| Ivan Turgenev |
|---|
![]()
|
|
| Jaiotza | Oriol, 1818ko urriaren 28a (juliotar egutegia) |
|---|
| Herrialdea |  Errusiar Inperioa |
|---|
| Bizilekua | Q23728375 
Berlin
Ivan Turgenev museum (en)
Ivan Turgenev museum (en)
Ivan Turgenev museum (en)
Frantzia
San Petersburgo
Ivan Turgenev museum (en)
Q23929917 |
|---|
| Heriotza | Bougival, 1883ko abuztuaren 22a (juliotar egutegia) (64 urte) |
|---|
| Hobiratze lekua | Literatorskie mostki (en) |
|---|
| Heriotza modua | berezko heriotza: spinal cord neoplasm (en) |
|---|
|
| Aita | Sergei Nikolaevich Turgenev |
|---|
| Ama | Varvara Petrovna Turgeneva |
|---|
| Ezkontidea(k) | ezkongabea |
|---|
| Haurrideak | |
|---|
| Leinua | House of Turgenev (en) |
|---|
|
| Heziketa | Berlingo Unibertsitatea
Moskuko Ubiertsitate Inperiala
Faculty of Philosophy at Saint Petersburg State University (en)
Berlingo Humboldt Unibertsitatea |
|---|
| Hizkuntzak | frantsesa
alemana
ingelesa
errusiera |
|---|
| Irakaslea(k) | Nikolai Ustryalov (en) |
|---|
|
| Jarduerak | idazlea, poeta, antzerkigilea, eleberrigilea, itzultzailea, prosalaria, dramagilea, iritzi-kazetaria eta ipuingilea |
|---|
| Enplegatzailea(k) | San Petersburgoko Zientzien Akademia |
|---|
| Lan nabarmenak | |
|---|
| Kidetza | San Petersburgoko Zientzien Akademia |
|---|
| Mugimendua | errealismoa |
|---|
| Izengoitia(k) | .....въ, —е—, И.С.Т., И.Т., Л., Недобобов, Иеремия, Т., Т…, Т. Л. eta Т……в |
|---|
| Genero artistikoa | kontakizun laburra
short novel (en)
Elegia
drama |
|---|
|
   
        |
 |
Ivan Sergeievitx Turgenev (errusieraz: Ива́н Серге́евич Турге́нев; Oriol, 1818ko azaroaren 9agreg./urriaren 28ajul. - Bougival, Paris ondoan, 1883ko irailaren 3agreg./abuztuaren 22ajul.) errusiar idazlea izan zen.
Bizitza eta lanak
Aita noblea eta gudarosteko ofiziala eta ama lur-jabeen familia bateko alaba zituen. Ikasketak Moskun eta San Petersburgon egin zituen. Hiri horretan literaturaren munduan murgildu zen, Puxkin eta Gogol gidari zituela. 1838an Berlina joan zen filosofiako ikasketak egiteko. Han idealismo alemanaren eragina jaso zuen.
1841ean, Europaren zale eta liberal deliberatua bilakaturik, Errusiara itzuli zen, eta administrazioan lan egin zuen. Garai hartakoak dira Turgeneven lehen obrak: Parasha (1843), narrazio-olerkia; Andrei Kolosov (1844), eleberri laburrak; Zuhurgabekeria (1843), antzerkia. 1845ean administrazioa utzi zuen literaturara erabat emanda bizitzeko. Pauline Viardot-García kantariaz maitemindurik, 1847tik 1850era Errusiatik kanpo joan zen haren atzetik. 1852an ospea eta ezagutza ekarri zizkion Zapiski ojotnika (Ehiztariaren narrazioak) obra argitaratu zuen. Liburu horretan jopuen bizitza gogorraren lekukotasuna eman zuen idazkera errealistaz. 1852an bere etxaldean egotera behartu zuen gobernuak, Gogolen heriotza zela eta egindako artikuluarengatik. Ordura arte antzerki-obrak idatzi bazituen, Dirurik gabe (1846), Bizkarroia (1849), Gau bat Sorrenten (1852), handik aurrera antzerkia alde batera utzi eta poesiaz beteriko eleberri laburrak ondu zituen: Bi lagun (1854), Iakov Pasinkov (1855), Lehen amodioa (1860) eta abar.
Turgenev, orobat, Errusiako eleberrigile onentsuenen artean kokatu ohi da: Rudin (1856) obran bere garaiko giro intelektuala erretratatu zuen, Dvnoyanskoy genezdo (1859, Kapareen habia) lanean, noblezia zaharraren ohiturak deskribatzen zituen, Nakanune (1860, Bezperan) eta Otsy i deti (1862, Aita-semeak). Eleberri bakoitzak eztabaida sutsuak pizten zituen eta, hartaz nazkaturik, atzerrian hartu zuen bizilekua, Baden-Badenen lehenik (1862-1870) eta Parisen gero (1871-1883), Errusian egonaldi laburrak baizik egiten ez zituela. Azken aldi horretan bi eleberri Dym (1867, Kea), Nov´(1877, Luberriak), zenbait eleberri labur eta obra lirikoak ondu zituen.
Hil ondoren, Turgeneven antzerki-obrarik ezagunena argitaratu zen: Hilabete bat landan. Harremanak izan zituen bere garaiko Europako idazle anitzekin: Gustave Flaubert, Emile Zola, Berthold Auerbach, Henry James, George Sand… Haren hizkuntza Errusiako literaturako eredu garbienetakotzat hartua izan ohi da, Puxkinenaren ondoren.
Erreferentziak
Kanpo estekak
