‌اش رحمت فرستد)، «صَلَی اللهُ عَلَیه» (ترجمه: خداوند رحمتش کند)، «صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ» (ترجمه: درود خدا بر او باد) و یا «صَلَواتُ ﷲِ وَ سَلامِه عَلَیه» (ترجمه: درود و سلام خدا بر او باد).^[۴] به گفته برخی محققان، صلوات با بیش از ۲۱۰ نوع عبارت مختلف عربی، در منابع اسلامی بیان شده است.^[۵]

«صَلَی اللهُ عَلَیه و آلِه و سَلَّم» به معنای «خداوند بر او و خانواده‌اش رحمت و سلامتی عنایت فرماید»

یک قاب هنری از صلوات با نوشته «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد و عَجِّل فَرَجَهُم» که در یک مکان مذهبی اسلامی (حرم عسکریین در سامرا) نصب شده است.

صلوات با متن ««اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» (ترجمه: خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست)» یا ««اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد و عَجِّل فَرَجَهُم» (ترجمه: خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست و فرج ایشان را نزدیک بگردان)» یک ذکر اسلامی است که برای احترام به پیامبر اسلام محمد و خاندان او به کار می‌رود.^[۶] معروف‌ترین شکل صلوات در طول تاریخ و بر اساس منابع، گفتن آن به صورت «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» بوده است.^[۷] در محافل اسلامی به خصوص در مکتب شیعه دوازده‌امامی، هنگامی که نام پیامبر اسلام محمد برده می‌شود، رسم بر این است که برای احترام به مقام والای او صلوات فرستاده شود.^[۸][۹] همچنین از ذکر صلوات به خاطر فضیلت و ثواب آن، استفاده عبادی می‌شود و حتی گاهی مردم برای برآورده شدن آرزوهای قلبی خود (حاجت)، گفتن تعداد خاصی (به طور مثال تعداد ۱۰۰، ۲۰۰ یا ۱۰۰۰) از آن را نذر می‌کنند^[۱۰] تا به این واسطه مورد لطف خداوند قرار گیرند و مساله‌شان حل شود.^{[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]}

فلسفه صلوات بر پیامبر

در آیه ۵۶ سوره «احزاب» مى‌خوانیم: «اِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما»،^[۱۵] یعنی «خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى‌فرستند؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و در برابر اوامر او کاملاً تسلیم باشید».^[۱۶]

در مورد فلسفه صلوات بر پیامبر روایات و مباحث متعددی در جهان اسلام وجود دارد. اولین فلسفه صلوات بر محمد اين است كه پيامبر و مقام او نزد مردمان فراموش نشود. به اين ترتيب، ادای صلوات بر پيامبر، به نوعی به بقاى اسلام و نام پیامبر اسلام کمک می‌کند.^[۱۷] در برخی از کتاب‌های مخصوص به دستورالعمل‌های عبادی اسلام، ذکر شده كه صلوات بر محمد پیامبر اسلام، باعث خوش اخلاق شدن و نیک‌اندیش شدن و ريزش گناهان فرد صلوات فرستنده مى‌شود؛^[۱۸] چنان كه در زيارت جامعه کبیره مى‌خوانيم:^[۱۹]

«وَ جَعَلَ صَلاَتَنَا عَلَيْكُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وِلاَيَتِكُمْ طِيباً لِخُلْقِنَا وَ طَهَارَةً لاَِنْفُسِنَا وَ تَزْكِيَةً لَنَا وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا»

«خداوند صلوات ما را بر شما (پيامبر و آل او) و ولايت شما نسبت به ما را، سبب خلوص اخلاق، پاکی اذهان و رشد و پیشرفت معنوى و كفاره گناهان ما قرار داده است»^[۲۰]

در روايات ديگرى نيز فرستادن صلوات به شکل ««اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» (ترجمه: خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست)»، عامل بخشیده شدن گناهان ذکر شده است.^[۲۱] از طرفى صلوات و درود بر پيامبر اسلام محمد و آل او، یا فرستادن درود بر دیگر پیامبران و دیگر بزرگواران این راه، نوعى حق‌شناسى و قدردانى از زحماتى است که این افراد براى هدايت مردم كشيده‌اند. حق‌شناسى و قدردانى در مقابل یک امر مفید، نوعی رفتار پسندیده و بزرگ منشانه است.^[۲۲][۲۳]

مفهوم آل در صلوات

وقتى اصحاب و یاران پیامبر اسلام از وی سوال کردند که: «چگونه درود و صلوات و سلام بر شما بفرستیم؟» پیامبر اسلام کلمه «آل» (به معنی خاندان) را در صلوات خود قرار داد و تمام رحمت و درودى که از خداوند براى او تقاضا مى‌شد را، براى «آل» یا «خاندان» خود نیز طلبید.^[۲۴]

پیامبر اسلام محمد، بر این باور بود که صلوات و درود خداوند و ملائکه، به خاندان او نیز تعمیم می‌یابد، پس هم شامل خود پیامبر و هم شامل «آل» او مى‌شود. این مسأله نشان مى‌دهد که از نظر محمد پیامبر اسلام، دوازده امام و به قولی چهارده معصوم، مقامى همسو و در راستا با مقام خودش داشته‌اند و ماموریت الهی آن‌ها، از جهاتى شبیه ماموریت خود پیامبر اسلام بوده است، وگرنه این همه مقام تنها به خاطر خویشاوندى، ناعادلانه به نظر می‌رسد.^[۲۵][۲۶]

نحوه سلام بر پیامبر اسلام بر طبق روایات

در کتاب «صحیح بخاری» نوشته محمد بخاری از «ابوسعید خدرى» نقل شده است که: «ما عرض کردیم اى رسول خدا! سلام بر تو معلوم است؛ چگونه صلوات بر تو بفرستیم؟» فرمود:

«قُولُوا الّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ کَما صَلَّیْتَ على اِبْراهیمَ و آلِ اِبْراهیمَ وَ بارِکْ عَلى مُحَمَّد وَ عَلى آلِ مُحَمَّد کما بارَکْتَ على اِبْراهیمَ»^[۲۷]

یعنی:

«بگوئید خداوندا! درود بفرست بر محمد و بر بنده‌ات و رسولت؛ همان گونه که درود بر ابراهیم و آل ابراهیم فرستادى و برکت بفرست بر محمّد و بر آل محمّد، آن گونه که برکت فرستادى بر ابراهیم»^[۲۸]

در همان کتاب و در همان صفحه، این حدیث به طور کامل‌ترى از «كعب بن عُجره» (یکى از یاران معروف پیامبر)^[۲۹] نقل شده است که به رسول خدا عرض کردند: «چگونگى سلام بر تو را دانسته‌ایم، امّا صلوات بر تو چگونه باید باشد؟» حضرت فرمود بگوئید:^[۳۰]

«اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ عَلى آلِ مُحَمَّد کَما صَلَّیْتَ عَلى آلِ اِبْراهیمَ اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، اَلّلهُمَّ بارِکْ عَلى مُحَمَّد وَ عَلى آلِ مُحَمَّد کَما بارَکْتَ عَلى آلِ اِبْراهیمَ اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ»

یعنی:

«بار خدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست، همچنان كه بر ابراهيم و آل ابراهيم درود فرستادى كه تو ستوده و بزرگوارى و به محمّد و آل محمّد بركت ده، همچنان كه به ابراهيم و آل ابراهيم بركت ارزانى داشتى كه تو ستوده و بزرگوارى»

توجّه داشته باشید که «بخارى» این احادیث را ذیل آیه شریفه «اِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ …» ذکر مى‌کند.^[۳۱]

در کتاب «صحیح مسلم» نوشته مسلم بن حجاج نیشابوری که دوّمین کتاب مرجع حدیث معروف مسلمانان اهل سنّت است از «ابى مسعود انصارى»^[۳۲] نقل شده که: پیامبر نزد ما آمد و ما در مجلس سعد بن عباده بودیم، بشیر فرزند سعد عرض کرد: «اى رسول خدا! خداوند به ما دستور داده بر تو صلوات بفرستیم، چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟» پیامبر نخست سکوت کرد، سپس فرمود بگوئید:^[۳۳][۳۴]

«اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ عَلى آلِ مُحَمَّد کَما صَلَّیْتَ عَلى آلِ اِبْراهیمَ، بارِکْ عَلى مُحَمَّد وَ عَلى آلِ مُحَمَّد کما بارَکْتَ عَلى آلِ اِبْراهیمَ فى الْعالَمینَ اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ»

یعنی:

«خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست چنان که بر آل ابراهیم درود فرستادی، بر محمد و آل محمد برکت فرست چنان که آل ابراهیم را بر جهانیان برکت دادی که تو ستوده و بزرگوارى»

در یکی از کتب تفسیر اهل سنت به نام «الدّر المنثور» اثر «جلال‌الدین سیوطی» که معروف‌ترین کتاب تفسیر روایى در میان اهل سنت است، همان روایت «ابوسعید خدرى» را از «صحیح بخاری» و «احمد بن شعیب نسائی» و «ابن ماجه» و «ابن مردویه» از طرف پیامبر اسلام نقل مى‌کند. در همین کتاب، عین مطلب «ابی مسعود انصارى»،^[۳۲] از سوی «محمد ترمذی» و «احمد بن شعیب نسائی» و «ابن مردویه» نقل شده است. باز هم در همین کتاب، عین این مضمون را با مختصر تفاوتى از «مالک بن انس»، «صحیح بخاری»، «ابوداوود سلیمان»، «احمد بن شعیب نسائی»، «ابن ماجه»، «ابن مردویه» و چند نفر دیگر، از «ابو احمد ساعدى» نیز نقل مى‌کنند.^[۳۵]

«احمد بن حسین بن علی بیهقی نیشابوری» نیز، در کتاب معروف خود «السنن الكبری»، روایات متعدّدى در این زمینه نقل کرده که بعضى از آنها وظیفه مسلمانان را در موقع نماز و هنگام تشهد روشن مى‌سازد. از جمله در حدیثى از «عقبة بن عمرو» نقل مى‌کند که: مردى آمد و خدمت پیامبر نشست و ما نیز نزد او بودیم. عرض کرد: «اى رسول خدا! کیفیّت سلام بر تو را مى‌دانیم؛ ولى هنگامى که نماز مى‌خوانیم چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟» پیامبر [قدری] سکوت کرد، تا آنجا که ما فکر کردیم اى کاش این مرد چنین سؤالى را نمى‌کرد، سپس فرمود:^[۳۶]

«اِذا اَنْتُمْ صَلَّیْتُمْ عَلَىَّ فَقُولُوا الّلهُمَّ صَلَّ عَلى مُحَمَّد النَّبِىِّ الاٌمِىِّ وَ عَلى آلِ مُحَمَّد، کَما صَلَّیْتَ عَلى اِبْراهیمَ وَ عَلى آلِ اِبْراهیمَ وَ بارِکْ عَلَى مُحَمَّد النَّبىِّ الاٌمِىِّ وَ عَلى آلِ مُحَمَّد کَما بارَکْتَ عَلى اِبْراهیمَ وَ عَلى آلِ اِبْراهیمَ، اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ».

یعنی:

«اگر برای من دعا می‌کنی، بگو: خدایا بر محمد، این پیامبر بی‌سواد و آل او درود فرست، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی و بر محمد، پیامبر بی‌سواد و خاندان او برکت ده، چنان که به ابراهیم و آل ابراهیم برکت دادی، همانا که تو ستودنی و بزرگوارى»

سپس از محمد بن ادریس شافعی نقل مى‌کند که:^[۳۷]

«این حدیث صحیحى است که درباره فرستادن صلوات بر پیامبر اسلام در نمازها سخن مى‌گوید»

«بیهقى» احادیث متعدّد دیگرى نیز در زمینه چگونگى صلوات بر پیامبر اسلام چه در نماز و چه خارج از نماز، آورده است؛ به خصوص در حدیثى از «كعب بن عُجره» از طرف پیامبر اسلام نقل مى‌کند که:^[۳۸]

اِنَّه کانَ یَقُولُ فى الصَّلوهِ: «الّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد کَما صَلَّیْتَ عَلى اِبْراهیمَ و آلِ اِبْراهیمَ وَ بارِکْ عَلى مُحَّمَد وَ آلِ مُحَمَّد کَما بارَکْتَ عَلى اِبْراهیمَ اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ»

یعنی:

پیامبر اسلام در نماز خود چنین مى‌فرمود: «خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد همانطور که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی و بر محمد و آل محمد برکت فرست چنان که بر ابراهیم برکت فرستادی، همانا که تو ستودنی و بزرگوارى»

از این حدیث روشن مى‌شود که حتّى خود پیامبر اسلام هم در نمازهایش این صلوات را مى‌فرستاد.

«بیهقى» در ذیل یکى از روایاتى که در آن، سخنی از نماز به میان نیامده مى‌گوید:^[۳۹]

«این روایات نیز مربوط به صلوات بر پیامبر اسلام در حین نماز است؛ زیرا جمله «قَدْ عَلِمْنا کَیْفَ نُسَلِّمُ»؛ (ما مى‌دانیم چگونه بر تو سلام بفرستیم) اشاره به سلام در تشهد است: «السَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبىُّ وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَکاتُه». بنابراین مراد از «صلوات» نیز همان فرستادن صلوات در تشهّد است»

پس به این ترتیب تمام مسلمانان اعم از فرقه‌های مختلف، وظیفه دارند که سلام بر پیامبر اسلام را به صورت «السَّلامَ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبىُّ وَ رَحْمَهُ الله» در تشهد نماز بگویند، همان گونه که خود پیامبر می‌گفت.^[۴۰]

هر چند در میان مذاهب چهارگانه اهل سنت در این مورد مختصر اختلافى دیده مى‌شود؛ شافعى مذهب‌ها و حنبلى مذهب‌ها مى‌گویند: صلوات بر پیامبر اسلام در تشهّد دوّم واجب است؛ در حالى که مالکى مذهب‌ها و حنفى مذهب‌ها آن را سنّت مى‌دانند.^[۴۱]

این در حالی است که بر طبق بیشتر روایات از جمله روایات فوق، این صلوات بر همه مسلمانان واجب است.^[۴۲]

انواع صلوات

به گفته برخی محققان، صلوات با بیش از ۲۱۰ نوع عبارت مختلف عربی، در منابع اسلامی بیان شده است.^[۴۳][۴۴]

الفاظ	منبع
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ	[النسائي/ ۱۲۹۲، صحيح]
الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم	[عباس قمی/ ۱۳۴۴، سفینة البحار]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَعَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ ٱللَّٰهُمَّ بَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَعَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[النسائي/ ۱۲۸۹، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَ بَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ فِي ٱلْعَالَمِينَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[الموطأ/ ۴۵۹، صحيح], [ابن حبان/ ۱۹۵۸، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[النسائي/ ۱۲۹۱، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ ٱللَّٰهُمَّ بَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[البخاري/ ۴۵۱۹], [ابن ماجه/ ۹۰۴، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ فِي ٱلْعَالَمِينَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[مسلم/ ۴۰۵], [الموطأ/ ۴۵۹، صحيح], [النسائي/ ۱۲۸۵، صحيح], [ابن حبان/ ۱۹۶۵، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّك حَمِيدٌ مَجِيدٌ وَبِارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[مسلم/ ۴۰۶]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّك حَمِيدٌ مَجِيدٌ ٱللَّٰهُمَّ بِارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[ابن حبان/ ۱۹۶۴، صحيح], [البخاري/ ۵۹۹۶], [مسلم/ ۴۰۶], [النسائي/ ۱۲۸۷، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَآلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَآلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ -	[النسائي/ ۱۲۸۸، صحيح], [النسائي/ ۱۲۹۰، صحيح], [ابن حبان/ ۱۹۵۷، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَعَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ ٱللَّٰهُمَّ بَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَعَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[البخاري/ ۳۱۹۰]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ ٱلنَّبِيِّ ٱلأُمِّيِّ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَعَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ ٱلنَّبِيِّ ٱلأُمِّيِّ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَعَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[ابن حبان/ ۱۹۵۹، إسناده صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ	[ابن ماجه/ ۹۰۳، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَآلِ إِبْرَاهِيمَ	[البخاري/ ۵۹۹۷]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ	[النسائي/ ۱۲۹۳، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَآلِ إِبْرَاهِيمَ	[البخاري/ ۴۵۲۰]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آل إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ	[البخاري/ ۴۵۲۰]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آل إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ	[البخاري/ ۴۵۲۰]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[البخاري/ ۳۱۸۹]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ فِي ٱلْعَالَمِينَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[ابن ماجه/ ۹۰۵، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[النسائي/ ۱۲۹۴، صحيح], [البخاري/ ۵۹۹۹], [الموطأ/ ۴۵۸، صحيح]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلَىٰ أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ	[مسلم/ ۴۰۷]
ٱللَّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ ٱللَّٰهُمَّ بَارِكْ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَىٰ آلِ إِبْرَاهِيمَ	[النسائي/ ۱۲۸۶، إسناده صحيح]

در ادبیات

صلوات در ادبیات فارسی نیز جلوه کرده است:^{[۴۵][۴۶][۴۷][۴۸]}

از ناصر خسرو:

بسوال تو چو درماند بگوید به نشاط

بر پیمبر صلواتی خوش خواهم به آواز

از سنائی:

آنکه او را دهیم ما صلوات

گفت کالمکرمات دفن نبات

از خاقانی:^[۴۹]

چون نوبت نبوت او در عرب زدند

از جودی و احد صلوات آمدش صدا

از فردوسی:^[۵۰]

درود تو بر گور پیغمبرش

که صلوات تاجست بر منبرش

از مولوی:^[۵۱]

ناگاه بروئید یکی شاخ نبات		ناگاه بجوشید چنین آب حیات
ناگاه روان شد ز شهنشه صدقات		شادی روان مصطفی را صلوات

از سعدی:^[۵۲]

بَلَغَ العُلیٰ بِکَمالِهِ		کَشَفَ الدُّجیٰ بِجَمالِهِ
حَسُنَت جَمیعُ خِصالِهِ		صَلُّوا عَلَیهِ وَ آلِهِ

به معنای:

پیامبر اسلام به عالی‌ترین مدارج کمال رسیده است. تاریکی‌ها را با نور جمالش برطرف ساخته و دارای همه ویژگی‌های نیکو است. درود خدا بر او و آل وی باد.^[۵۳]

جستارهای وابسته

• صلوات شعبانیه
• مناجات شعبانیه
• اصحاب کسا
• دوازده امام
• چهارده معصوم
• عبارت‌های دعایی در اسلام
• دلایل الخیرات
• سلام
• دعا (اسلام)
• نماز (اسلام)
• صبر (اسلام)
• اذان
• حجت‌الاسلام
• حضرت
• خادم الحرمین الشریفین
• سادات
• شیخ‌الاسلام
• لقب‌های مذهبی
• الحمد لله
• اللهم
• تذکره
• خطبه (نماز جمعه)
• دورویی
• فهرست اصطلاحات اسلام
• فطرت
• عید غدیر خم
• ظاهر (اسلام)
• شهادتین
• سلام علیکم

پانویس

1. "اهمیت فوق العاده صلوات بر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله" [The extraordinary importance of sending blessings upon the Prophet (peace and blessings of Allah be upon him and his family)]. Retrieved 9 December 2024.
2. "قرآن کریم و بشارت‌های پیامبران" [The Holy Quran and the Good News of the Prophets]. Retrieved 9 December 2024.
3. "اسامی تمام پیامبران از آدم تا خاتم" [The names of all the prophets from Adam to the last prophet.]. Retrieved 9 December 2024.
4. "سلام و صلوات؛ خدا و ملائکه و مومنان؛ بر پیامبر اکرم صلی ا...علیه و آله" [Peace and blessings of God, the angels, and the believers be upon the Holy Prophet, peace and blessings be upon him and his family.]. Retrieved 9 December 2024.
5. صمدانیان, محسن; صبوری, امید. "صلوات و پیامبر(ص) در صحیفه سجادیه" [Blessings and the Prophet (PBUH) in Sahifa al-Sajjadiyyah]. مجله قرآنی کوثر: 76, 77. شماره ۲۳، زمستان ۱۳۸۵ش و بهار ۱۳۸۶ش.
6. "الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ" [خدایا بر محمد و آل محمّد درود فرست و فرج ایشان را نزدیک بفرما]. Retrieved 9 December 2024.
7. فیاض, محمدصادق. "فقه فریقین و جایگاه اهل‌بیت(ع) در صلوات". در پژوهش‌نامه فقهی (5): 168–169. شمارۀ ۵، پاییز ۱۳۹۰ش.
8. "حقیقت «صلوات» و «صلواتیه»" [The truth about "Salawat" and "Salawatiyyah"]. Retrieved 9 December 2024.
9. "استفاده از حروف (ص) و (ع) برای پیامبر و اهل بیت از نگاه فقیهی که سرش را بریدند" [The use of the letters (PBUH) and (AS) for the Prophet and the Ahlul Bayt from the perspective of the jurist who was beheaded]. Retrieved 9 December 2024.
10. "صلوات با فواید شگفت انگیز برای حاجت و زندگی" [Salawat with amazing benefits for needs and life]. Retrieved 9 December 2024.
11. قضاوی, عفت. ختم صلوات در کتاب «کِلْک و کتاب». p. 371. تألیف رسول جعفریان، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۹۳ش.
12. "همه چیز درباره آثار و برکات صلوات" [Everything about the effects and blessings of Salawat]. Retrieved 9 December 2024.
13. "آثار و ثواب صلوات فرستادن در دنیا و آخرت" [The effects and rewards of saying Salawat in this world and the hereafter]. Retrieved 9 December 2024.
14. "فوائد صلوات" [Benefits of Salawat]. Retrieved 9 December 2024.
15. "متن قرآن، سوره ۳۳ الأحزاب، آیه ۵۶ - آیه ۶۵" [Text of the Quran, Surah 33 Al-Ahzab, Verse 56 - Verse 65]. Retrieved 9 December 2024.
16. مکارم شیرازی, ناصر. پیامِ قرآن (تفسیر موضوعی جلد اول تا پنجم) [The Message of the Quran (Thematic Commentary Volumes One to Five)]. دارالکتب الاسلامیه. p. 18. ۱۳۸۶ش.
17. "چرا بر پیامبر اکرم صلوات می فرستیم؟" [Why do we send blessings upon the Prophet Muhammad?]. Retrieved 9 December 2024.
18. "جامعیت صلوات" [Comprehensiveness of Salawat]. Retrieved 9 December 2024.
19. "آیا می توانید این فراز از زیارت جامعه: "جَعَلَ صَلواتَنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وِلایَتِکُمْ ..." را که در باره ولایت است، شرح دهید؟" [Can you explain this passage from the Ziyarat al-Jami'ah: "May our prayers be upon you and what we have reserved for you from your guardianship..." which is about guardianship?]. Retrieved 9 December 2024.
20. "متن کامل زیارت جامعه کبیره همراه با ترجمه فارسی و صوت" [The full text of the Great Pilgrimage with Persian translation and its audio]. Retrieved 9 December 2024.
21. "إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً" [Indeed, Allah and His angels send blessings on the Prophet. O you who have believed, send blessings on him and salute him with a worthy salutation.]. Retrieved 9 December 2024.
22. "روش‌ها و مدل‌های احسان و نیکوکاری در قرآن و روایات" [Methods and models of kindness and charity in the Quran and hadiths]. Retrieved 9 December 2024.
23. "فلسفه دعای صلوات چيست؟ و چرا ما از خداوند مي‌خواهيم تا بر پيامبر اعظم (ص) درود فرستند؟" [What is the philosophy of the prayer of Salawat? And why do we ask God to send blessings upon the Holy Prophet (PBUH)?]. Retrieved 9 December 2024.
24. "بر پیامبر (ص) صلوات ناقص نفرستید" [Do not send incomplete blessings upon the Prophet (PBUH).]. Retrieved 9 December 2024.
25. "علت فرستادن صلوات بر آل محمد بنابر منابع اهل سنّت" [The reason for sending blessings upon the family of Muhammad according to Sunni sources]. Retrieved 9 December 2024.
26. "اضافه کردن «و آل محمد (ص)» در صلوات!" [Adding "and the family of Muhammad (PBUH)" in the Salawat!]. Retrieved 9 December 2024.
27. البخاری الجعفی, محمد بن إسماعیل أبو عبدالله (1987). صحیح البخاری [The Correction of al-Bukhari]. Vol. 4. بیروت: دار ابن کثیر، الیمامه. p. 1802. تحقیق: مصطفى دیب البغا، ۱۴۰۷ ق. ۱۹۸۷م، چاپ سوم، ج ۴، ص ۱۸۰۲، ح ۴۵۱۹.
28. "چگونگى درود فرستادن بر پيامبر" [How to send blessings upon the Prophet]. Retrieved 9 December 2024.
29. "معرفی کعب بن عجره انصاری" [Introducing Kaab ibn Ujrah Ansari]. Retrieved 9 December 2024.
30. "چگونگى درود فرستادن بر پيامبر و آل او" [How to send blessings upon the Prophet and his family]. Retrieved 9 December 2024.
31. "آیه صلوات و درود" [Verse of blessings and peace]. Retrieved 9 December 2024.
32. "ابو مسعود "عقبه بن عمرو انصارى"" [Abu Massoud "Aqba ibn Amru Ansari"]. Retrieved 9 December 2024.
33. صحیح مسلم, مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری. الجامع الصحیح المسمى (به عربی). Vol. 1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. p. 305. تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بی تا، ج ۱، ص ۳۰۵، ح ۶۵.
34. "ای پیامبر، به ما بیاموز چگونه بر تو سلام و درود بفرستیم؟" [O Prophet, teach us how to send greetings and peace upon you?]. Retrieved 9 December 2024.
35. سیوطى, جلال الدین. الدر المنثور فى تفسیر المأثور [The scattered pearl in the interpretation of the transmitted]. Vol. 5. قم: کتابخانه آیه الله مرعشى نجفى. p. 217. ۱۴۰۴ ق، ج ۵، ص ۲۱۷، (قوله تعالى إن الله و ملائکته الآیه).
36. "صلوات بدون گفتن آل محمد" [Salawat without saying Ale-Muhammad]. Retrieved 9 December 2024.
37. "صلوات رمز محبت و وفادارى به پیامبر اکرم و خاندانش" [Salawat is the secret of love and loyalty to the Prophet Muhammad and his family.]. Retrieved 9 December 2024.
38. "چگونگى درود فرستادن بر پيامبر" [How to send blessings upon the Prophet]. Retrieved 9 December 2024.
39. البیهقی, أبو بکر أحمد بن الحسین بن علی. السنن الکبرى و فی ذیله الجوهر النقی [The Great Sunnahs and its appendix, The Pure Pearl]. Vol. 2. حیدر آباد، هند: مجلس دائره المعارف النظامیه الکائنه. p. 146. ۱۳۴۴ ق، چاپ اول، ج ۲، ص ۱۴۶.
40. "تشهد و سلام پیامبر (ص) در نماز" [The Tashahhud and the greeting of the Prophet (PBUH) in prayer]. Retrieved 9 December 2024.
41. جزیرى, عبد الرحمن; غروى, سید محمد; مازح‌, یاسر. الفقه على المذاهب الأربعه و مذهب أهل البیت وفقاً لمذهب أهل البیت (علیهم السلام‌) [Jurisprudence according to the four schools of thought and the school of thought of the Ahl al-Bayt (peace be upon them)]. Vol. 1. بیروت، لبنان‌: دار الثقلین. p. 318. ۱۴۱۹ق، چاپ اول، ج ‌۱، ص ۳۱۸، (نیه الإمام و نیه المأموم).
42. "اهمیت صلوات در نماز" [The importance of Salawat in prayer?]. Retrieved 9 December 2024.
43. صمدانیان, محسن; صبوری, امید. "صلوات و پیامبر(ص) در صحیفه سجادیه" [Blessings and the Prophet (PBUH) in Sahifa al-Sajjadiyyah]. مجله قرآنی کوثر: 76, 77. شماره ۲۳، زمستان ۱۳۸۵ش و بهار ۱۳۸۶ش.
44. "انواع صلوات بر پیامبر حضرت محمد (ص)" [Types of blessings upon the Prophet Muhammad (PBUH)]. Retrieved 9 December 2024.
45. "اشعار صلوات بر محمد و آل محمد (ص)" [Poems of blessings upon Muhammad and the family of Muhammad (PBUH)]. Retrieved 9 December 2024.
46. "رباعیات و اشعار صلوات بر حضرت محمد (ص)" [The quatrains and poems of blessings upon Prophet Muhammad (PBUH)]. Retrieved 9 December 2024.
47. "۵۰ غزل و رباعی درباره صلوات" [50 sonnets and quatrains about Salawat]. Retrieved 9 December 2024.
48. "معنی و اشعار صلوات" [Meaning and lyrics of Salawat]. Retrieved 9 December 2024.
49. "در نعت پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله" [In the praise of the Holy Prophet (peace and blessings of Allah be upon him and his family)]. Retrieved 9 December 2024.
50. "پادشاهی شاپور پسر اردشیر سی و یک سال بود" [The reign of Shapur, son of Ardashir, lasted thirty-one years]. Retrieved 9 December 2024.
51. "رباعی شمارهٔ ۴۲۶" [Quartet No. 426]. Retrieved 9 December 2024.
52. سعدی, مصلح‌الدین. گلستان سعدی [Golestan Saadi]. تهران: موسسه فرهنگی زین‌العابدین محبی. p. 9. ۱۳۷۴ش.
53. "«گردهمایی دوستداران ماهنامۀ حافظ»" ["Gathering of Hafez Monthly Lovers"]. در مجله حافظ: 118. شماره ۲۲، دی ۱۳۸۴ش.

پیوند به بیرون

• صلوات فرستادن
• صلوات بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
• چهل حدیث در فضیلت صلوات
• سخنرانی استاد فرحزاد با عنوان فضائل ذکر صلوات