Sellet e vez outañ evel unan eus an dud pennañ en istor ar bed a vremañ[1] hag unan eus ar c'hant den o deus bet al levezon vrasañ en ugentved kantved hervez an Time Magazine[2].
Dizemglev zo diwar-benn oberoù Mao hiziv an deiz c'hoazh. Peurliesañ e vez douget kalz bri dezhañ e Sina an douar-bras e-lec'h ma vez deskrivet alies evel un dispac'hour hag ur strategour meur a zeuas a-benn ar fin da vezañ trec'h war Chiang Kai-shek e diwezh brezel diabarzh Sina, hag a reas eus ar vro unan eus ar broioù galloudusañ eus ar bed dre e bolitikerezh. Koulskoude, kalz tud e diavaez hag e diabarzh Sina a gav abeg e programmoù sokial-ha-politikel Mao evel al Lamm Bras War-raok hag an Dispac'h sevenadurel abalamour m'o deus degaset gwalloù bras d'ar sevenadur sinaat, da gevredigezh ar vro, d'an armerzh ha d'an darempredoù etre Republik Pobl Sina hag ar broioù all, hag ivez ur c'houst eus war-dro 10 milion a dud marvet abalamour dezhe[3],[4],[5]
Daoust ma touger kalz bri dezhañ e Sina en un doare ofisiel eo bet gwanaet e levezon gant adreizhadennoù politikel hag ekonomikel Deng Xiaoping ha re renerien all abaoe e varv[6],[7]. Anavezet eo Mao ivez evel ur barzh hag ur c'haligrafour[8]
Yaouankiz e Sina
Mao a oa mab henañ un tiegezh en e aes eus Shaoshan e departament Xiangtan, e-barzh proviñs Hunan. Deuet e oa e hendadoù eus proviñs ar Jiangxi dindan an dierniezh Ming hag e oant deut da labourat e-giz kouerien. Ar xiang a oa e yezh orin ha neket ar mandarineg, ur rannyezh a oa gouest Sinaiz all da gompren evit al lodenn vrasañ met a chomo ur perzh heverk eus e brezegennoù, hag eus e varregezh dister war ar yezhoù ivez : morse ne vestronias ar putonghua, yezh standard Sina lakaet e plas gant e renad dezhañ e-unan.
Wen Chi-mei, e vamm, a oa ur voudaadez devot. Abalamour da aez bihan e diegezh, e c'hallas e dad kas anezhañ d'ar skol ha diwezhatoc'h da Changsha da studiañ.
E 1908 e oa dimezet gant e dad da unan eus e nizezed, Luo, pevar bloaz koshoc'h evitañ. E 1936 e touas Mao da Edgar Snow ne'n doa ket bevet ganti biskoazh. Mervel a reas ar vaouez-se e 1910. Abalamour d'an eured-se e teuas Mao da vezañ un enebour-touet d'an euredoù aozet.
E-doug Dispac'h 1911, Mao a lakaas e anv evel soudard en ur rejimant lec'hel eus Hunan a stourmas diouzh tu an Dispac'herien. Ur wezh diskaret an dierniezh Qing da vat e tilezas Mao an arme hag e tistroas d'ar skol[9]
Ur wezh tapet gantañ e skrid-testeni e kentañ skol normal proviñs Hunan e 1918, Mao a veajas gant ar c'helenner Yang Changji, e gelenner er skol-veur hag danvez e dad-kaer, da Beijing e-pad Emsav ar 4 a viz Mae e 1919.
Edo Yang o labourat e skol-veur Beijing. A-drugarez dezhañ e c'hellas Mao labourat evel eil levreaoueger er skol-veur gant Li Dazhao da gurator. Lakaat a reas e anv er skol-veur evel studier hanter-amzer ha selaou a reas kalz prezegennoù ha seminarioù gant speredoù bras eus an amzer evel Chen Duxiu, Hu Shi, Qian Xuantong, ha kement zo... Pa oa o chom e Beijing, e lenne par ma c'halle, ha dre e lennadennoù e reas anaoudegezh gant an damkanioù komunour. Eurediñ a reas Yang Kaihui, merc'h ar c'helenner Yang a oa o studiañ war un dro gantañ, daoust d'un eured a oa bet prientet gant e dad er gêr. Biskoazh ne anavezas Mao an eured kentañ-se.
Mao Zedong a ziskulias diwezhatoc'h e oa droug ennañ a-enep al lenneien sinaat, a rae fae warnañ abalamour ma oa a orin eus un tiegezh kouerien. Derc'hel a reas neoazh un doug bras d'ar varzhoniezh ha d'ar galigrafiezh, deuet da vezañ brudet da-c'houde.
E miz Here 1930 e oa serret Yang Kaihui hag e vab, Anying, gant ar Guomindang. Bac'het e oant o-daou hag Anying, neuze, a oa kaset d'e gerent goude d'ar Guomindang lazhañ e vamm, Yang Kaihui. D'ar mare-se edo Mao o chom gant unan a oa o labourat gantañ, He Zizhen, ur plac'h 17 vloaz a orin eus Yongxing, er Jiangxi[10].
Mao a nac'has ur c'hinnig da vont da studiañ e Bro-C'hall er c'hontrol eus lod eus dispac'herien vrudet all evel Zhou Enlai. Lod o deus lakat a été avancée que les faibles capacités linguistiques de Mao l'avaient découragé : la langue chinoise étant déjà un obstacle (le dialecte du Hunan étant sa référence principale). Hervez lod e krede mort ne c'halled studiañ ha diskoulmañ kudennoù Sina nemet e Sina. Er c'hontrol eus tud an amzer e studias ar gouerien a oa ar muiañ niver e poblañs Sina.
¹Da gentañ 詠芝(咏芝) ha goude 润芝, e rannyezh Xiangtan en deus ar memes distagadur yùnzhī
D'an 13 a viz Gouere 1921, Mao, 27 vloaz e oa d'ar c'houlz-se, a gemeras perzh e kentañ Kendalc'h broadel Strollad Komunour Sina (SKS) e Shanghai. D'ar c'houlz-se ne gemeras ket perzh er breutadegoù evit doare. Daou vloaz diwezhatoc'h e oa dilennet evel unan eus ar pemp komiser a oa e bodad kreiz ar strollad, da vare an trede kendalc'h.
E Shangai emañ o chom e-pad ur frapad.
Diwezhatoc'h er bloaz-se (1923), Mao a zistroas d'an Hunan war urzh bodad kreiz SKS ha bodad kreiz ar C'huomintang da aozañ skourr ar C'huomintang e Hunan[11]. E 1924 e oa dileuriet da gentañ kendalc'h broadel ar C'huomintang, ma oa dilennet evel erlerc'hier er Poellgor kreiz. E 1924 e teuas da vezañ an sterniad eus skourr ar C'huomintang e Shanghai, ha sekretour Rann an aozerezh.
E-pad ur pennad, Mao a chomas e Shanghai, ur gêr vras e oa ha klask a ra SKS bountañ gwrizioù er gêr-vras-se e-lec'h ma kaver un niver bras a broleterien. Emañ e soñj SKS harpañ war ar re-se evit an dispac'h. Koulskoude en doe ar strollad kalz bec'h oc'h aozañ sindikadoù labourerien hag o sevel darempredoù gant e gevredad broadelour, ar C'huomintang. Deuet e oa ar Strollad da vezañ paour ha Mao a gollas e fiziañs en dispac'h hag a zistroas da Shaoshan. E-doug e chomaj er gêr e o adenaouet dedenn Mao evit an dispac'h pa glevas komz eus emsavadegoù 1925 e Shanghai ha Guangzhou. Distreiñ a reas e raktresoù politikel hag ez eas neuze da Guangdong, tachenn ar C'huomintang, ha kemer a reas perzh en aozadur eil kendalc'h broadel ar C'huomintang. E miz Here 1925, Mao a zeuas da vezañ rener Propaganda ar C'huomintang.
E deroù 1927 e tistroas Mao da Hunan e lec'h ma reas, en un emvod mallus dalc'het gant ar strollad komunour, un danevell diazezet war e studi eus an emsavadeg kouerien a oa c'hoarvezet da-heul Ergerzhadeg an Norzh. Sellout a reer ouzh an danevell-se evel ar c'hentañ hag ar pouezusañ kammed graet trema sevenidigezh damkanioù dispac'hel Mao[12].
Mennozhioù politikel
Mao a oa intereset-bras gant ar reizhiad politikel. E zaou skrid brudetañ, skrivet e 1937 o-daou, Diwar ar eneberezh ha Diwar ar Pleustr, a bled gant strategiezhoù pleustrek ul luskad dispac'hour hag a laka ar pouez war talvoudegezh vras an anaoudegezh diazez ha pleustrek, gounezet dre skiant-prenañ. An daou skrid a ziskouez gwrizioù guerrilla ar Vaoouriezh en ezhomm da gaout harp war ar maezioù a-enep an arme japanat a zalc'he ar vro ha lakaat a reont ar pouez war an ezhomm da c'hounit 'kalonoù ha speredoù' dre an 'deskadurezh'. Al levrioù-se, a yeas d'ober ul lodenn eus al Levrig ruz diwezhatoc'h, a c'halv da ziwall diouzh emzalc'h an den zo mouchet e zaoulagad hag a glask pakañ fuluped, hag ouzh jini "kannad an impalaer" a ziskenn diwar e garr da 'ziskleriañ e soñj'.
En tu all d'e zeskadurezh vihan, Mao a dremenas c'hwec'h miz o studiañ e-unan. Dizoleiñ a reas ar gomunouriezh da gentañ pa oa o labourat e skol-veur Beijing, hag e 1921 e kemeras perzh e savidigezh Strollad komunour Sina (pe SKS).
Brezel ha dispac'h
E 1927, Mao a renas emsavadeg brudet eost an diskar-amzer e Changsha, Hunan, evel komandant. Mao a renas an arme, anvet "Arme dispac'hel al labourerien hag ar beizanted", a oa faezhet ha divodet goude emgannoù taer. Da-c'houde, ar soudarded divi a oa rediet da guitaat Hunan da vont da Sanwan, e Jiangxi, e lec'h ma adaozas Mao ar soudarded mesket, oc'h aozañ ar rannoù-arme e rejimantoù bihanoc'h. Mao a roas urzh ivez ma vefe e pep kompagnuniezh ur skourr eus ar Strollad gant ur c'homiser en e benn. Hemañ a rofe eno kemennadurioù politikel. Adaozadur an arme e Sanwan a roas da SKS ar c'hontrol klok war an arme hag a-hervez en doa bet ul levezon vras ha don war an dispac'h e Sina. Diwezhatoc'h e tec'hjont er menezioù Jinggang, er Jiangxi.
Adalek 1931 da 1934, Mao a ziazezas Republik sovietek Shina hag a oa dilennet prezidant ar republik vihan-se e takadoù meneziek ar Jiangxi. Eno, Mao a euuredas gant He Zizhen. Harzet e oa bet e wreg kent, Yang Kaihui, ha lakaet d'ar marv e 1930, just tri bloaz goude o dilec'h.
.jpg)
