Πάπας Μαρτίνος Α΄

Πάπας και Άγιος Μαρτίνος Α'
Από	21 Ιουλίου 649
Έως	16 Σεπτεμβρίου 655
Προκάτοχος	Πάπας Θεόδωρος Α΄
Διάδοχος	Πάπας Ευγένιος Α΄
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	Τόντι, Ούμπρια, Βυζαντινή αυτοκρατορία
Θάνατος	16 Σεπτεμβρίου 655 Χερσών, Βυζαντινή αυτοκρατορία
Αγιοποίηση
Εορτασμός	13 Απριλίου Ρωμαιοκαθολική και Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία 12 Νοεμβρίου (Ρωμαιοκαθολική Λειτουργία της Τριεντίνου)[1][2]
Τιμάται από	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία

Ο Πάπας Μαρτίνος Α΄ ή Μαρτίνος ο Ομολογητής (590/600 - 16 Σεπτεμβρίου 655) ήταν Πάπας ή επίσκοπος της Ρώμης (21 Ιουλίου 649 - 16 Σεπτεμβρίου 655).^[3] Ο προκάτοχός του Πάπας Θεόδωρος Α΄ τον έστειλε Αποκρισάριο στην Κωνσταντινούπολη και με τον θάνατό του τον διαδέχθηκε στην έδρα του Πάπα. Ο Μαρτίνος Α΄ ήταν ο μοναδικός Πάπας την εποχή που διαρκούσε ο Βυζαντινός παπισμός ο οποίος αγνόησε την αυτοκρατορική επικύρωση της Κωνσταντινούπολης. Η σκληρή αντίθεση του απέναντι στον Μονοθελητισμό είχε σαν αποτέλεσμα την σύλληψη του από τον αυτοκράτορα Κώνστα Β΄, την μεταφορά του στην Κωνσταντινούπολη και την εξορία του στο Θέμα Χερσώνος όπου και πέθανε. Η Ρωμαιοκαθολική και η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τον τιμούν ως Άγιο. Υπήρξε ο τελευταίος Πάπας που αναγνωρίστηκε ως Μάρτυρας.

Πρώτα χρόνια

Ο Μαρτίνος γεννήθηκε στο Τοντί κοντά στην Ούμπρια σε μια τοποθεσία που φέρει σήμερα το όνομα "Πίαν ντι Σαν Μαρτίνο" προς τιμή του. Ο βιογράφος του Θεόδωρος τον περιγράφει σαν άνθρωπο ευγενικής καταγωγής με εξαιρετική ευφυΐα ο οποίος έδειχνε πάντοτε μεγάλη φιλανθρωπία στους φτωχούς. Ο Μαρτίνος ανήκε στο Θρησκευτικό Τάγμα του Μεγάλου Βασιλείου και διετέλεσε ηγούμενος του.^[4] Ο Πάπας Ιωάννης Δ΄ τον έστειλε με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό στην Δαλματία και την Ίστρια για να παρηγορήσει τους κατοίκους από την επίθεση των Σκλαβήνων, τους αιχμαλώτισαν και έκαναν κατάσχεση της περιουσίας τους (641). Οι κατεστραμμένες εκκλησίες δεν μπορούσαν να οικοδομηθούν πάλι, για αυτό ο Μαρτίνος συνέλλεξε τα οστά των Δαλματών Αγίων και τα μετέφερε στην Ρώμη.^[5] Ο Ιωάννης Δ΄ ως Δαλματός και ο ίδιος στην καταγωγή τους τίμησε έντονα, οικοδόμησε το παρεκλήσι του Αγίου Βεναντίου στο Βαπτιστήριο Λατερανού.^[6] Το παρεκλήσι αυτό έγινε σύντομα ο πρώτος σημαντικός λατρευτικός τόπος για όλους τους Αγίους Μάρτυρες που είχαν μεταφερθεί από μακριά, οι κατασκευές αυτές έγιναν τόποι προσκυνήματος. Τα πρώτα χρόνια της Παποσύνης του Θεόδωρου Α΄ ο Μαρτίνος διετέλεσε Αποκρισάριος ή "Νούντσιο" στην Κωνσταντινούπολη. Η Ρώμη που ήταν η έδρα του Πάπα είχε μετατραπεί στο δεύτερο οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Το ανατολικό τμήμα περνούσε ωστόσο μεγαλη κρίση, οι Άραβες είχαν κατακτήσει τα μεγαλύτερα τμήματα, μετά την Πολιορκία της Ιερουσαλήμ (636-637) κατέλαβαν και την Ιερουσαλήμ. Οι θεολογικές διαφωνίες και οι Αιρέσεις είχαν πλήξει σημαντικά τον Χριστιανισμό που ήταν η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας.^[7] Την εποχή της Παποσύνης του Θεοδώρου ο Μαρτίνος ανέλαβε πρωταγωνιστής στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Ανάκτορο του Λατερανού και την Βυζαντινή γραφειοκρατία και αριστοκρατία. Την εποχή που εξελέγη στον Παπικό θρόνο με τον θάνατο του Θεοδώρου Α΄ (13 Μαίου 649) ήταν ακόμα Διάκονος.^[8]

Πάπας

Ανδριάντας του Πάπα Μαρτίνου Α΄

Την εποχή που ο Μαρτίνος Α΄ ανέβηκε στον Παπικό θρόνο το επίκεντρο της αυτοκρατορίας βρισκόταν στην Ανατολή, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ήταν φύλακας του Χριστιανισμού, κατείχε το Ακάνθινο Στεφάνι και τον Τίμιο Σταυρό. Η αποφασιστικότητα του Μαρτίνου να ευθυγραμμιστεί η εκκλησία της Κωνσταντινούπολης με την δική του ήταν μεγάλη και την εκδήλωσε αμέσως. Σύμφωνα με τον Πιέρο Μπαρτζελίνι ο Μαρτίνος έφτασε στο σημείο να αγνοήσει την αυτοκρατορική αναγνώριση και να στεφτεί ως Πάπας χωρίς την υπογραφή του Κώνστα Β΄.^[3][9] Ο αυτοκράτορας είχε εκδώσει την προηγούμενη χρονιά τον "Τύπο του Κώνσταντα" στον οποίο αναγνώριζε τον Μονοθελητισμό με την σαφή παραδοχή ότι ο Ιησούς Χριστός είχε μόνο την Θεία Θέληση. Ο Μαρτίνος Α΄ συγκάλεσε στους τρεις μόλις πρώτους μήνες μετά την εκλογή του την Σύνοδο του Λατερανού (649), συμμετείχαν όλοι οι επίσκοποι της δύσης με στόχο να καταδικάσουν οριστικά τον Μονοθελητισμό. Στην Σύνοδο συμμετείχαν επίσκοποι από ολόκληρη την Ιταλία, την Σικελία, την Σαρδηνία και μερικές περιοχές της Αφρικής. Μετά από 5 Συνεδριάσεις στην Βασιλική του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού την περίοδο (5 Οκτωβρίου 649 - 31 Οκτωβρίου 649) ο Μονοθελητισμός καταδικάστηκε οριστικά ως Αίρεση-καταλύτης στην ενότητα του Καθολικού Χριστιανισμού. Η Σύνοδος καταδίκασε την "Έκθεσις" ως Αιρετικό κείμενο, ο Πατριάρχης Σέργιος Α΄ που την συνέταξε και ο αυτοκράτορας Ηράκλειος που διέταξε την συγγραφή της αφορίστηκαν.^[10] Η αυτοκρατορική παρέμβαση στα θεολογικά ζητήματα καταδικάστηκε οριστικά, ο Μαρτίνος Α΄ κατέγραψε όλες τις αποφάσεις της Συνόδου σε μία "Εγκύκλιο".

Ο Κώνστας Β΄ εξαγριωμένος διέταξε την σύλληψη του πάπα από τον Έξαρχο της Ραβέννας και την μεταφορά του στην Κωνσταντινούπολη, τον κατηγόρησε επίσης για συνεργασία με τους Μουσουλμάνους από το Χαλιφάτο Ρασιντούν.^[11][12] Τα εντάλματα της σύλληψης δεν μπορούσαν να εκτελεστούν για τρία χρόνια, με το πέρας τους ο Πάπας Μαρτίνος Α΄ και ο Μάξιμος ο Ομολογητής συνελήφθηκαν στα Ανάκτορα του Λατερανού.^[13] Οι δύο ιεράρχες μεταφέρθηκαν σιδεροδέσμιοι στην Νάξο και κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη (17 Σεπτεμβρίου 653), δεν εκτελέστηκαν χάρη στην επέμβαση του πατριάρχη Παύλου Β΄ που ήταν και ο ίδιος βαριά άρρωστος.^[14] Ο Μαρτίνος Α΄ είχε την ελπίδα ότι δεν θα εκλεγεί νέος Πάπας μέχρι την αποκατάσταση του, τον αντικατέστησε ωστόσο ο Πάπας Ευγένιος Α΄ και αναγκάστηκε να τον αποδεχτεί.^[15] Ο Μαρτίνος Α΄ έφτασε στην Χερσώνα όπου φυλακίστηκε (15 Μαΐου 655), μια σειρά από βασανιστήρια και ταπεινώσεις στην συνέχεια τον οδήγησαν στον θάνατο (16 Σεπτεμβρίου 655). Ανακηρύχθηκε άγιος και η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 16 Σεπτεμβρίου, στις 20 Σεπτεμβρίου και στις 13 Απριλίου και από την Καθολική Εκκλησία στις 12 Σεπτεμβρίου.

Παραπομπές

1. Calendarium Romanum (Libreria Editrice Vaticana 1969), p. 90
2. Martyrologium Romanum (Libreria Editrice Vaticana 2001 ISBN 978-88-209-7210-3), p. 220
3. Francis Mershman, Pope St. Martin I, The Catholic Encyclopedia. Τομ. 9. Νέα Υόρκη: Robert Appleton Company (1910)
4. Mershman, Francis (1910). "Pope St. Martin I". In Herbermann, Charles (ed.). Catholic Encyclopedia. Τομ. 9. New York: Robert Appleton Company
5. https://www.jstor.org/stable/42630547?read-now=1&seq=5#page_scan_tab_contents
6. https://hrcak.srce.hr/clanak/18281
7. https://apps.dtic.mil/sti/trecms/pdf/AD1159100.pdf
8. Richards 1979, σσ. 186–187
9. https://www.santiebeati.it/dettaglio/26750#google_vignette
10. Norwich, John J. (1988). Byzantium: The Early Centuries. London: Penguin. σσ. 317–318
11. Emmanouela Grypeou; Mark (Mark N.) Swanson; David Richard Thomas (2006). The Encounter of Eastern Christianity With Early Islam. Brill. σ. 79
12. Walter E. Kaegi (2010). Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa. Cambridge University Press. σ. 89
13. Bury 2005, σ. 294
14. Richards 1979, σ. 190
15. Attwater 1939, σ. 72

Πηγές

• Attwater, Donald (1939). A dictionary of the popes : from Peter to Pius XII. London: Catholic Book Club.
• Bury, John Bagnell (2005). History of the Later Roman Empire Vols. I & II. London: Macmillan & Co., Ltd.
• Ekonomou, Andrew J. (2007). Byzantine Rome and the Greek Popes: Eastern influences on Rome and the papacy from Gregory the Great to Zacharias, A.D. 590–752. Lexington Books.
• Pietro Conte (1993). "Martin I., Papst (649–653)". Lexikon des Mittelalters, VI: Lukasbilder bis Plantagenêt (in German). Stuttgart and Weimar: J. B. Metzler. col. 341.
• Kreuzer, Georg (1993). "Martin I". In Bautz, Traugott (ed.). Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL) (in German). Vol. 5. Herzberg: Bautz. cols. 907–910.
• Mershman, Francis (1913). "Pope St. Martin I" . In Herbermann, Charles (ed.). Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
• Richards, Jeffrey (1979). The Popes and the Papacy in the Early Middle Ages. Routledge & Kegan Paul.
• Siecienski, Anthony Edward (2010). The Filioque: History of a Doctrinal Controversy. Oxford University Press.
• West, Charles (2019), '“And how, if you are a Christian, can you hate the emperor?” Reading a Seventh-Century Scandal in Carolingian Francia', ed. Karina Kellermann, Alheydis Plassmann and Christian Schwermann (Bonn, 2019), https://hcommons.org/deposits/item/hc:27953

Πάπας Μαρτίνος Α΄ Γέννηση: 590/600 Θάνατος: 16 Σεπτεμβρίου 655
Προκάτοχος Θεόδωρος Α΄	Πάπας 21 Ιουλίου 649 - 16 Σεπτεμβρίου 655	Διάδοχος Ευγένιος Α΄

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πάπας Μαρτίνος Α΄