Бэс ыйын 23

Бэс ыйын 23 диэн Григориан халандаарыгар сыл 174-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 175-c күнэ). Сыл бүтүө 191 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• ХНТ ХНТ — Холбоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэрин судаарыстыбаннай сулууспатын күнэ
• Олимпиада аан дойдутааҕы күнэ. 1894 сыллаахха Парижка МОК олохтоммут.
• Огдооболор аан дойдутааҕы күннэрэ (International Widows Day)

• Арассыыйа Арассыыйа — Балалайка күнэ ^[1]
• Латвия Латвия — Лиго күнэ
• Люксембург Люксембург — Улуу герцог Анри күнэ
• Испания Испания — Сибэтиэй Хуан күнэ (24-с чыыһыла буолар түүнүгэр)
• Казахстаан Казахстаан — Полиция күнэ ^[2].
• Молдавия Молдавия — Суверенитет биллэриллибит күнэ ^[3]
• Украина Украина — Судаарыстыбаннай сулууспа күнэ
• Эстония Эстония — Кыайыы күнэ (Võidupüha).
• Норвегия Норвегия, Дания Дания — Сибэтиэй Ханс күнэ ^[4]

Түбэлтэлэр

• 1565 — Осмааннар флоттарын баһылыга Драгут Мальта Улуу төгүрүктээһинин кэмигэр кыргыһыыга өлбүт.
• 1724 — Арассыйа импиэрийэтэ уонна Туурсуйа Константинопольга сөбүлэҥ түһэрсибиттэр, Арассыыйаҕа Каспий хаалбыт, оттон Туурсуйаҕа — Тифлис уонна Эривань.
• 1757 — Плесси кыргыһыыта: 3000 киһилээх Британия Ост-Индиятааҕы хампаанньатын сэриитэ 50000 киһилээх Бенгалия сэриитин кыайбыт. Мантан ыла Улуу Британия Индияны баһылааһына саҕаламмыт.
• 1794 — Екатерина II ыраахтааҕы дьэбириэйдэр Киевкэ олохсуйалларын көҥүллээбит.
• 1803 — Роберт Фултон Сена өрүскэ бастакы паарынан барар аалы көрдөрбүт.
• 1868 — Америкаҕа Кристофер Лэтем Шоулз бэчээттиир массыыҥканы айбыт. Кини сотору кэминэн түргэнник бэчээттииргэ табыгастаах QWERTY-клавиатураны айбыта.
• 1894 — Парижка Пьер де Кубертен саҕалааһынынан Аан дойдутааҕы Олимпиаада кэмитиэтэ тэриллибит.
• 1919 — Балтия ландесвера (ньиэмэстэр өйүүр күүстэрэ) Цесис аттынааҕы кыргыһыыга Эстония тутулуга суох буоларын туруулаһар сэбилэниилээх күүстэргэ кыайтарбыт, чугуйбут; бу күнү Эстонияҕа Кыайыы күнүн быһыытынан бэлиэтииллэр.
• 1927 — Максим Аммосов салалталаах Саха АССР-ы чинчийэр хамыыһыйа уурааҕынан Дьокуускайга Тыа хаһаайыстыбатын киин опытнай станцията тэриллибит. Мантан Саха сиринээҕи тыа хаһаайыстыбатын үөрэтэр-чинчийэр институт устуоруйатын саҕалыыр.
• 1938 — Москубаҕа "саха буржуазнай омугумсуйар өрөбөлүүссүйэни утарар подпольетын кыттыылааҕын быһыытынан" Серафим Потапов тутуллубута. Саха устуоруктарыттан биир бастакылара, кыраайы үөрэтээччи, дьоҕурдаах суруналыыс быһыытынан биллибит киһи, судаарыстыба диэйэтэлэ. Бу күннэргэ П. А. Ойуунускайы, Г. В. Ксенофонтову эмиэ туппуттара.
• 1944 — Сэбиэскэй Сойуус сэриилэрэ «Багратион» диэн ааттаах эпэрээһийэни саҕалаабыттар, бу түмүгэр Белоруссия, Литва сорҕото уонна Польша илин өттө босхоломмуттара.
• 1961 — Антарктика туһунан сөбүлэҥ олоххо киирбит, бу сөбүлэҥинэн Антарктика билим заповеднигын быһыытынан билиниллибитэ, байыаннай туһаныы хааччахтаммыта.
• 1978 — Кырыымҥа Муса Мамут диэн киһи былаас кырыым татаардарын атаҕастыырын утаран бэйэтин умаппыт. Аҕыйах хонон баран балыыһаҕа өлбүт. Ол тухары кэмсиммэтин этэ сыппыт.
• 1990 — Молдавия Үрдүкү Сэбиэтэ суверенитет туһунан декларация ылбыт.
• 2016 — Британия олохтоохторо референдумҥа Европа Сойууһуттан тахсар туһунан куоластаабыттар.
• 2023 — Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 1 мөлүйүөн олохтоох баар буолбут. Онуфриевтар диэн Мииринэйгэ олорор дьиэ кэргэҥҥэ иккис оҕо төрөөбүт. Кыыс ыйааһына 4,1 кг, уҥуоҕа 56 см диэн үөрүүлээх сонуну Ил Дархан Айсен Николаев Туймаада Ыһыаҕар биллэрбитэ. Саҥа төрөөбүт кыыс ийэтэ Арина Онуфриева "кыыспытын сахалыы ааттыыр былааннаахпыт" диэн «Якутия24» ханаалга эппитин биэрбиттэр.

Төрөөбүттэр

• 1889 — Анна Ахматова (Горенко), нуучча бэйиэтэ төрөөбүт.
• 1897 — Данил Слепцов, Орто Халыма үөрэх салаатын бастакы сэбиэдиссэйэ.
• 1913 — Алан Тьюринг, Англия математига уонна көмпүүтэр ньыматыктарыгар учуонайа.
• 1938 — Валериан Васильев — саха графига, Саха Өрөспүүбүлүкэтин литэрэтиирэҕэ, ускуустубаҕа уонна архитектураҕа бириэмийэтин лауреата.
• 1954 — Иван Мигалкин, бэйиэт, тылбаасчыт, оҕо суруйааччыта, публицист. Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын сойууһун бэрэстээтэлэ.
• 1980 — Виктория Яковлева — саха хоһоонун, бэйиэт Чаҕылҕан айар үлэтин чинчийэр учуонай, тыл үөрэҕин билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• 1995 — Джонас Солк (1914 төр.), полиомиелиты утары быһыыны айбыт дьонтон биирдэстэрэ, вирусолог. Дьоно Польшаттан Нью-Йорка көспүт дьэбириэйдэр. Аҕата Даниил дьахтар бортунуойа буолан оҕолоро үчүгэй үөрэхтэнэллэрин хааччыйбыт.
• 2023 — Афанасий Чугунов (1938 төр.) — селекционер учуонай, ынах сүөһүнү Саха сирин усулуобуйатыгар иитиигэ бөдөҥ испэсэлиис, РФ, СӨ наукаларын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ Билимин акадьыамыйатын вице-бэрэсидьиэнэ, тыа хаһаайыстыбатын билимин дуоктара.

1. 23 июня в России празднуют День балалайки / Новости культуры / Tvkultura.ru Архыыптаммыт 2020, Бэс ыйын 26 күнүгэр.
2. День казахстанской полиции — 23 июня. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2010
3. День Суверенитета
4. https://tonkosti.ru/%D0%94%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B0