Πάπας Νικόλαος Γ΄

Πάπας Νικόλαος Γ΄
Από	25-11-1277
Έως	22-08-1280
Προκάτοχος	Ιωάννης ΚΑ΄
Διάδοχος	Μαρτίνος Δ΄

Προσφωνήσεις του Πάπα Νικόλαο Γ΄
Προσφώνηση αναφοράς	Αγιότατος
Προφορική προσφώνηση	Αγιότατε
Θρησκευτική προσφώνηση	Άγιος Πατέρας
Μεταθανάτια προσφώνηση	Δ/Δ

Ο Πάπας Νικόλαος Γ΄ ή Τζιοβάννι Γκαετάνο Ορσίνι (Papa Niccolò III, περί το 1225 - 22 Αυγούστου 1280) ήταν αρχηγός στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και κυβερνήτης στα Παπικά Κράτη (25 Νοεμβρίου 1277 - 22 Αυγούστου 1280).^[1] Ο Τζιοβάννι Γκαετάνο Ορσίνι υπηρέτησε ως ανώτατος εκκλησιαστικός αξιωματούχος οκτώ συνεχόμενους Πάπες. Ο Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ τον διόρισε Καρδινάλιο της Καθολικής Εκκλησίας, ο Πάπας Αλέξανδρος Δ΄ προστάτη στο Τάγμα των Φραγκισκανών και ο Πάπας Ουρβανός Δ΄ Γενικό Ιεροεξεταστή. Διαδέχθηκε ο ίδιος ως Πάπας τον Ιωάννη ΚΑ΄ ύστερα από ένα εξάμηνο στο οποίο η Αγία Έδρα ήταν κενή (1277), η εκλογή του οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επίδραση που είχε η πανίσχυρη οικογένεια του.^[2] Εξασφάλισε τα προνόμια του Βατικανού κατά του Ροδόλφου της Αυστρίας και του Καρόλου του Ανδεγαυικού. Συνήψε συμφωνίες με Ανδεγαυούς και Αψβούργους, οι οποίες απέδωσαν νέα εδάφη στο Παπικό Κράτος. Ήταν ο πρώτος Πάπας που κατηγορήθηκε για Νεποτισμό. Παρέμεινε Πάπας για τρία χρόνια, μέχρι τον Αύγουστο του 1280, οπότε τον διαδέχθηκε ο Πάπας Μαρτίνος Δ΄.

Βιογραφία

Ο Τζιοβάννι Γκαετάνο Ορσίνι γεννήθηκε στην Ρώμη (περί το 1225) και ανήκε στην διάσημη Οικογένεια Ορσίνι ως γιος του Ματτέο Ρόσσο Ορσίνι και της πρώτης συζύγου του Πέρνα Γκαετάνι.^[3][4] Ο πατέρας του ήταν λόρδος σε μια μεγάλη σειρά από Ιταλικές πόλεις και κατόπιν έγινε Γερουσιαστής (1241-1243), ο αδελφός του Τζιορντάνο διορίστηκε από τον ίδιο τον Νικόλαο Γ΄ Καρδινάλιος-Διάκονος του Αγίου Ευσταχίου (12 Μαρτίου 1278). Η Οικογένεια Ορσίνι είχε ανεβάσει στο παρελθόν μια μεγάλη σειρά από Πάπες όπως ο Πάπας Στέφανος Β΄ (752-757), ο Πάπας Παύλος Α΄ (757-767) και ο Πάπας Κελεστίνος Γ΄ (1191-1198).^[5] Δεν σπούδασε Θεολογία και Νομικά στο Παρίσι όπως ισχυριζόταν ο ανεψιός του πιθανότατα ψευδώς.^[6] Η σταδιοδρομία του ήταν περισσότερο πολιτική χάρη στην φήμη της Οικογένειας του παρά εκκλησιαστική, μέχρι την ημέρα της Παπικής εκλογής του δεν είχε ορκιστεί ούτε ιερέας.

Καρδινάλιος

Ο Τζιοβάνι Γκαετάνο Ορσίνι ήταν ένας από τους 12 Καρδιναλίους που διόρισε ο Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ στο πρώτο Κολλέγιο των Καρδιναλίων (28 Μαΐου 1244).^[7] Έγινε κατόπιν Κανονικός και Πριμεντάριος στην Γιορκ, την Σουασόν και την Λάον.^[8][9] Το καλοκαίρι του 1244 ήταν ένας από τους πέντε Καρδιναλίους που συνόδευσε τον Πάπα Ιννοκέντιο Δ΄ όταν δραπέτευσε στην Δημοκρατία της Γένοβας. Τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου βρέθηκε στην Λυών και συμμετείχε στην Α΄ Σύνοδο της Λυών.^[10][11] Ο Ορσίνι και οι υπόλοιποι Καρδινάλιοι δεν επέστρεψαν στην Ιταλία παρά μόνο τον Μάιο του 1251 που πέθανε ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ Χοενστάουφεν. Το καλοκαίρι του 1251 παρέμειναν στην Γένοβα, το Μιλάνο και την Μπρέσια, τον Νοέμβριο έφτασαν στην Περούτζια όπου παρέμειναν μέχρι τον Απρίλιο του 1255.^[12] Τον Οκτώβριο του 1255 η Παπική Κουρία επέστρεψε στην Ρώμη και παρέμεινε εκεί μέχρι τον Απρίλιο του 1254. Τον επόμενο μήνα πήγαν για προσκύνημα στην Ασίζη, κατόπιν στην Αναγκνί από όπου τον Οκτώβριο ξεκίνησαν την καταδίωξη του Μανφρέδου, αντιβασιλέα στο Βασίλειο της Σικελίας. Ακολούθησε στις αρχές Δεκεμβρίου 1254 η "μάχη της Φότζια" στην οποία ο Παπικός στρατός συνετρίβη. Ο Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ κατέφυγε στην Νάπολη όπου και πέθανε (7 Δεκεμβρίου 1254), το Κονκλάβιο συνεστήθη στα ίδια ανάκτορα που πέθανε. Η πρώτη ψηφοφορία ήταν άκαρπη αλλά στην δεύτερη ο Καρδινάλιος Ρινάλντο ντι Τζένε, ανεψιός του Πάπα Γρηγορίου Θ΄ εξελέγη ως Πάπας Αλέξανδρος Δ΄. Η στέψη του έγινε στον Καθεδρικό Ναό της Νάπολης (20 Δεκεμβρίου 1254).^[13] Τα πρώτα 11 χρόνια που πέρασε ο Τζιοβάνι Γκαετάνο Ορσίνι ως Καρδινάλιος έζησε μόνο έξι μήνες στην Ρώμη. Η Παπική Κουρία άλλαζε συνεχώς πόλεις την περίοδο του Αλεξάνδρου Δ΄, προτιμούσε ιδιαίτερα την Αναγκνί, τις ελάχιστες φορές που επισκέφτηκε την Ρώμη η οποία βρισκόταν στα χέρια των Γιβελλίνων εκδιώχθηκε από το εξαγριωμένο πλήθος.^[14] Ο Αλέξανδρος Δ΄ πέθανε στο Βιτέρμπο (25 Μαΐου 1261) χωρίς να δημιουργήσει νέους Καρδιναλίους με αποτέλεσμα οι επόμενες εκλογές να είναι διχαστικές και μακροχρόνιες. Οι Καρδινάλιοι επέλεξαν τελικά τον Λατίνο Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης ο οποίος έγινε Παπικός κληρονόμος με την Σταυροφορία στους Αγίους Τόπους (1251), στέφτηκε στο Βιτέρμπο ως Πάπας Ουρβανός Δ΄ (4 Σεπτεμβρίου 1261).^[15] Ο νέος Πάπας διόρισε τον Καρδινάλιο Ορσίνι ως τον πρώτο Μέγα Ιεροεξεταστή (2 Νοεμβρίου 1262).^[16][17] Στο πρώτο Κονκλάβιο (1268-1271) ήταν ένας από τους Καρδιναλίου που υπέγραψαν την καταγγελία εναντίον των αρχών του Βιτέρμπο για κακομεταχείριση της Παπικής Κουρίας. Ο Καρδινάλιος Ορσίνι είχε καθοριστικό ρόλο στην Κονκλάβιο (1 Σεπτεμβρίου 1271) στο οποίο ο αρχιδιάκονος της Λιέγης Τεομπάλντο Βισκόντι ο οποίος δεν ήταν Καρδινάλιος και δεν ζούσε ούτε στην Ιταλία εξελέγη ως Πάπας Γρηγόριος Ι΄.

Δεν συμμετείχε ωστόσο στις δραστηριότητες του Γρηγορίου Ι΄, ούτε στο ταξίδι που έκανε για να παραβρεθεί στην Σύνοδο της Λυών. Ο Γρηγόριος Ι΄ πέθανε λίγο πριν επιστρέψει στην Ρώμη και ο Καρδινάλιος Ορσίνι δεν βρισκόταν στο Κονκλάβιο το οποίο ο Πέτρος του Ταρανταίζ εξελέγη ως Πάπας Ιννοκέντιος Ε΄ (20 Ιανουαρίου 1276).^[18] Η θητεία του Ιννοκέντιου Ε΄ ήταν επίσης σύντομη πέθανε την ίδια χρονιά στο Λατερανό (22 Ιουνίου 1276). Στο επόμενο Κονκλάβιο (2 Ιουλίου 1276) συμμετείχε ο Τζιοβάνι Γκαετάνο Ορσίνι αλλά ουσιαστικός κυβερνήτης του ήταν ο Κάρολος ο Ανδεγαυός, με έντονη αυταρχικότητα επέβαλε την εκλογή του Οτομπουόνο ντε Φιέσκι ως Πάπας Αδριανός Ε΄ (11 Ιουλίου 1276).^[19] Ο νέος Πάπας έζησε ωστόσο μόλις 39 μέρες, πέθανε στο Βιτέρμπο (18 Αυγούστου 1276) χωρίς να στεφτεί ούτε Πάπας, ούτε καν επίσκοπος, με τον τρόπο αυτό τα σχέδια του Καρόλου του Ανδεγαυού ναυάγησαν.^[20][21] Το Κονκλάβιο καθυστέρησε πολύ να εκλέξει τον διάδοχο του Αδριανού Ε΄ λόγω των ταραχών που ξέσπασαν στο Βιτέρμπο, οι Καρδινάλιοι ήταν 12 αφού ο Αδριανός Ε΄ δεν πρόλαβε να δημιουργήσει νέο. Όταν σταμάτησαν οι ταραχές το Κονκλάβιο συνεστήθη ξανά, ο Πέτρος Ιουλιανός της Λισσαβώνας εξελέγη ως Πάπας Ιωάννης ΚΑ΄ (8 Σεπτεμβρίου 1276). Η στέψη του έγινε στον Καθεδρικό Ναό του Σαν Λορέντζο ντε Βιτέρμπο από τον Καρδινάλιο Τζιοβάννι Γκαετάνο Ορσίνι (20 Σεπτεμβρίου 1276), δεν χρειάστηκε χειροτονία επειδή ήταν ήδη επίσκοπος.^[22] Ο Τζιοβάννι Γκαετάνο Ορσίνι διορίστηκε κατόπιν αρχιερέας στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Πέτρου.^[23] Οι ταραχές είχαν σαν αιτία το γεγονός ότι ο Αδριανός Ε΄ είχε καταργήσει τους κανονισμούς του προκατόχου του Γρηγορίου Ι΄ σύμφωνα με τα συμφέροντα του Καρόλου του Ανδεγαυού.^[24] Ο Ιωάννης ΚΑ΄ τις νομιμοποίησε (30 Σεπτεμβρίου 1276) με αποτέλεσμα την στήριξη του Καρόλου, η νομιμοποίηση έγινε με πρόταση του ιδίου του Καρδινάλιου Ορσίνι.^[25][26] Μετά τις διαπραγματεύσεις με τον ίδιο τον Καρδινάλιο Ορσίνι ο Κάρολος ο Ανδεγαυός ορκίστηκε πίστη στον νέο Πάπα (7 Οκτωβρίου 1276).^[27] Στα μέσα Μαΐου 1277 κατέρρευσε η οροφή στα νέα υπό κατασκευή Παπικά ανάκτορα του Βιτέρμπο, ο Ιωάννης ΚΑ΄ τραυματίστηκε θανάσιμα και πέθανε οκτώ μήνες μετά την στέψη του (20 Μαΐου 1277).^[28] Το νέο Κονκλάβιο διχάστηκε ξανά σε ένα Συνέδριο που κράτησε πεντέμισι μήνες, ο Σιμόν ντε Μπριόν απουσίαζε στην Γαλλία όπου υπηρετούσε ως Λεγάτος. Το Κονκλάβιο επέλεξε τελικά στην εορτή της Αγίας Αικατερίνης τον Καρδινάλιο Ορσίνι (25 Νοεμβρίου 1277), επέλεξε το όνομα Νικόλαος Γ΄.^[29] Ο Τζιοβάννι Γκαετάνο Ορσίνι ορκίστηκε ιερέας (18 Δεκεμβρίου 1277), επίσκοπος (19 Δεκεμβρίου 1277) και Πάπας (26 Δεκεμβρίου 1277). Η εκλογή του δημιούργησε νέα προβλήματα επειδή δεν είχε την στήριξη του Καρόλου του Ανδεγαυού, είχε δηλώσει αντίθετα ότι θα πρέπει να ελαττωθεί η εξουσία του στα Παπικά Κράτη.^[30]

Πάπας

Χειρόγραφο του 13ου αιώνα που απεικονίζει τον Πάπα Νικόλαο Γ΄ να κάνει προσφορά στην εκκλησία του Ιησού

Τα Παπικά Κράτη βρέθηκαν συνεχώς υπό την απειλή των βόρειων Ευρωπαϊκών δυνάμεων. Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ είχε σκοπό να ενώσει τα εδάφη που κληρονόμησε στην νότια Ιταλία και Σικελία με τα αντίστοιχα τα οποία κατείχε η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα βόρεια. Με την εξασφάλιση της Λομβαρδίας και της Τοσκάνης ύστερα από πολύ χρόνο και πολέμους στράφηκε και εναντίον της Αγίας Έδρας, όλοι οι Πάπες διαδοχικά τον αφόρισαν. Η Αγία Έδρα κάλεσε τον μικρότερο αδελφό του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου του Αγίου Κάρολο τον Ανδεγαυό να παραλάβει το Στέμμα της Σικελίας. Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός έγινε ωστόσο σύντομα τόσο ισχυρός που μετατράπηκε στον μεγαλύτερο κίνδυνο για την Αγία Έδρα και τα Παπικά Κράτη. Η Παποσύνη του Νικολάου Γ΄ αν και σύντομη ήταν σημαντική για την ενίσχυση της Παπικής εξουσίας και τον περιορισμό της εξουσίας του Καρόλου του Ανδεγαυού.^[2] Ο θετός γιος του Φρειδερίκου Β΄ Ροδόλφος Α΄ της Γερμανίας γενάρχης του Οίκου των Αψβούργων εξελέγη βασιλεύς της Γερμανίας. Ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ τον αναγνώρισε σαν βασιλιά της Γερμανίας αλλά αρνήθηκε να τον αναγνωρίσει ως αυτοκράτορα. Ο Νικόλαος Γ΄ υποσχέθηκε να αναγνωρίσει με τον όρο ότι θα εκπληρώσει όλους τους όρους που θα του θέσει η Αγία Έδρα. Το Κονκλάβιο συνεκλήθη με στόχο να εξετάσει τα αιτήματα του Ροδόλφου Α΄ (1278).^[31] Σύμφωνα με τον ιστορικό Πρόλεμι οφ Λούκα του ζητήθηκε να διασπάσει την αυτοκρατορία του σε τέσσερα κληρονομικά βασίλεια και θα αναγνώριζαν κατόπιν στον ίδιο τον τίτλο του αυτοκράτορα. Ο Νικόλαος Γ΄ κατάφερε να πείσει τον Κάρολο τον Ανδεγαυό να παραδώσει το αξίωμα του στην Ρωμαϊκή Γερουσία το οποίο κατείχε 10 χρόνια (1278) και να παραιτηθεί από Παπικός Βικάριος της Τοσκάνης.^[32] Τον Ιούλιο του 1278 εξέδωσε ένα Παπικό διάταγμα με το οποίο απαγόρευε στους ξένους να κατέχουν πολιτικά αξιώματα. Ο Νικόλαος Γ΄ ήταν ο πρώτος Πάπας που διακρίθηκε για τον ισχυρό Νεποτισμό του, διόρισε 9 Καρδιναλίους (12 Μαρτίου 1278) οι τρεις από τους οποίους ήταν στενοί συγγενείς του και έδωσε υψηλά αξιώματα σε άλλους συγγενείς του.^[33][34] Πέθανε από καρδιακό επεισόδιο ή εγκεφαλικό στα θερινά του ανάκτορα που είχε οικοδομήσει ο ίδιος στο Βιτέρμπο (22 Αυγούστου 1280).^[35] Οι φήμες ότι δηλητηριάστηκε, παρόμοιες που είχαν κυκλοφορήσει και για πολλούς από τους υπόλοιπους Πάπες στην εποχή του είναι ανεπιβεβαίωτες.^[36]

Παραπομπές

1. George L. Williams, Papal Genealogy: The Families and Descendants of the Popes, (McFarland & Company Inc., 1998), 36. Richard Sternfeld, Der Kardinal Johann Gaëtan Orsini, in a separate Excursus I, σσ. 315–316
2. Carlton Huntly Hayes (1911). "Nicholas (popes)". In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. Τομ. 19 (11th ed.). Cambridge University Press. σ. 650
3. Richard Sternfeld, Der Kardinal Johann Gaëtan Orsini, σ. 1
4. Matteo Rosso Orsini was a member of the Third Order of S. Francis (Tertiary): Richard Sternfeld, Der Kardinal Johann Gaëtan Orsini, σ. 2
5. Williams, Papal Genealogy, σ. 215
6. Demski, σ. 7. Sternfeld, σ. 3
7. Conrad Eubel, Hierarchia catholica medii aevi I, editio altera (Monasterii 1913), σ. 7. A. Demski, Papst Nikolaus III. Eine Monographie (Münster 1903), σ. 8
8. Potthast, Νο. 21268
9. Demski, σ. 9
10. Potthast, Νο. 11518 (Ιουλίου 23, 1145)
11. Potthast, Νο. 11729 (Ιουλίου 15), Νο. 11749 (Ιουλίου 23) και Νο. 11750 (Ιουλίου 24)
12. A. Parracivini Bagliani, "La mobilità della curia romana nel secolo XIII. Reflessi locali", in Società e istituzioni dell' Italia communale: l' esempio di Perugia (Secoli XII–XIV) (Perugia 1988) 155–278
13. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1254.html
14. Gregorovius History of the City of Rome in the Middle Ages V.1, 280–299; 310–311; 317–324, Karl Hampe, Urban IV und Manfred (1261–1264) (Heidelberg: Carl Winter 1905), σ. 13. Giuseppe Rovere, Brancaleone degli Andaló senatore di Roma: contributo alla storia del comune di Roma nel Medio Evo (Udine 1895). Girolamo Giuliani, Il comune di Roma sotto il senatorato di Brancaleone degli Andalò (1252–1258) (Roma 1957)
15. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1261.html
16. Fr. Joannis Hyacinthi Sbarale,Bullarium Franciscanum II, σ. 453
17. J. B. Sägmüller, Thätigkeit und Stellung der Kardinale bis Papst Bonifaz VIII. (Freiburg im Breisgau: Herder 1896), σ. 111
18. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1276.html
19. Gregorovius, σσ. 474–475. Demski, σσ. 34–37. Sternfeld, σσ. 251–263
20. Ludovico Muratori, Rerum Italicarum Scriptores III, 605
21. F. Cristofori, Le tombe dei pape in Viterbo (Siena 1887), σ. 175
22. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1276c.html
23. Potthast, Νο. 21171
24. Potthast, Νο. 21152
25. A. Theiner (ed.), Caesaris Baronii Annales Ecclesiastici Tomus 22 (Bar-le-Duc 1870), under the year 1276, §29, σ. 376
26. Demski, 33 n, 3
27. Cristofori, 343–348
28. Sources are cited by Potthast, at σ. 1718
29. Demski, σσ. 35–37. Sternfeld, σσ. 288–300
30. F. Gregorovius, History of Rome in the Middle Ages, Volume V.2 second edition, revised (London: George Bell, 1906) σσ. 475–481
31. Johann Lorenz Mosheim, Institutes of Ecclesiastical History, Ancient and Modern Vol. II (New York 1839), p. 296. A. Theiner, Codex diplomaticus dominii temporalis S. Sedis I (Rome: Imprimerie du Vatican, 1861), σσ. 228–243
32. Demski, σσ. 38–55
33. Carlton Huntly Hayes (1911). "Nicholas (popes)". In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. Τομ. 19 (11th ed.). Cambridge University Press, σ. 650
34. Conradus Eubel, Hierarchia catholica medii aevi I, editio altera (Monasterii 1913), σσ. 9–10
35. Demski, 347–348
36. Annales S. Rudiberti Salisburgensis, in G. H. Pertz (editor), Monumenta Germaniae Historica Scriptorum Tomus IX (Hannover 1851), σ. 806

Πηγές

• Jules Gay (editor), Les registres de Nicolas III (1277–1280): Nicolaus III. Recueil des bulles de ce pape publiées et analysées d'après les manuscrits originaux des archives du Vatican (1898)
• Fr. Joannis Hyacinthi Sbarale, Bullarium Franciscanum Romanorum Pontificum constitutiones, epistolas... tribus ordinibus Minorum, Clarissarum, et Poenitentium a... Sancto Francisco institutis concessa... Tomus III (Roma: typis Sacrae congregationis de Propaganda fide, 1765), σσ. 279–468.
• Thomas Ripoll and Antonino Bremond (editors), Bullarium ordinis ff. praedicatorum Tomus primus (Roma: ex Typographia Hieronymi Mainardi, 1729), σσ. 553–575.
• A. Demski, Papst Nikolaus III. Eine Monographie (Münster 1903).
• Richard Sternfeld, Der Kardinal Johann Gaëtan Orsini (Papst Nikolaus III) 1244–1277 (Berlin 1905).
• Ferdinand Gregorovius (tr. Annie Hamilton), History of the City of Rome in the Middle Ages Volume V, part 2 (London: George Bell, 1906), σσ. 477–491.
• Daniel Waley, The Papal State in the Thirteenth Century (London: Macmillan 1961), pp. 189–201.
• F. Elizondo, "Bulla "Exiit qui seminat" Nicolai III (14 Augusti 1279)", Laurentianum 4 (1963), σσ. 59–119.
• Charles T. Davis, "Roman Patriotism and Republican Propaganda: Ptolemy of Lucca and Pope Nicholas III", Speculum 50 (1975), σσ. 411–433.
• F. Allegrezza, Organizzazione del potere e dinamiche familiari. Gli Orsini dal Duecento agli inizi del Quattrocento (Roma 1998), σσ. 15–6, 19–22, 36–41.
• S. Carocci, Il nepotismo nel medioevo. Papi, cardinali e famiglie nobili (Roma 1999), σσ. 124–127.
• Kristin A. Triff, "Rhetoric and Romanitas in Thirteenth-Century Rome: Nicholas III and the Sancta Sanctorum", Artibus et Historiae Τομ. 30, No. 60 (2009), σσ. 71–106.
• Erika Starr Nelson, The religious, political, and personal aspirations of Pope Nicholas III in the frescoes at Old St. Peter's and the Sancta Sanctorum (Austin Texas, USA: University of Texas at Austin, 2002).

Πάπας Νικόλαος Γ΄ Οικογένεια Ορσίνι Γέννηση: περί το 1225 Θάνατος: 22 Αυγούστου 1280
Προκάτοχος Ιωάννης ΚΑ΄	Πάπας 25 Νοεμβρίου 1277 - 22 Αυγούστου 1280	Διάδοχος Μαρτίνος Δ΄

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πάπας Νικόλαος Γ΄