Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 01/02/2020.
Το Στόουνχετζ -ένα από τα γνωστότερα θεωρούμενα αστρολογικά παρατηρητήρια της αρχαιότητας
Αντικείμενο της αρχαιοαστρονομίας είναι η μελέτη των αστρονομικών πρακτικών, της ουράνιας γνώσης, των μυθολογιών, των θρησκειών και των κοσμολογικών πεποιθήσεων σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς, ουσιαστικά του ρόλου που έπαιξε η αστρονομία και οι αστρονόμοι στη διαμόρφωση γηγενών πολιτισμών. Ουσιαστικά η αρχαιοαστρονομία περιγράφεται καλύτερα ως "ανθρωπολογία της αστρονομίας", προκειμένου να διακρίνεται από την "ιστορία της αστρονομίας".
Ανθρωπολογία της αστρονομίας
Πολλά από τα μεγάλα μνημεία και τελετουργικά οικοδομήματα των αρχαίων πολιτισμών ήσαν αστρονομικά προσανατολισμένα. Ο ακριβής προσανατολισμός της μεγάλης πυραμίδας της Γκίζας στην Αίγυπτο ή η ευθυγράμμιση προς την Αφροδίτη του ανακτόρου του κυβερνήτη του Ουξμάλ στο Γιουκατάν είναι σημαντικά παραδείγματα. Μαθαίνουμε πολλά για την ανάπτυξη της επιστήμης και της κοσμολογικής σκέψης από τη μελέτη τόσο των αρχαίων αστρονομικών πεποιθήσεων όσο και από τις επιζούσες γηγενείς παραδόσεις σε όλο τον κόσμο.
Με τις ρίζες τους να αναζητούνται στις ανακαλύψεις του Στόουνχεντζ στη δεκαετία του 1960, η αρχαιοαστρονομία και η εθνοαστρονομία (η μελέτη των σύγχρονων γηγενών αστρονομικών δοξασιών) έγιναν ενεργά διεπιστημονικά πεδία γνώσης που παρέχουν νέες προοπτικές για την ιστορία της αλληλεπίδρασης του είδους μας με τον κόσμο. Σφραγίδα τούτης της νέας έρευνας είναι η ενεργός συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών και ερασιτεχνών από πολλούς κλάδους και πολιτισμούς. Το όφελος αυτής της συνεργασίας είναι ότι η αρχαιοαστρονομία επεκτάθηκε, ώστε να συμπεριλαμβάνει πληροφορίες για τα αρχαία και γηγενή ημερολογιακά συστήματα, τις έννοιες του χρόνου και του χώρου, τα μαθηματικά, τα υπολογιστικά συστήματα και τη γεωμετρία, τις τεχνικές της ναυσιπλοΐας, όπως επίσης τη γεωμαντεία και τις απαρχές του αστικού σχεδιασμού.
Αρχαιοαστρονομία και Φιλοσοφία
Η αρχαιοαστρονομία παρήγαγε απ’ ό,τι φαίνεται αλλαγές στη θεώρηση πoλιτισμικών όψεων όπως είναι η θρησκεία, η τέχνη, και η ιστορία. Σε αυτές θα πρέπει να προσθέσουμε τους επιστημονικούς κλάδους της θρησκειολογίας της φιλοσοφίας και των ανθρωπιστικών επιστημών εν γένει. Όσον αφορά στη φιλοσοφία, παρουσιάζει μια ειδική σχέση με την ιστορία της φιλοσοφίας, την κοσμολογία, τη φιλοσοφία της επιστήμης, την πολυπολιτισμική φιλοσοφία και τη φιλοσοφία της θρησκείας και του πολιτισμού. Η φιλοσοφία παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο στις διάφορες όψεις του πολιτισμού, δίνοντας νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη, και παρόλο που η αρχαιοαστρονομία αφεαυτής δεν επιλύει φιλοσοφικά προβλήματα, εν τούτοις ρίχνει αρκετό φως στο πώς προσπάθησαν να τα επιλύσουν οι αρχαίοι πολιτισμοί. Η φύση και η σημασία της αρχαίας αστρονομίας έχει παραμεληθεί ιστορικά από τους φιλοσόφους, αλλά αυτό φαίνεται να αλλάζει. Πολλοί πολιτισμοί διατηρούν τις παραδοσιακές κοσμολογίες τους, και η γνώση βασικών συγκριτικών στοιχείων για την αρχαία αστρονομία είναι ζωτικής σημασίας για τον πολιτισμολόγο.
Το μεγαλύτερο κομμάτι της επιστημολογίας από την εποχή του Φρίντριχ Νίτσε (Friedrich Nietzsche) (1844-1900) υπήρξε σχετικιστικό (η ιδέα δηλαδή πως η γνώση είναι σχετική, μη απόλυτη). Η Αρχαιοαστρονομία είναι η προοπτική, σχετικιστική έρευνα μιας κεντρικής όψης της ανθρώπινης ιστορίας και των συνθηκών υπό τις οποίες οι ανθρώπινες υπάρξεις έγιναν αυτό που είναι σήμερα. Η αξία της αστρονομίας σε μεγάλο βαθμό καθορίζεται –όπως και όλα τα πράγματα άλλωστε- από τα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα της σε σχέση με την ανθρώπινη ζωή. Εδώ η αρχαιοαστρονομία μας βοηθά να εκτιμήσουμε την αξία των αστρονομικών παρατηρήσεων στους αρχαίους χρόνους. Το ζήτημα της αλήθειας των κοσμολογικών ερμηνειών παραμένει ξεχωριστό θέμα. Σε ζητήματα εγκυρότητας και αλήθειας οι ενοράσεις της αρχαιοαστρονομικής επιστήμης μπορούν να βοηθήσουν του φιλόσοφους στην αναζήτηση ενός βαθύτερου νοήματος. Η αρχαιοαστρονομία ρίχνει φως στις πηγές του αρχέγονου μύθου και της θρησκείας, αναδεικνύοντας τον άνθρωπο με ένα νέο τρόπο. Παρέχει μια γοητευτική παραλλαγή της ρήσης του Λούντβιχ Φόιερμπαχ (Ludwig Feuerbach) ότι η αλήθεια της θρησκείας είναι η ανθρωπολογία, το λάθος της είναι η θεολογία. Μέσω της αρχαιοαστρονομίας, αρχίζουμε να ξεκλειδώνουμε τα μυστικά μιας αλληλεπίδρασης ανάμεσα στη θρησκευτική φαντασία και τη φυσική παρατήρηση
Αρχαιοαστρονομία στην Ευρώπη
Αν και η ευρωπαϊκή αρχαιοαστρονομία δεν υπάρχει ως ανεξάρτητη προσέγγιση, εντούτοις υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά σε όλα τα έργα που έχουν εκδοθεί ως τώρα. Ως πρόσφατα η ευρωπαϊκή αρχαιοαστρονομία (στις περισσότερες περιπτώσεις περιορισμένη στη μελέτη ημερολογιακών συστημάτων και της αστρονομίας του παρελθόντος) υπήρξε το αντικείμενο μελέτης μιας μικρής ομάδας ακαδημαϊκών διασκορπισμένων, που εργάζονταν σε σχετική απομόνωση. Κρίνοντας από τις βιβλιογραφικές αναφορές, κανονική έρευνα φαίνεται πως έγινε στην Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Τσεχία, την Πολωνία, την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία. Σε άλλες χώρες, όπως η Ισπανία, η Ελβετία, η Σουηδία, η Ρουμανία, η Λιθουανία, η Ρωσία και η Αρμενία η έρευνα γίνεται σε μικρότερη έκταση, ενώ στις υπόλοιπες -εκτός μεμονωμένων περιπτώσεων- είναι ανύπαρκτη. Ιδιαίτερα στην Πολωνία, μια ομάδα επιστημόνων που ενδιαφέρεται για τη λατινοαμερικανική αρχαιοαστρονομία και εθνοαστρονομία, έδωσε σημαντική ώθηση στην πολωνική αρχαιοαστρονομική έρευνα.
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Aveni Anthony F., (ed), World Archaeoastronomy, (Cambridge University Press, 1989)
Belmonte Juan and Esteban César, (eds), Astronomy and Cultural Diversity, (Organismo de Museos del Cabildo de Tenerife, La Laguna, Tenerife, 2000)
Ruggles Clive, Astronomy in Prehistoric Britain and Ireland, (Yale University Press, 1999)
Hoskin Michael, Tombs, Temples and their Orientations: A New Perspective on Mediterranean Prehistory, by (Ocarina/Oxbow Books, 2001)
Ruggles Clive & Saunders Nicholas, (eds), Astronomies and Cultures, (University Press of Colorado, 1993)
Ruggles Clive, Prendergast Frank and Ray Tom (eds), Astronomy, Cosmology, and Landscape, (Ocarina Books, 2001)
