Муус устар 24

Муус устар 24 диэн Григориан халандаарыгар сыл 114-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 115-c күнэ). Сыл бүтүө 251 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Аан дойду ыччатын сомоҕолоһуутун күнэ. 1955 сыллаахтан бэлиэтэнэр. ССРС сууллубутун кэннэ сүрүн өйөөччүтүн сүтэрэн биирдиилээн хомуньуус баартыйалар бэлиэтиир күннэригэр кубулуйбута
• Лаборатория кыылларын көмүскүүр аан дойдутааҕы күн. 1979 сыллаахтан Хью Даудинг төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр. Бу барон титуллаах авиация маршала Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр Британия байыаннай авиациятын салайбыта, сааһыран баран олоҕун кыыллары көмүскээһиҥҥэ анаабыта.

• Армения Армения, Франция Франция^[1] — Осмаан импиэрийэтигэр буолбут Армяннар геноцидтарын сиэртибэлэрин күнэ
• Ииндийэ Ииндийэ — Панчаяти Радж (олохтоох салайыныы) күнэ
• Кытай Кытай — Космонавтика күнэ (2016 сылтан бэлиэтэнэр^[2])
• Нигер Нигер — Тупсуу күнэ. 1995 сыллаахха туарегтар уонна тубу омуктар 5 сыл тухары барбыт өрө турууларын тохтотон бырабыыталыстыбаны кытта эйэ сөбүлэҥэр илии баттаабыттар
• Непал Непал — Дэмэкирээтийэ күнэ
• Гамбия Гамбия — Өрөспүүбүлүкэ күнэ

Түбэлтэлэр

• Б.э.и. 1479 сыл — икки саастаах Тутмос III Эгиипэт ыраахтааҕыта буолбут, ол эрээри кини 22 сааһыгар диэри дьиҥнээх былааһы Хатшепсут диэн Тутмос III аҕатын атын ойоҕо тутан олорбута. Тутмос III 55 сылтан ордук фараоннаабыта, кини саҕана Эгиипэт муҥутуурдук күүһүрэ сылдьыбыта.
• Б.э.и. 1183 сыл — Троя куораты өстөөхтөр ылбыттар. Троя сэриитэ түмүктэммит.
• 1682 сыл (урукку ааҕыынан муус устар 14) — Пустозерскай остуруокка (билигин Архангельскай уобалас) протопоп Аввакуму уонна старообрядчество атын салайааччыларын уматан өлөрбүттэр. Аввакум патриарх Ньыыкан реформаларын утары барбыта.
• 1877 — Арассыыйа импиэрийэтэ Осмаан импиэрийэтигэр сэриини биллэрбит. Бу икки сыл кэриҥэ салҕаммыт сэрии түмүгэр Арассыыйа Кавкаазка дьайыытын күүһүрдүбүтэ (Карс уонна Батум кириэппэстэри баһылаабыта, Буджак уобалаһын холбоммута). Румыния, Сиэрбийэ уонна Черногория тутулуга суох буолууларын сөргүппүттэрэ, Болгария 5 үйэлээх осмаан баһылааһыныттан босхоломмута.
• 1922 — Латвияттан төрүттээх Карл Байкалов (дьиҥнээх араспаанньата Некундэ) Саха уобалаһын сэриилэригэр Нестор Каландарашвили оннугар командующайынан ананан Дьокуускайга кэлэр. Кини кэлбитин кэннэ кыһыл былааһа олохтоохтор өрө турууларын утары хааннаах репрессияны уҕарыппыта, кэккэ эйэлээх миэрэлэри ылбыта.
• 1938 — Константин Пятс Эстония бастакы бэрэсидьиэнэ буолар.
• 1945 — Ньурбаттан төрүттээх СГУ учуонайа Николай Самсонов балтыларыгар суруйбут суругар: «Манчжурияҕа сылдьабын, орто оскуола таһымынан үөрэниэн баҕалаахтар бойобуой уонна политическай бэлэмнэнии кэнниттэн үөрэниэхтэрин сөп диэн ыйыы кэллэ. Мин үөрэнэр санаалаахпын, а. э. 8—10 кылаастар матырыйаалларын хатылыыр» — диэбит. Санаттахха, бу дьоппуоннары утары сэриигэ кыттыан иннинэ Николай Георгиевич арҕаа фроҥҥа сэриилэспитэ.
• 1991 — Саха норудунай суруйааччыта Суорун Омоллоон Социалистыы Үлэ Дьоруойа ааты ылар.
• 1964 — Ньурба аатырбыт сылгыһытыгар Николай Михайловка «Саха АССР үтүөлээх сылгыһыта» аат иҥэриллибит. Мэҥэдьэк сылгыта туспа боруода буоларыгар кылаатын киллэрбит киһи.
• 1967 — "Союз-1" хараабылынан куйаарга тахса сылдьыбыт космонавт Владимир Комаров парашуута аһыллыбакка өлбүт. Космоска айан кэмигэр өлбүт бастакы киһи.
• 1990 — «Хаббл» телескоп «Дискавери» хараабылтан ыытыллыбыт.
• 1998 — Сергей Кириенко РФ бырабыыталыстыбатын баһылыгынан анаммыт.
• 1998 — Татаар аан дойдутааҕы кэҥгириэһэ Арассыыйа юстициятыгар бэлиэтэниини ааспыт.
• 2007 — Бүлүү улууһун былааҕар уларытыы киирбит.
• 2011 — WikiLeaks АХШ Куубаҕа баар Гуантанамо лааҕырын туһунан докумуоннары бэчээттиирин саҕалаабыт.
• 2014 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнэ Егор Борисов өрөспүүбүлүкэ баһылыгын эбээһинэһин толорооччу буолбут.
• 2019 — Амма Эмиһиттэн төрүттээх опера ырыаһыта Нина Чигирева Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэни ылбыт.

Төрөөбүттэр

• 1957 — Александр Федоров — ирбэт тоҥу чинчийэр аан дойдуга билиниллэр Арассыыйа учуонайа, Ирбэт тоҥу чинчийэр институт солбуйааччы дириэктэрэ, география билимин дуоктара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
• 1967 — Ньурба оройуонун Мархатыгар саха живописеһа Андрей Чикачев.

Өлбүттэр

• 1942 — Ленинград фронугар бааһыран баран Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх Пуд Михайлов өлбүт. Саха сирин хомсомуолларыгар суруйбут суруга архыыпка баар.
• 1974 — Валентин Павлов (26.06.1916 т.) — 1934-40 сс. Саха сирин НКВД-тыгар үлэлээбит, 1940 сылтан Дьокуускай куорат холуобунай ирдэбилин салайааччыта, сэрии кэмигэр танковай корпус хамыһаара, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа.

1. https://www.legifrance.gouv.fr/eli/decret/2019/4/10/PRMX1820266D/jo/texte legifrance.gouv.fr
2. 国务院关于同意设立“中国航天日”的批复. Госсовет КНР (21 Кулун тутар 2016). Тургутулунна 30 Муус устар 2020.