Ekecik Dağı, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'ndeki Aksaray ilinin Merkez ilçesinde bulunan bir dağdır. Dağın yüksekliği 2.133 metre olup doğudan batıya iki zirvesi vardır. Doğu zirvesi kamuya açık alan iken batı zirvesinde askeri bir radar üssü kuruludur.
Temel özellikleri
Dağ, Aksaray - Kırşehir karayolunun otuzuncu kilometresinde yer alan bir dağdır. Yüksekliği 2.133 metredir. Dağın güney ve batı eteklerinden Akraray - Kırşehir yolu; doğu ve kuzey eteklerinden
Aksaray - Balcı yolu geçer. Her iki yol güzergâhında dağın etrafında serpilmiş çok sayıda köy
bulunmaktadır. Ekecik Dağı’nın doğudan batıya iki zirvesi vardır. Doğu zirvesi kamuya açık alan iken batı
zirvesinde askeri bir radar üssü kuruludur. Dağ, meşe çalıları ile kaplı[2] olup bünyesinde bol miktarda taş ve
kaya barındırır. Dağın bu taşlı yapısı, taşla ilgili halk anlatılarının oluşmasında da etkili olmuştur. Kuzey
tarafında bahar aylarında kar sularıyla beslenen küçük bir çay ile kaynak sularından istifade etmek için
yapılmış birkaç çeşme yer alır. Kuzey yamaçlardan süzülen kar ve yağmur sularının beslediği çay üzerine
tarımsal sulamada kullanmak amacıyla sırasıyla Ekecik, Boyalı ve Balcı göletleri yapılmıştır. Dağın batı
eteklerinin üzerinden geçen Aksaray - Kırşehir karayolu üzerinde kurulu Yıldırımlar köyünde de kaynak
sularından beslenen tatlı su çeşmeleri yer almaktadır.[3][4]
Kozmogoni mitleri
Mitlerin tasnifi ile ilgili farklı görüşler olmakla birlikte onlar genellikle kozmogoni, teogoni,
antropogoni, eskatoloji mitleri adlarıyla dört ana başlık altında sınıflandırılırlar. Günümüz Türkiyesinde hâlâ dağların oluşumuna dair inanılarak anlatılan çok sayıda mit (efsane,
menkıbe, anlatı vb.) tespit edilebilmektedir. Oluşum mitlerinin günümüze kadar gelmiş olması, bu mitlerin
hayat içerisindeki gerçekliğine de delalet eder. Ekecik Dağı bölgedeki tek dağ değildir. Aksaray - Niğde illeri
arasındaki Hasan Dağı ile birlikte düşünülür. Anlatılara göre Hasan ve Ekecik iki arkadaş veya kardeştir.
Kimi anlatıcılar Aksaray - Kırşehir illeri arasındaki Harun Dağı’nı da bu iki arkadaş veya kardeşin yanına
koyarak kardeş ve arkadaş sayısını üçlerler. Sayının üçlenmesi, Olrik’in epik yasaları çerçevesinde değerlendirilebilir. Ekecik Dağı ile ilgili olarak sahada tespit ettiğimiz kozmogoni
mitlerinin en bilinen üç tanesi şunlardır:
Hasan Baba ile Ekecik Baba aslında iki kardeştir. Bunlar aralarındaki bir anlaşmazlık sebebiyle kavga ederler.
Ekecik Baba, kılıcı ile Hasan Baba’ya vurunca Hasan Baba’nın kolunu keser. Hasan Baba da Ekecik Baba’ya diğer
elindeki kılıçla vurunca Ekecik Baba’nın kellesini uçurur.
Ekecik Baba ile Hasan Baba iki arkadaş iken bir sebeple dövüşürler. Hasan Baba Ekecik Baba’ya “İnşallah kafan
kırılır” şeklinde beddua eder. Ekecik Baba da Hasan Baba’ya “İnşallah kolun kırılır” der.
Ekecik Baba ile Hasan Baba kavga ederler. Hasan Baba, Ekecik Baba’ya “Üzerine taşlar yağsın” diye beddua
ederken Ekecik Baba da Hasan Baba’ya “Üzerine karlar yağsın, yağan kar erimeyip kurtlansın” şeklinde beddua eder.
Yukarıda üç değişik örneğini verdiğimiz kozmogoni mitlerinin ortak noktası her üçünde de dağların
insandan dönüşen varlıklar olarak tahayyül edilmeleridir. İnsan kaynaklı dağ oluşum mitleri halk
muhayyilesinde coğrafik görünüme göre şekillenerek daha akla yatkın hale gelmişlerdir. Bu da onların
inanılır olmaları sebebiyle gelecek nesillere aktarımında kolaylaştırıcı bir unsur olmuştur. Halk anlatılarında
Hasan Baba’nın bedeninden dönüştüğüne inanılan Hasan Dağı, 3268 metrelik rakımı[5] ile Orta
Anadolu’nun en yüksek rakımlı dağlarından birisi olup Aksaray ile Niğde illeri arasında doğudan batıya
uzanan bir dağ silsilesinin batı ucundaki son noktadır. Bu dağın kuzey yamaçlarında Aksaray iline, güney
yamaçlarında ise Niğde iline bağlı yerleşim yerleri bulunmaktadır. Kırşehir ve Aksaray istikametinden bakıldığında Hasan Dağı’nın iki büyük zirve yaptığı görülür. bu iki zirve Büyük Hasan Dağı ve Küçük
Hasan Dağı adlarıyla da anılır. Bir insan gibi tahayyül edildiğinde büyük zirvenin doğu tarafının, batı
tarafına kıyasla oldukça keskin bir görünüme sahip olduğu görülür. Halk, dağı heybetli bir insan şeklinde
tahayyül etmiş, doğu tarafındaki bu keskinliği de kesik kol gibi somutlaştırmıştır. Ekecik Dağı’nın
zirvesindeki düzlük ise kesilen kafa gibi yorumlanmıştır. Yani aslında inanmalar coğrafyaya göre
şekillenmiş ve coğrafik özelliklere göre mitler üretilmiştir. Yukarıdaki ilk iki mitte bu durum açık bir şekilde
gözlemlenmektedir.
Ekecik Dağı’nın tepesinden alt eteklerine kadar çok sayıda irili ufaklı kaya barındırması, Hasan Dağı
zirvesinde ise hemen hemen yılın on iki ayı kar bulunması, son kozmogoni mitinin coğrafik izahında
karşımıza çıkar. Hasan Dağı’nın zirvelerinin Ekecik Dağı’na bakan kuzey yamaçlarında yazın son
zamanlarına kadar erimeden kalan küçük kar kütleleri mevcuttur. Kimi Aksaraylılara göre bu kar kütleleri
sıcak yaz günlerinin serinletici bir yiyeceği iken kimi Aksaraylılara göre de kurtlandığı için yenilemeyen
nimetlerdir.[4]
Galeri
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta
Ekecik Dağı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
.svg){kind=icon}
