Atira asteroitleri

Atira grubu (Apohele) asteroitlerinin Güneş Sistemi gezegenlerine göre kıyaslanması.

Mars (M)       Venüs (V)       Merkür (H)

Güneş       Atira asteroids       Dünya (E)

Atira asteroitleri veya Apohale asteroitleri, diğer adıyla Dünya'ya yakın iç nesneler (interior-Earth objects IEOs) olarak da bilinen, yörüngesel günöteleri Dünya'nın günberi mesafesi olan 0,983 AU'dan daha küçük olan ve yörüngeleri tamamen Dünya'nın yörüngesi içinde sınırlı kalan Dünya'ya yakın cisimlerdir.^[1] Atiralar, diğer Dünya'ya yakın cisim grupları olan Aten, Apollo ve Amor asteroitlerine göre açık arayla en az üyeye sahip olan gruptur.^[2]

Tarihçe

Adlandırma

Genellikle Atira asteroitleri olarak adlandırılan sınıf için resmi bir isim bulunmamaktadır. "Apohele asteroitleri" terimi Hawaii dilinde yörünge anlamına gelen apo [ˈɐpo] 'daire' ve hele [ˈhɛlɛ] 'gitmek' sözcüklerinden türetilmiş olup,^[3] 1998 DK36'yı keşfeden bilim insanları tarafından önerilmiştir.^[4] Bu terim kısmen aphelion (apoapsis) ve helios sözcüklerine benzerliği nedeniyle teklif edilmiştir.^[a] Diğer araştırmacılar "İç Dünya Nesneleri" (IEOs) tanımlamasını benimsemişlerdir.^[5] Yeni bir asteroit sınıfının, o sınıfın tanınan ilk üyesi olan 163693 Atira ile adlandırılmasına yönelik genel uygulamayı takiben, "Atira asteroitleri" tanımlaması NASA da dahil olmak üzere bilim camiası tarafından büyük ölçüde benimsenmiştir.^[1][6]

Keşif ve gözlem

Dünya'nın yörüngesindeki konumları nedeniyle Atiralar'ın gözlemlenmesi oldukça güçtür, çünkü Dünyadan bakıldığında Güneş'e yakın konumdadırlar ve bu nedenle Güneş'in aşırı güçlü ışığı tarafından "gölgede bırakılırlar".^[7] Bu da Atiralar'ın genellikle yalnızca alacakaranlıkta görülebileceği anlamına gelmektedir.^[7] Dünya'nın yörüngesindeki asteroitler için ilk belgelenmiş alacakaranlık araştırmaları 20. yüzyılın başlarında astronom Robert Trumpler tarafından gerçekleştirilmiş, ancak Trumpler herhangi bir asteroit tespit edememiştir.^[7]

Şüphelenilen ilk Atira asteroidi Mauna Kea Gözlemevi'nden David J. Tholen tarafından keşfedilen 1998 DK36'dır, ancak ilk olarak 2003 yılında Arecibo Gözlemevinde keşfedilen 163693 Atira teyit edilmiştir. Şubat 2023 itibarıyla, ikisi isimlendirilmiş, sekizi numaralandırılmış ve altısı potansiyel olarak tehlikeli nesne olan 28 adet Atira olduğu bilinmektedir.^[2] Ayrıca 127 nesne Dünya'nın günötesinden (Q = 1,017 AU) daha küçük bir günöteye sahiptir.

Köken

Atira asteroitlerinin çoğu, asteroit kuşağı kaynaklı olup, yerçekimi bozukluğunun yanı sıra Yarkovsky etkisi gibi diğer nedenlerin bir sonucu olarak mevcut konumlarına sürüklenmişlerdir.^[7]

Yörüngeleri

Atiralar Dünya'nın yörüngesiyle kesişmezler ve ani çarpışma tehdidi oluşturmazlar, ancak yörüngeleri Merkür veya Venüs'e yakın bir yaklaşımla dışa doğru tedirgin olabilir ve gelecekte Dünyayla kesişen asteroitler haline gelebilirler. Birçok Atira asteroitinin dinamiği Kozai-Lidov mekanizmasının^[b] neden olduğu dinamiğe benzemektedir, bu da günberide librasyon (salınım) olmadığı için uzun vadeli yörünge istikrarının artmasına katkıda bulunur.^[8][9]

İleri keşifler

Advances in Space Research dergisinde yayınlanan 2017 tarihli bir çalışma, Atira asteroitlerini incelemek üzere düşük maliyetli bir uzay sondası gönderilmesini önermiş ve bu görevi üstlenmek için grubu Dünya'dan gözlemlemenin zorluğunu gerekçe göstermiştir.^[10] Bu çalışmaya göre, görevin uzay aracının elektrikli itiş gücüyle desteklenmesi ve mümkün olduğunca çok sayıda Atira asteroitinin yanından geçecek şekilde tasarlanmış bir yol izlemesi önerilmiştir. Sonda ayrıca Dünya için tehdit oluşturabilecek yeni NEO'lar keşfetmeye de çalışacaktır.^[10]

Bağlantılı asteroit grupları

ꞌAylóꞌchaxnim asteroitleri

İlki keşfedilmeden önce geçici olarak "Vatira" asteroitleri olarak adlandırılan ꞌAylóꞌchaxnim asteroitleri,^[c] Venüs'ün yörüngesinin tamamen içinde, yani 0,718 AU yörüngesinde dönen bir Atira alt sınıfıdır.^[12] Yörüngeleri onları Dünya'dan önemli bir uzaklığa yerleştirmesine rağmen, yine de Dünya'ya yakın nesneler olarak sınıflandırılırlar.^[13] Gözlemler, ꞌAylóꞌchaxnim asteroitlerinin yörüngelerinin sıklıkla Atira asteroitlerine dönüştüğünü veya tam tersi olduğunu göstermektedir.^[14]

İlk olarak 2012 yılında Sarah Greenstreet, Henry Ngo ve Brett Gladman tarafından varlığı resmi olarak teorileştirilen bu türden ilk ve bugüne kadar bulunan tek asteroit,^[7] 4 Ocak 2020'de Zwicky Geçici Tesisi tarafından keşfedilen 594913 ꞌAylóꞌchaxnim'dir.^[15][16] Arketip olarak, daha sonra sınıfa adını vermiştir. Sadece 0,656 AU'luk bir günöteye sahiptir, bu da onu bilinen en küçük günöteye sahip asteroit yapar.^[8]

Vulkanoidler

Ana madde: Vulkanoid

Henüz tamamen Merkür yörüngesinde (q = 0,307 AU) dolanan bir asteroit keşfedilmemiştir. Bu tür varsayımsal asteroitler muhtemelen vulkanoidler olarak adlandırılacaktır, ancak bu terim genellikle Güneş Sistemi'nin yaşı boyunca daha spesifik olarak Merkür içi bölgelerinde kalan asteroitlere atıfta bulunmaktadır.^[12]

Üyeler

Aşağıdaki tabloda Nisan 2023 itibarıyla JPL verilerine göre kabul edilen Atiralar listelenmektedir,^[17] 594913 ꞌAylóꞌchaxnim, benzersiz sınıflandırması nedeniyle pembe renkle vurgulanmıştır, İç gezegenler Merkür ve Venüs karşılaştırma için gri sıralar olarak tabloya dahil edilmiştir,

Şubat 2021 itibarıyla bilinen ve şüphelenilen Atiraların listesi (Q < 0,983 AU)

Belirtme	Günberi (AU)	Yarı büyük eksen (AU)	Günöte (AU)	Dışmerkezlik	Yörünge eğikliği (°)	Dönme süresi (gün)	Gözlem yayı (gün)	(H)	Çap^(A) (m)	Kaşif	Kaynak
Merkür (karşılaştırma için)	0,307	0,3871	0,467	0,2056	7,01	88	?	-0,6	4.879.400	?
Venüs (karşılaştırma için)	0,718	0,7233	0,728	0,0068	3,39	225	?	-4,5	12.103.600	?
1998 DK36	0,404	0,6923	0,980	0,4160	2,02	210	1	25,0	35	David J. Tholen	MPC · JPL
163693 Atira	0,502	0,7410	0,980	0,3222	25,62	233	6601	16,3	4800±500^(B)	LINEAR	Liste MPC · JPL
(164294) 2004 XZ130	0,337	0,6176	0,898	0,4546	2,95	177	3564	20,4	300	David J, Tholen	Liste MPC · JPL
(434326) 2004 JG6	0,298	0,6353	0,973	0,5311	18,94	185	6227	18,5	710	LONEOS	Liste MPC · JPL
(413563) 2005 TG45	0,428	0,6814	0,935	0,3722	23,33	205	5814	17,6	1,100	Catalina Sky Survey	Liste MPC · JPL
2013 JX28(aka 2006 KZ39)	0,262	0,6008	0,940	0,5641	10,76	170	5110	20,1	340	Mount Lemmon Survey Pan-STARRS	MPC · JPL
(613676) 2006 WE4	0,641	0,7848	0,928	0,1829	24,77	254	4995	18,9	590	Mount Lemmon Survey	Liste MPC · JPL
(418265) 2008 EA32	0,428	0,6159	0,804	0,3050	28,26	177	4794	16,5	1,800	Catalina Sky Survey	Liste MPC · JPL
(481817) 2008 UL90	0,431	0,6951	0,959	0,3798	24,31	212	4496	18,6	680	Mount Lemmon Survey	Liste MPC · JPL
2010 XB11	0,288	0,6180	0,948	0,5339	29,89	177	1811	19,9	370	Mount Lemmon Survey	MPC · JPL
2012 VE46	0,455	0,7131	0,971	0,3613	6,67	220	2225	20,2	320	Pan-STARRS	MPC · JPL
2013 TQ5	0,653	0,7737	0,894	0,1557	16,40	249	2269	19,8	390	Mount Lemmon Survey	MPC · JPL
2014 FO47	0,548	0,7522	0,956	0,2712	19,20	238	2779	20,3	310	Mount Lemmon Survey	MPC · JPL
2015 DR215	0,352	0,6665	0,981	0,4716	4,08	199	2156	20,4	300	Pan-STARRS	MPC · JPL
2017 XA1	0,646	0,8095	0,973	0,2017	17,18	266	1084	21,3	200	Pan-STARRS	MPC · JPL
2017 YH (aka 2016 XJ24)	0,328	0,6343	0,940	0,4825	19,85	185	1127	18,4	740	Spacewatch ATLAS	MPC · JPL
2018 JB3	0,485	0,6832	0,882	0,2904	40,39	206	2037	17,7	1,020	Catalina Sky Survey	MPC · JPL
2019 AQ3	0,404	0,5887	0,774	0,3143	47,22	165	2175	17,5	1,120	Zwicky Transient Facility	MPC · JPL
2019 LF6	0,317	0,5554	0,794	0,4293	29,51	151	796	17,3	1,230	Zwicky Transient Facility	MPC · JPL
594913 ꞌAylóꞌchaxnim	0,457	0,5554	0,654	0,1770	15,87	151	609	16,2	1500+1100 -600	Zwicky Transient Facility	MPC · JPL
2020 HA10	0,692	0,8196	0,947	0,1552	49,65	271	3248	18,9	590	Mount Lemmon Survey	MPC · JPL
2020 OV1	0,476	0,6376	0,800	0,2541	32,58	186	1169	18,9	590	Zwicky Transient Facility	MPC · JPL
2021 BS1	0,396	0,5984	0,800	0,3377	31,73	169	46	18,5	710	Zwicky Transient Facility	MPC · JPL
2021 LJ4	0,416	0,6748	0,933	0,3834	9,83	202	5	20,1	340	Scott S, Sheppard	MPC · JPL
2021 PB2	0,610	0,7174	0,825	0,1501	24,83	222	3392	18,8	620	Zwicky Transient Facility	MPC · JPL
2021 PH27	0,133	0,4617	0,790	0,7117	31,93	115	1515	17,7	1,020	Scott S, Sheppard	MPC · JPL
2021 VR3	0,313	0,5339	0,755	0,4138	18,06	143	1012	18,0	890	Zwicky Transient Facility	MPC · JPL
2022 BJ8	0,590	0,7852	0,981	0,2487	15,83	254	102	19,6	430	Kitt Peak-Bok	MPC · JPL
2023 EL	0,579	0,7676	0,956	0,2453	13,63	246	9	18,9	580	Scott S. Sheppard	MPC · JPL
2023 EY2	0,398	0,6033	0,809	0,3978	35,55	171	6	19,9	370	Kitt Peak-Bok	MPC · JPL

^(A) Tüm çap tahminleri, varsayılan 0,14 albedoya dayanmaktadır (boyutun doğrudan ölçüldüğü 163693 Atira hariç)

^(B) İkili asteroit

Ayrıca bakınız

• Küçük gezegen gruplarının listesi
• Küçük gezegenlerin listesi

Notlar

1. Cambridge Conference Correspondence, (2): WHAT'S IN A NAME: APOHELE = APOAPSIS & HELIOS – from Dave Tholen, Cambridge Conference Network (CCNet) DIGEST, 9 July 1998 Benny,
   Duncan Steel, yörüngeleri Dünya'nınkine yakın olan cisimler için bir sınıf adı konusunu gündeme getirmişti. Emin olun, bu konu üzerinde zaten biraz düşünmüştük. Ben de "A" harfiyle başlayan bir kelime istiyordum ama Hawaii kültürünü de işin içine katmak istiyordum. Hawaii dilinde yüksek lisans yapmış bir arkadaşıma danıştım ve o da Hawaii dilinde "yörünge" anlamına gelen "Apohele" kelimesini önerdi. Bunu ilginç bir öneri olarak buldum çünkü "apoapsis" ve "helios" parçalarına benzerlik gösteriyor ve bu nesnelerin apoapsisleri Güneş'e Dünya'nın yörüngesinden daha yakın olurdu. Bu arada, telaffuz "ah-poe-hey-lay" gibi olacaktır. Rob Whiteley, bu sınıftaki keşifler için Kuhio, Kalakaua, Kamehameha, Liliuokalani gibi zengin bir isim bankası sağlayan Hawaii seçkinlerine atıfta bulunan "Aliʻi" yi önerdi. Ne yazık ki, okina'nın (ters kesme işareti) çoğu insan tarafından kötü muamele göreceğini düşünüyorum. Bu aşamada bu konuyu gündeme getirmeyi planlamıyordum, ancak Duncan bunu çoktan yaptığı için, şu ana kadar masaya koyduklarımız bunlar. Öneriler hakkında geri bildirimde bulunursanız memnun olurum.
   --Dave
2. Yani, yörünge eksantrikliği ve eğiminde birleşik salınımlara sahiptirler.
3. "Vatira" takma adı, "Venüs" ile "Atira"nın birleşimidir.^[11]

Kaynakça

1. ^ "Center for NEO Studies". cneos.jpl.nasa.gov. 2 Şubat 2002. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
2. ^ "Discovery Statistics". cneos.jpl.nasa.gov. 18 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
3. "Hawaiian Dictionaries". wehewehe.org. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
4. Tholen, D. J.; Whiteley, R. J. (1 Eylül 1998). "Results From NEO Searches At Small Solar Elongation". 30: 16.04. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
5. Michel, P (Şubat 2000). "Estimated Abundance of Atens and Asteroids Evolving on Orbits between Earth and Sun". Icarus (İngilizce). 143 (2): 421-424. doi:10.1006/icar.1999.6282. 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
6. Ribeiro, A. O.; Roig, F.; De Prá, M. N.; Carvano, J. M.; DeSouza, S. R. (1 Haziran 2016). "Dynamical study of the Atira group of asteroids". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (İngilizce). 458 (4): 4471-4476. doi:10.1093/mnras/stw642. ISSN 0035-8711. 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
7. ^ Ye, Quanzhi; Masci, Frank J.; Ip, Wing-Huen; Prince, Thomas A.; Helou, George; Farnocchia, Davide; Bellm, Eric C.; Dekany, Richard; Graham, Matthew J.; Kulkarni, Shrinivas R.; Kupfer, Thomas (23 Ocak 2020). "A Twilight Search for Atiras, Vatiras, and Co-orbital Asteroids: Preliminary Results". The Astronomical Journal. 159 (2): 70. doi:10.3847/1538-3881/ab629c. ISSN 1538-3881. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
8. ^ Marcos, Carlos de la Fuente; Marcos, Raúl de la Fuente (11 Haziran 2018). "Kozai–Lidov Resonant Behavior Among Atira-class Asteroids". Research Notes of the AAS. 2 (2): 46. doi:10.3847/2515-5172/aac9ce. ISSN 2515-5172. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
9. de la Fuente Marcos, C; de la Fuente Marcos, R (1 Ağustos 2019). "Understanding the evolution of Atira-class asteroid 2019 AQ3, a major step towards the future discovery of the Vatira population". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (İngilizce). 487 (2): 2742-2752. doi:10.1093/mnras/stz1437. ISSN 0035-8711. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
10. ^ Di Carlo, Marilena; Martin, Juan Manuel Romero; Gomez, Natalia Ortiz; Vasile, Massimiliano (1 Nisan 2017). "Optimised low-thrust mission to the Atira asteroids". Advances in Space Research. Elsevier. 59 (7): 1724-1739. doi:10.1016/j.asr.2017.01.009. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023. 
11. Greenstreet, Sarah; Ngo, Henry; Gladman, Brett (Ocak 2012). "The orbital distribution of Near-Earth Objects inside Earth's orbit". Icarus (İngilizce). 217 (1): 355-366. doi:10.1016/j.icarus.2011.11.010. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
12. ^ Bolin, Bryce T. (November 2022). "The discovery and characterization of (594913) 'Ayló'chaxnim, a kilometre sized asteroid inside the orbit of Venus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 517 (1): L49-L54. doi:10.1093/mnrasl/slac089. 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
13. "JPL Small-Body Database Browser: 2020 AV2". Jet Propulsion Laboratory. NASA. 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020. 
14. Lai, H.T.; Ip, W.H. (4 Aralık 2022). "The orbital evolution of Atira asteroids". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 517 (4): 5921-5929. doi:10.1093/mnras/stac2991. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023. 
15. Masi, Gianluca (9 Ocak 2020). "2020 AV2, the first intervenusian asteroid ever discovered: an image – 08 Jan. 2020". Virtual Telescope Project. 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020. 
16. Popescu, M; de León, J; de la Fuente Marcos, C; Vaduvescu, O; de la Fuente Marcos, R; Licandro, J; Pinter, V; Tatsumi, E; Zamora, O; Fariña, C; Curelaru, L (11 Ağustos 2020). "Physical characterization of 2020 AV2, the first known asteroid orbiting inside Venus orbit". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (İngilizce). 496 (3): 3572-3581. doi:10.1093/mnras/staa1728. ISSN 0035-8711. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
17. "Small-Body Database Query". ssd.jpl.nasa.gov. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 

Dış bağlantılar

• Aten Küçük Gezegenlerin Listesi 7 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Küçük Gezegen Merkezi