Ο άγιος Γάιος ή Πάπας Γάιος (Papa Caio, ... - 22 Απριλίου296) διετέλεσε Πάπας Ρώμης από τις 17 Δεκεμβρίου του 283 έως τις 22 Απριλίου του 296. Η χριστιανική παράδοση τον θέλει ιθαγενή της δαλματικής πόλης Σαλόνα, σημερινό Σολίν κοντά στο Σπλιτ, γιο ενός άντρα που επίσης ονομαζόταν Γάιος, και μέλος σημαντικής οικογένειας σχετιζόμενη με τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό.[1]
Λιγοστές λεπτομέρειες για άγιο Γάιο είναι γνωστές πέρα από τα όσα δίνονται από το Liber Pontificalis, το οποίο βασίζεται στο μυθικό μαρτύριο της Αγίας Σουζάνας για τις πληροφορίες του. Με βάση το θρύλο, ο Γάιος βάπτιζε τους άντρες και τις γυναίκες που είχαν μεταστραφεί από τον άγιο Τιβούρτιο, ο οποίος εορτάζεται μαζί με την αγία Σουζάνα, και από τον άγιο Κάστουλο.[2] Με βάση το θρύλο ο άγιος Γάιος βρήκε καταφύγιο στις κατακόμβες της Ρώμης και βρήκε μαρτυρικό θάνατο[3].
Οίκος του Γάιου
Γύρω στο 280, ένας οίκος προσευχής των πρώτων Χριστιανών ιδρύθηκε στην πόλη της Αγίας Σουζάνας, ο οποίος, όπως και πολλοί από τους τόπους συγκέντρωσης των πρώτων Χριστιανών, ήταν μια οικία (domus ecclesiae). Η οικία ανήκε , με βάση τις πράξεις (acta) του δεκάτου έκτου αιώνα, σε δύο αδέρφια, το Γάιο και τον Γκαμπίνο, εξέχοντες Χριστιανούς. Ο Γάιος ίσως να ήταν ο επίσκοπος Ρώμης ή ο Γάιος ο πρεσβύτερος. Γκαμπίνος είναι το όνομα του πατέρα της αγίας Σουζάνας. Ωστόσο, πηγές αναφέρουν ότι ο Γάιος ήταν θείος της αγίας Σουζάνας[4].
Παποσύνη
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο παπικό αξίωμα, τα αντιχριστιανικά μέτρα αυξήθηκαν, αν και παράλληλα οικοδομούνταν νέοι ναοί και επεκτείνονταν τα ήδη υπάρχοντα κοιμητήρια. Ο Γάιος ίσως να μην μαρτύρησε: οι διωγμοί του Διοκλητιανού ενάντια στους Χριστιανούς ξεκίνησαν το 303 π.Χ., μετά το θάνατό του, και ο Διοκλητιανός δεν ήταν έντονα εχθρικός στους Χριστιανούς πριν την άνοδο του στον αυτοκρατορικό θρόνο.[1][3] Σαν Πάπας, διακήρυσσε ότι πριν κάποιος ανέλθει στο αξίωμα του επισκόπου, πρώτα θα έπρεπε να γίνει θυρωρός, αναγνώστης, εξορκιστής, βοηθός ιερέα, υποδιάκονος, διάκονος, και ιερέας. Διαχώρισε επίσης τις περιοχές της Ρώμης μεταξύ των διακόνων[3][5].
Τάφος και ταφή
Απεικόνιση του φερόμενου μαρτυρίου του αγίου Γάιου από τον Λορέντζο Μονακό. Αρχικά αποτέλεσε μέρος της εικόνας πίσω από την αγία τράπεζα του ναού του αγίου Γάιου στη Φλωρεντία.
Ο Άγιος Γάιος αναφέρεται στο Depositio Episcoporum του δεκάτου τετάρτου αιώνα, όχι όμως σαν μάρτυρας: X kl maii Caii in Callisti[6].
Ο τάφος του αγίου Γάιου, με τον αρχικό επιτάφιο, ανακαλύφθηκε στις κατακόμβες του Πάπα Κάλλιστου του πρώτου και μέσα σε αυτόν το δαχτυλίδι που χρησιμοποιούσε για να σφραγίζει τα γράμματά του (βλέπε Arringhi, Roma subterr., 1. iv. c. xlviii. σελ. 426). Το 1631, η φερόμενη κατοικία του στη Ρώμη μετατράπηκε σε ναό. Ωστόσο, κατεδαφίστηκε το 1880 για να στεγαστεί το ιταλικό Υπουργείο Πόλέμου, στην Via XX Settembre, και τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στο παρεκκλήσι της οικογένειας Μπαρμπερίνι[1].
Εορτασμός
Ο Άγιος Γάιος γιορτάζεται από την Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 22 Απριλίου μαζί με τον Πάπα Σωτήρα. Γιορτάζονταν μαζί στο ημερολόγιο του Τριδέντου και στις διαδοχικές εκδόσεις του Γενικού Ρωμαϊκού Ημερολογίου μέχρι το 1969, οπότε παραλείφθηκαν. Και οι δύο αναφέρονται στις 22 Απριλίου στο Ρωμαϊκό μαρτυρολόγιο, τον επίσημο κατάλογο των αναγνωρισμένων αγίων. Η καταχώριση για τον άγιο Γάιο είναι η ακόλουθη: «Στη Ρώμη, στις κατακόμβες του αγίου Καλλίστου στην Άππια οδό, ο τάφος του αγίου Γάιου, Πάπα, ο οποίος, προσπαθώντας να αποφύγει το διωγμό του Διοκλητιανού, πέθανε σαν ομολογητής της πίστης[7].
Στην τέχνη ο άγιος Γάιο απεικονίζεται να φορά την παπική τιάρα με τον άγιο Νέρεο. Γιορτάζεται στη Δαλματία και στη Βενετία. Στη Φλωρεντία, η εκκλησία του αγίου Γάιου στην οδό Σενέσε ήταν αφιερωμένη σε αυτόν. Το 2003, τέθηκαν σε εφαρμογή σχέδια μετατροπής της σε χώρο στέγασης του τοπικού συμβουλίου[8].
