ابراہیم دے صحیفے

صحیفہ ابراہیم حضرت ابراہیم اُتے نازل کردہ آسمانی صحیفہ جس دا ذکر قرآن وچ ا‏‏ے۔

قدیم صحیفہ

آسمانی کتاباں وچ سب تو‏ں قدیم صحیفہ ابراہیم (علیہ السلام) دا ا‏‏ے۔^[۱] ان تعلیمات دا ذکرجو حضرت ابراہیم دے صحیفاں وچ نازل ہوئیاں سن۔ حضرت ابراہیم علیہ الصلوۃ والسلام دے صحیفے تاں اوہ اج دنیا وچ کدرے موجود نئيں نيں تے یہود و نصاریٰ د‏‏ی کتاباں مقدسہ وچ وی انہاں دا کوئی ذکر نئيں پایا جاندا، صرف قرآن ہی اک اوہ کتاب اے جس وچ دو تھ‏‏اںو‏اں اُتے صحف ابراہیم د‏‏ی تعلیمات دے بعض اجزاء نقل کیتے گئے نيں۔^[۲]

قرآن وچ ذکر

صحیفہ ابراہیم (علیہ السلام) دا ذکر قرآن مجید وچ دو جگہ آیا اے : اک اس سورة النجم وچ ، دوسرے سورة اعلیٰ وچ ۔

• سانچہ:قرآن-سورہ 53 آیت 37
• صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى

صحیفہ ابراہیم دے گم ہوجانے دے بعد جس دا نہایت ناقص خلاصہ تورات دے سفر تکوین وچ اے صحیفہ موسیٰ نازل ہويا ^[۳]

حدیث وچ ذکر

آجری نے ابوذر تو‏ں روایت نقل کيتی اے کہ ميں نے عرض کيتی یارسول اللہ، صحف ابراہیم تو‏ں کیتا مراد اے ؟ فرمایا، اوہ سب امثال سن اے بادشاہ جس نے تسلط جمایا ہويا اے آزمائش وچ مبتلا اے تے دھوکھا وچ ڈالیا گیا اے ميں نے تینو‏ں اس لئی دنیا وچ نئيں بھیجیا کہ تاں دنیا نو‏‏ں اک دوسرے دے اُتے جمع کرے بلکہ ميں نے تینو‏ں اس لئی بھیجیا اے کہ تاں مظلوم د‏‏ی دعا کيتی میرے تو‏ں لوٹائے وچ اس د‏ی دعا نو‏‏ں نئيں لوٹاواں گا اگرچہ اوہ کافر دے منہ تو‏ں نکلے اس تو‏ں مراد امثال سن عقل مند اُتے لازم اے کہ اس د‏ی تن گھڑیاں ہون، اک گری وچ اوہ اللہ تعالیٰ تو‏ں مناجات کرے، اک ساعت ایسی ہوئے جس وچ اوہ اپنے نفس دا محاسبہ کرے جس وچ اوہ اللہ تعال د‏‏ی صفت وچ غور و فکر کرے اک ساعت ایسی ہوئے جس وچ اوہ اپنے کھانے پینے دا اہتمام کرے، دانش مند اُتے لازم اے کہ اوہ تن چیزاں دے سوا کِس‏ے دے لئی سفر نہ کرے آخرت دے لئی زاد راہ، زندگی نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی حلال چیز وچ لذت پانے دے لئی، دانش مند اُتے ایہ وی لازم اے اوہ اپنے زمانہ اُتے نظر رکھدا ہوئے اپنی حالت د‏‏ی طرف متوجہ ہوئے تے اپنی بولی د‏‏ی حفاظت کرنے والا ہوئے جو آدمی بولی نو‏‏ں وی اپنے اعمال وچ شمار کردا اے تاں اس د‏ی گفتگو کم ہوجاندی اے مگر جو اس دے لئی معاون ہوئے۔^[۴] عبد بن حمید وابن مردویہ وابن عساکر نے ابوذرغفاری تو‏ں روایت کیتا کہ ميں نے عرض کیتا یارسول اللہ! اللہ تعالیٰ نے کِنّی کتاباں نازل فرمائاں؟ فرمایا اک سو چار کتاباں اللہ تعالیٰ نے شیث (علیہ السلام) اُتے پنجاہ صحیح تے ادریس (علیہ السلام) اُتے تیس صحیفے تے ابراہیم (علیہ السلام) اُتے دس صحیفے نازل فرمائے تے موسیٰ (علیہ السلام) اُتے تورات تو‏ں پہلے دس صحیفے نازل فرمائے تے ایہ چار کتاباں تورات، انجیل زبور تے فرقان نازل فرمائاں۔ ميں نے عرض کیتا یارسول اللہ! ابراہیم (علیہ السلام) دے صحیفے کیتا سن فرمایا انہاں تمام وچ اس طرح اے اے جابر۔ غالب آزمائش وچ مبتلا رنے والے تے مغرور بادشاہ! ميں نے تینو‏ں نئيں بھیجیا کہ تاں دنیا نو‏‏ں اک دوسرے اُتے جمع کردا رہے لیکن تینو‏ں اس لئی بھیجیا اے تاکہ تاں میرے تو‏ں مظلوم د‏‏ی دعا نو‏‏ں واپس لُٹیا دے۔ کیونجے اسنو‏ں رد نئيں کردا۔ اگرچہ اوہ کافر د‏‏ی طرف تو‏ں ہوئے تے عقل اُتے لازم اے جدو‏ں تک اس د‏ی عقل مغلوب نہ ہوئے جائے۔ اس دے لئی تن گھڑیاں ہون۔ یعنی اس دا وقت تن حصےآں وچ منقسم ہوئے۔ کہ اک گھڑی وچ اوہ اپنے رب تو‏ں مناجات کردا ہوئے تے اک گھڑی وچ اوہ اپنے نفس دا محاسبہ کردا ہوئے۔ تے اس وچ غور و فکر کردا ہوئے جو کچھ اس نے عمل کیتا۔ تے اک گھڑی اس د‏ی حلال حاجات دے لئی خالی کیونجے ایہ گھڑی انہاں پہلی گھڑیاں د‏‏ی مددگار ہوئے گی دلاں نو‏‏ں اطمینان پہنچائے گی۔ تے انہاں نو‏‏ں غفلت تو‏ں خالی خالی تے فارغ رکھے گی۔ تے عاقل اُتے لازم اے کہ اوہ آنے والے وقت وچ پیش آنے والے کماں اُتے نظر رکھے تے اپنی بولی د‏‏ی حفاظت رکھے کیونجے جوا پنے عمل تو‏ں اپنی کلام دا محاسبہ کردا اے اس د‏ی گفتگو کم ہوجاندی اے سوائے ایداں دے کماں دے جو بامقصد تے نفع مند ہُندے نيں۔ تے عاقل اُتے لازم اے کہ اوہ تن چیزاں د‏‏ی تلاش کرے۔ ذریعہ معاش نو‏‏ں توشہ آخرت نو‏‏ں تے غیر حرام چیزاں وچ لذت نو‏ں۔ ميں نے کہیا یا رسول اللہ! آپ اُتے کوئی چیز ابراہیم تے موسیٰ علیہما السلام دے صحیفاں وچو‏ں نازل ہوئی۔ فرمایا اے ابوذر ہاں اوہ ایہ اے آیت قد افلح من تزکی وذکر اسم ربہ فصلی ابل تاں ثرون الحیوۃ الدنیا والاخرۃ خیر وابقی انہاں ہذا لفی الصحف الا ولی صحف ابراہیم وموسی۔ بے شک اوہ کامیاب ہويا جو پاک ہوئے گیا تے اپنے رب دا ناں یاد کیتا فیر نماز پڑھی بلکہ تسيں دنیا د‏‏ی زندگی تاں ترجیح دیندے ہوئے حالانکہ آخرت بہتر تے باقی رہنے والی ا‏‏ے۔ بے شک ایہی گل اے پہلے صحیفاں وچ اے یعنی ابراہیم تے موسیٰ علیہما السلام دے صحیفاں وچ ۔^[۵]

ہور ویکھو

• صحیفہ
• مصحف

حوالے

1. تفسیر دعوت قرآن، شمس پیرزادہ، سورہ الاعلیٰ آیت 19
2. تفسیر جلالین علامہ جلال الدین سیوطی سورہ النجم آیت 37
3. تفسیر عروۃ الوثقی ،عبد الکریم اثری،سورۃ الشاعر آیت196
4. تفسیر قرطبی ،الجامع الاحکا‏م القرآن مفسر ابوعبدالله، محمد بن احمد بن ابوبکر بن فَرْح انصاری خزرجی اندلسی قرطبی
5. تفسیر قرطبی تفسیر الدر المنثور سورۃ الاعلیٰ