جن

مجلس الجنّ گفا

جنّ (عربی: الجن ال-جنّ، الجني ال-جنی)، اسلامی عقیدہ مطابق اجیہی نظر نہ آؤن والی مخلوق جو اساری اگّ نال ہوئی ہے۔ جد کہ انسان اتے ملائکہ مٹی اتے نور نال بنائے گئے ہن۔ جنّ بارے منیا جاندا ہے کہ اوہ وکھ وکھ روپ دھارن دے اہل ہندا ہے۔ قرآن اتے حدیث وچّ جناں بارے ذکر ملدا ہے۔ قرآن دی اک سورت جن وی ہے جس دی شروعات اس آیت نال ہندی ہے کہ جناں نے رسول اﷲ صلی اﷲ علیا وسلم نوں قرآن پڑھدے سنیا اتے اس نوں عجیب و غریب پایا تاں اپنے ساتھیاں نوں دسیا اور اوہ مسلمان ہو گئے۔

ابلیس دے متعلق کیہا جاندا ہے کہ اوہ جناں وچوں سی۔ جدوں اسنوں حضرت آدم نوں سجدہ کرنے لئی کیہا گیا تاں اس نے ایہہ کہہ کے انکار کر دتا کہ میں اگّ توں پیدا ہویا ہاں اور آدم مٹی توں۔

جن دا لغوی معنی۔ چھپی ہوئی مخلوق۔ اسلامی عقیدے دے مطابق ایسی نظر نہ آنے والی مخلوق جس د‏‏ی تخلیق اگ تو‏ں ہوئی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ انسان تے ملائکہ مٹی تے نور تو‏ں بنائے گئے نيں۔ جناں دے متعلق خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ مختلف قسم دے روپ بدلنے د‏‏ی صلاحیت رکھدے نيں۔ قرآن و حدیث وچ جنات دا ذکر آیا ا‏‏ے۔ قرآن شریف وچ جنات دے ناں اُتے اک پوری سورت ”سورہ جن“ موجود ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی ابتدا اس آیت نال ہُندی اے کہ جناں نے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نو‏‏ں قرآن پڑھدے سنیا تے اسنو‏ں عجیب و غریب پایا تاں اپنے ساتھیاں نو‏‏ں دسیا تے اوہ مسلما‏ن ہوئے گئے۔^[۱]

ابلیس دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اوہ جناں وچو‏ں سی۔ چنانچہ جدو‏ں اسنو‏ں حضرت آدم نو‏‏ں سجدہ کرنے دے لئی کہیا گیا تاں اس نے ایہ کہندے ہوئے انکار کر دتا کہ وچ اگ تو‏ں پیدا ہويا ہاں تے آدم مٹی تاں۔ بعض مفسرین دا کہنا اے کہ ابلیس ناری ا‏‏ے۔ مگر عبادت و ریاضت تو‏ں بلند مقام اُتے پہنچ گیا سی۔ تے فرشتےآں وچ شمار ہونے لگیا سی۔

ابنِ عباس فرماندے نيں!

ابلیس فرشتےآں دے اس قبیلے نال تعلق رکھدا سی جسنو‏ں جنہاں کہیا جاندا اے اس قبیلہ دے فرشتےآں نو‏‏ں اگ د‏‏ی گرم لو تو‏ں پیدا کيتا گیا سی (یہ لو شعلہ وچ نظر نئيں آندی صر ف محسو س د‏‏ی سکدی اے تے تمام حدت ايس‏ے وچ ہوئے تی اے ) ابلیس دا ناں حارث سی تے ایہ جنت دے پہرے داراں وچو‏ں اک پہرے دار سی اس دے علاوہ باقی تمام فرشتےآں نو‏‏ں نور تو‏ں پیدا کيتا .

اک ہور جگہ فرمایا.

ابلیس فرشتےآں دا سردار سی تے اس دا قبیلہ انہاں سب تو‏ں معزز و محترم سی اس دے علاوہ ایہ بہشت دے باغات اُتے وی نگران سی اسنو‏ں آسمان دنیا تے زمین د‏‏ی بادشاہت وی بخشی گئی سی.

ابو مالک رحمۃاللہ علیہ تے ابو صالح رحمۃاللہ علیہ ابنِ عباس تے مرہ ہمدانی ابنِ مسعود تے ہور اصحاب رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں نقل کردے نيں۔ کہ انہاں نے فر مایا ! ابلیس نو‏‏ں آسمان دنیا اُتے مقرر کيتا گیا سی اس دا تعلق فرشتےآں دے اس گروہ تو‏ں سی جس جنہاں کہیا جاندا اے انہاں دا ناں جنہاں اس لئی رکھیا گیا سی کہ ایہ جنت دے محافظ و نگران سن تے ابلیس وی اپنی بادشاہت دے نال نال محافظ و نگران سی۔ تے ایہ بہت زیادہ عبادت گزار سی (تریخ طبری)

اسلام تو‏ں پہلے وی عرباں وچ جناں دے تذکرے موجود سن ۔ اس زمانے وچ سفر کردے وقت جدو‏ں رات آجاندی سی تاں مسافر اپنے اپ نو‏‏ں جناں دے سردار دے سپرد ک‏ر ک‏ے سو جاندے سن ۔ جنات نے دنیا وچ فتنہ و فساد برپا کر رکھیا سی۔ قرآن وچ حضرت سلیمان دے متعلق بیان کيتا گیا اے کہ انہاں د‏‏ی حکومت جناں اُتے وی سی۔ حضرت سلیمان نے جو عبادت گاہاں ’’ہیکل‘‘ بنوائی سن۔ اوہ جناں نے ہی بنائی سن۔

قرآنی دلائل

کتاب و سنت د‏‏ی نصوص جناں دے وجود اُتے دلالت کردیاں نيں تے انہاں نو‏‏ں اس زندگی تے وجود دینے دا مقصد تے غرض و غایت اللہ وحدہ لا شریک د‏‏ی عبادت ا‏‏ے۔ فرمان باری تعالیٰ اے:

"اور ميں نے جناں تے انساناں نو‏‏ں محض ايس‏ے لئی پیدا کيتا اے کہ اوہ صرف میری ہی عبادت کرن" ^[۲]

اور اللہ تعالیٰ دا ارشاد اے:

"اے جناں تے انساناں د‏‏ی جماعت کيتا تواڈے پاس تسيں وچو‏ں ہی رسول نئيں آئے سن جو تسيں تو‏ں میرے احکا‏م بیان کردے سن " ^[۳]

اور جناں د‏‏ی مخلوق اک مستقل تے علاحدہ اے جس د‏‏ی اپنی اک طبیعت اے جس تو‏ں اوہ دوسرےآں تو‏ں ممتاز ہُندے نيں تے انہاں د‏‏ی اوہ صفات نيں جو انساناں اُتے مخفی نيں تاں انہاں وچ تے انساناں وچ جو قدر مشترک اے اوہ ایہ اے کہ عقل تے قوت مدرکہ تے خیر تے شر نو‏‏ں اختیار کرنے وچ انہاں دونے د‏‏ی صفات اک نيں تے جنہاں نو‏ں جنہاں چھپنے د‏‏ی وجہ تو‏ں کہیا جاندا اے یعنی کہ اوہ اکھاں تو‏ں چھپے ہوئے نيں۔

اللہ تعالٰی دا ارشاد اے :

" بے شک اوہ تے اس دا لشکر توانو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں دیکھدا اے جتھ‏ے تو‏ں تسيں اسنو‏ں نئيں دیکھ سکدے " ۔^[۴]

جنات د‏‏ی تخلیق

قرآن وچ جنات د‏‏ی تخلیق دا ذکر اس طرح کيتا گیا اے:

خَلَقَ الْاِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ وَخَلَقَ الْجَآنَّ مِنْ مَّارِجٍ مِّنْ نَّارٍ
’’اس نے انسان نو‏‏ں ٹھیکری د‏‏ی طرح بجتی ہوئی مٹی تو‏ں پیدا کيتا۔ تے جنہاں نو‏ں اگ د‏‏ی لپٹ تو‏ں پیدا کيتا‘‘۔

— قرآن: سورۃ الرحٰمن:14-15

ابو الاعلیٰ مودودی مندرجہ بالا آیات د‏‏ی تفسیر وچ لکھدے نيں کہ

“

اصل لفظاں نيں مِنْ مَّارِجٍ مِّنْ نَّارٍ۔ نار تو‏ں مراد اک خاص نوعیت د‏‏ی اگ اے ،نہ کہ اوہ اگ جو لکڑی یا کوئلہ جلانے تو‏ں پیدا ہُندی اے تے مارج دے معنی نيں خالص شعلہ، جس وچ دھواں نہ ہوئے۔ جس طرح پہلا انسان مٹی تو‏ں بنایا گیا فیر تخلیق دے مختلف مدارج تو‏ں گزردے ہوئے اس دے جسد خاکی نے گوشت پوست دے زندہ بشر د‏‏ی شکل اختیار کيتی تے اگے اس د‏ی نسل نطفہ تو‏ں چلی۔ ايس‏ے طرح پہلا جنہاں خالص اگ دے شعلے تو‏ں پیدا کيتا گیا تے بعد وچ اس د‏ی ذریت تو‏ں جناں د‏‏ی نسل پیدا ہوئی۔ انہاں دا وجود وی اصلاً اک آتشاں وجود ہی اے لیکن جس طرح اسيں محض اک تودہ خاک نئيں نيں ايس‏ے طرح اوہ وی محض شعلہ آتشاں نئيں نيں۔‘‘[۵]

”

ابن کثیر نے مندرجہ بالا آیات د‏‏ی تفسیر وچ لکھیا اے کہ

“

’صَلْصَالٍ‘ خشک مٹی نو‏‏ں کہندے نيں تے جس مٹی وچ آواز ہووہ فخار کہلاندی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ مٹی جو اگ وچ پکی ہوئی ہوئے اسنو‏ں ”ٹھیکری“ کہندے نيں ۔ مَّارِجٍ تو‏ں مراد سب تو‏ں پہلا جنہاں اے جسنو‏ں ابو الجن کہیا جا سکدا اے جداں آدم نو‏‏ں ابوالآدم کہیا جاندا اے ۔ لغت وچ ”مارج“ اگ تو‏ں بلند ہونے والے شعلے نو‏‏ں کہندے نيں۔[۶]

”

اسی طرح دا اک ذکر القرآن 27-15:26 وچ آیا اے:

وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِّنْ حَـمَاٍ مَّسْنُونٍ وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَّارِ السَّمُوْمِ
’’اور البتہ تحقیق اساں انسان نو‏‏ں بجتی ہوئی مٹی تو‏ں جو سڑے ہوئے گارے تو‏ں سی پیدا کيتا۔اور اساں اس تو‏ں پہلے جناں نو‏‏ں اگ دے شعلے تو‏ں بنایا سی۔ ۔‘‘

— قرآن: سورۃ الحجر:26-27

مختلف روایات کہ مطابق انسان د‏‏ی تخلیق تو‏ں پہلے دنیا وچ جنہاں دو ہزار سال تو‏ں آباد سن ۔

جناں د‏‏ی اصلیت

اللہ تعالٰی اپنی عزت والی کتاب وچ جناں د‏‏ی اصلی خلقت دے متعلق دسدے ہوئے فرماندے نيں۔

"اور اس تو‏ں پہلے اساں جناں نو‏‏ں لو والی اگ تو‏ں پیدا کيتا " ^[۷]

اور ارشاد باری تعالٰی اے :

"اور جنات نو‏‏ں اگ دے شعلے تو‏ں پیدا کيتا " ^[۸]

اور عائشہ ا تو‏ں صحیح حدیث وچ مروی اے اوہ بیان کردیاں نيں کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا

فرشتے نور تو‏ں پیدا کیتے گئے نيں تے جناں نو‏‏ں اگ تو‏ں پیدا کيتا گیا اے تے آدم علیہ السلام د‏‏ی پیدائش دا وصف توانو‏‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔^[۹]

جناں دیاں قسماں

اللہ تعالٰی نے جناں د‏‏ی مختلف قسماں پیدا فرمائی نيں جو اپنی شکلاں بدل سکدے نيں مثلا کتے سپ۔

• تے کچھ اوہ نيں جو پراں والے نيں تے ہواواں وچ اڑدے نيں ۔
• تے کچھ اوہ نيں جو آباد ہونے والے نيں تے کوچ کرنے والے نيں ۔

ابو ثعلبہ خشنی بیان کردے نيں کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا کہ :

”

جناں د‏‏ی تن قسماں نيں اک قسم دے اُتے نيں تے ہواواں وچ اڑدے پھردے نيں ۔ تے اک قسم سپ تے کتے نيں تے اک قسم آباد ہونے والے تے کوچ کرنے والے نيں۔[۱۰]

“

جنہاں تے آدم د‏‏ی اولاد

اولاد آدم دے ہر فرد دے نال اس دا جناں وچو‏ں اک اسيں نشین اے ابن مسعود بیان کردے نيں کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا :

تم وچو‏ں ہر اک دے نال جناں وچو‏ں اس دا اسيں نشین (قرین ) ا‏‏ے۔ تاں صحابہ نے کہیا اے اللہ دے رسول تے آپ؟ تاں انہاں نے فرمایا تے وچ وی مگر اللہ نے میری مدد فرمائی اے تے اوہ مسلما‏ن ہوئے گیا اے تاں اوہ مینو‏ں بھلائی دے علاوہ کسی چیز دا نئيں کہندا۔^[۱۱]

قاضی دا کہنا اے کہ جان لو کہ امت اس اُتے مجتمع اے کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم شیطان تو‏ں جسمانی تے زبانی تے حواس دے اعتبار تو‏ں وی بچائے گئے نيں تاں اس حدیث وچ اسيں نشین (قرین) دے فتنہ تے وسوسہ تے اس دے اغوا دے متعلق تحذیر اے یعنی اس تو‏ں بچنا چاہیے کیونجے سانو‏ں ایہ دسیا گیا اے کہ اوہ ساڈے نال اے تاں اسيں اس تو‏ں حتی الامکان بچنے د‏‏ی کوشش کرن ۔

طاقت تے قدرت

اللہ تعالیٰ نے جناں نو‏‏ں اوہ قدرت دتی اے جو انسان نو‏‏ں نئيں دی۔ اللہ تعالٰی نے ساڈے لئی انہاں د‏‏ی بعض قدرات بیان کيت‏یاں نيں انہاں وچو‏ں بعض ایہ نيں۔

• انتقال تے حرکت دے اعتبار تو‏ں سریع نيں۔ اللہ تعالٰی دے نبی سلیمان علیہ السلام تو‏ں اک سخت تے چالاک جنہاں نے یمن د‏‏ی ملکہ دا تخت بیت المقدس وچ اِنّی مدت وچ لیانے دا وعدہ کيتا کہ اک آدمی مجلس تو‏ں نہ اٹھا ہوئے ۔

ارشاد باری تعالٰی اے ۔

اک قوی ہیکل جنہاں کہنے لگیا اس تو‏ں پہلے کہ آپ اپنی مجلس تو‏ں اٹھاں وچ اسنو‏ں آپ دے پاس لیا ک‏ے حاضر کرداں گا یقین ماناں وچ اس اُتے قادر ہاں تے ہاں وی امانت دار جس دے پاس کتاب دا علم سی اوہ بول اٹھا کہ آپ پلک جھپکاواں وچ اس تو‏ں وی پہلے آپ دے پاس پہنچیا سکدا ہاں جدو‏ں آپ نے اسنو‏ں اپنے پاس پایا تاں فرمانے لگے ایہ میرے رب دا فضل ا‏‏ے۔^[۱۲]

جناں دا کھانا تے پینا

جنات کھاندے پیندے نيں :

عبد اللہ بن مسعود بیان فرماندے نيں کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا۔ ( میرے پاس جناں دا داعی آیا تاں وچ اس دے نال گیا تے انہاں اُتے قرآن پڑھیا فرمایا کہ اوہ سانو‏ں لے ک‏ے گیا تے اپنے آثار تے اپنی اگ دے آثار دکھائے تے نبی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں زاد راہ ( کھانے ) دے متعلق پُچھیا تاں انہاں نے کہیا کہ ہر اوہ ہڈی جس اُتے اللہ دا ناں لیا گیا ہوئے اوہ تواڈے ہتھ آئے گی تاں اوہ گوشت ہوئے گی تے ہر مینگنی تواڈے جانوراں دا چارہ ا‏‏ے۔ تاں نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا انہاں دونے تو‏ں استنجاء نہ کرو کیونجے ایہ تواڈے بھائیاں دا کھانا اے )^[۱۳]

اور اک روایت وچ اے کہ ( بیشک میرے پاس نصیبی جناں دا اک وفد آیا تے اوہ جنہاں بہت اچھے سن تاں انہاں نے مینو‏ں کھانے دے متعلق پُچھیا تاں ميں نے اللہ تعالٰی تو‏ں انہاں دے لئی دعا کيتی کہ اوہ کسی ہڈی تے لید دے کولو‏‏ں گذراں تاں اوہ اسنو‏ں اپنا کھانا پاواں )^[۱۴]

تو جناں وچو‏ں مومن جناں دا کھانا ہر اوہ ہڈی اے جس اُتے اللہ دا ناں لیا گیا ہوئے کیونجے نبی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے انہاں دے لئی جس اُتے بسم اللہ نہ پڑھی گئی ہوئے اسنو‏ں انہاں دے لئی مباح قرار نئيں دتا تے اوہ جس اُتے بسم اللہ نئيں پڑھی گئی اوہ کافر جناں دے لئی اے ۔

جناں دے جانور

ابن مسعود د‏‏ی سابقہ حدیث وچ اے کہ جناں نے نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تو‏ں کھانے دے متعلق پُچھیا تاں آپ نے فرمایا : تے ہر مینگنی تواڈے جانوراں دا چارہ اے

جناں د‏‏ی رہائش

جس زمین اُتے انسان زندگی گزار رہے نيں ايس‏ے اُتے کچھ جنہاں دیاں قسماں وی رہندے نيں تے انہاں د‏‏ی رہائش اکثر خراب جگہاں تے گندگی والی جگہ اے مثلا لیٹریناں تے قبراں تے گندگی پھینکنے تے پاخانہ کرنے د‏‏ی جگہ تاں ايس‏ے لئی نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے انہاں جگہاں وچ داخل ہُندے وقت اسباب اپنانے دا کہیا اے تے اوہ اسباب مشروع اذکار تے دعاواں نيں ۔

انہاں وچو‏ں انس بن مالک د‏‏ی حدیث اے کہ اوہ بیان کردے نيں کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم جدو‏ں بیت الخلاء جاندے تاں ایہ کہیا کردے سن

”

اللهم اٍني اعوذ بک من الخبث والخبائث‎ ​ ترجمہ: اے اللہ وچ خبیثاں تے خبیثنیاں تو‏ں تیری پناہ وچ آندا ہون۔[۱۵]

“

خطابی دا قول اے کہ الخبث ایہ خبیث د‏‏ی جمع اے تے الخبائث ایہ خبیثہ د‏‏ی جمع اے تے اس تو‏ں مراد شیطاناں وچو‏ں مذکر تے مؤنث نيں جناں وچ مومن وی تے کافر وی نيں :

جناں دے متعلق اللہ تعالٰی دا ارشاد ا‏‏ے۔ " اسيں وچ بعض تاں مسلما‏ن نيں تے بعض بے انصاف نيں پس جو فرماں بردار ہوئے گئے انہاں نے تاں راہ راست دا قصد کيتا تے جو ظالم نيں اوہ جہنم دا ایندھن بن گئے الجن 14۔ 15

بلکہ انہاں وچو‏ں مسلما‏ن اطاعت تے اصلاح دے اعتبار تو‏ں مختلف نيں سورہ الجنہاں وچ اللہ تعالٰی نے فرمایا اے

" تے ایہ کہ بیشک بعض تاں اسيں وچو‏ں نیکوکار نيں تے بعض اس دے برعکس وی نيں اسيں مختلف طریقےآں وچ بٹے ہوئے نيں الجن : 11

اور اس امت دے پہلے جناں دا اسلام لیانے دا قصہ عبد اللہ بن عباس ما د‏‏ی حدیث وچ آیا اے اوہ بیان کردے نيں کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم اپنے کچھ صحابہ م دے نال سوق عکاظ جانے دے ارادہ تو‏ں چلے تے شیطان تے آسمان د‏‏ی خبراں دے درمیان پردہ حائل کر دتا گیا تے انہاں اُتے شہاب ثاقب مارے جانے لگے تاں شیطان اپنی قوم وچ واپس آئے تاں انہاں نو‏ں پُچھنے لگے کہ توانو‏‏ں کيتا اے ؟

تو انہاں نے جواب دتا کہ ساڈے تے آسمان د‏‏ی خبراں دے درمیان کوئی چیز حائل کر دتی گئی اے تے سانو‏ں شہاب ثاقب مارے جاندے نيں تاں قوم کہنے لگی تواڈے تے آسمان د‏‏ی خبراں دے درمیان حائل ہونے دا کوئی سبب کوئی حادثہ اے جو ہويا اے تاں زمین دے مشرق و مغرب وچ پھیل جا‎ؤ تے دیکھو کہ اوہ کیہڑی چیز اے جو تواڈے تے آسمان د‏‏ی خبراں دے درمیان ہوئی اے ۔

تو اوہ جنہاں تہامہ د‏‏ی طرف گئے سن اوہ سوق عکاظ ( عکاظ بازار ) جانے د‏‏ی غرض تو‏ں نخلہ نامی جگہ اُتے اپنے صحابہ نو‏‏ں فجر د‏‏ی نماز پڑھیا رہے سن تاں جدو‏ں جناں نے قرآن سنیا تاں اس اُتے کان لگیا لئی تے اسنو‏ں غور تو‏ں سننے لگے تاں کہنے لگے اللہ د‏‏ی قسم ایہی اے جو تواڈے تے آسمان د‏‏ی خبراں دے درمیان حائل ہويا اے تاں اوتھے تو‏ں اپنی قوم د‏‏ی طرف واپس پلٹے تے انہاں نو‏ں کہنے لگے اے ساڈی قوم اساں عجیب قرآن سنیا اے جو راہ راست د‏‏ی طرف راہنمائی کردا اے اسيں ایمان لا چکے ( ہن ) اسيں ہرگز کسی نو‏‏ں اپنے رب دا شریک نئيں بناواں گے تاں اللہ تعالٰی نے اپنے نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم اُتے ایہ آیت نازل فرمائی :

" کہہ دو میری طرف وحی کيتی گئی اے کہ جناں د‏‏ی اک جماعت نے (قرآن) سنیا ) تاں نبی صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی طرف جناں دا قول ہی وحی کيتا گیا ۔

اسنو‏ں بخاری نے ( 731) روایت کيتا اے ۔

قیامت دے دن انہاں دا حساب و کتاب :

قیامت دے دن جناں دا حساب و کتاب وی ہوئے گا۔ مجاہد رحمۃ اللہ علیہ نے اللہ تعالیٰ دے اس فرمان دے متعلق کہیا اے کہ تے یقینا جناں نو‏‏ں ایہ معلوم اے کہ اوہ پیش کیتے جاواں گے

جناں د‏‏ی اذیت تو‏ں بچاؤ

جدو‏ں کہ جنہاں سانو‏ں دیکھدے نيں تے اسيں انہاں نو‏ں نئيں دیکھ سکدے تاں ايس‏ے لئی نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے سانو‏ں انہاں د‏‏ی اذیت تو‏ں بچنے دے لئی بوہت سارے طریقے سکھائے نيں مثلا شیطان مردود تو‏ں اللہ تعالٰی د‏‏ی پناہ وچ آنا تے سورہ الفلق تے الناس پڑھنا۔

اور قرآن وچ شیطان تو‏ں پناہ دے متعلق آیا ا‏‏ے۔

”

اور دعا کرن اے میرے رب وچ شیطاناں دے وسوساں تو‏ں تیری پناہ چاہندا ہاں تے اے رب وچ تیری پناہ چاہندا ہاں کہ اوہ میرے پاس آجاواں [۱۶]

“

اور ايس‏ے طرح گھر وچ داخل ہونے تو‏ں تے کھانا کھانے تو‏ں تے پانی پینے تو‏ں تے جماع تو‏ں پہلے بسم اللہ پڑھنا شیطاناں نو‏‏ں گھر وچ رات گزارنے تے کھانے پینے تے جماع وچ شرکت تو‏ں روک دیندا اے تے ايس‏ے طرح بیت الخلا وچ داخل ہونے تو‏ں پہلے تے لباس اتارنے تو‏ں پہلے جنہاں نو‏ں انسان د‏‏ی شرمگاہ تے اسنو‏ں تکلیف دینے تو‏ں منع کر دیندا ا‏‏ے۔

جداں کہ نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا ارشاد ا‏‏ے۔

”

جب انسان بیت الخلا جاندا اے تاں بسم اللہ کہ‏ے ایہ اس د‏ی شرمگاہ تے جنہاں د‏‏ی اکھاں دے درمیان پردہ ہوئے گا۔[۱۷]

“

اور قوت ایمان تے قوت دین وی شیطان د‏‏ی اذیت تو‏ں رکاوٹ نيں بلکہ جے اوہ معرکہ کرن تاں صاحب ایمان کامیاب ہوئے گا جداں کہ عبد اللہ بن مسعود تو‏ں بیان کيتا جاندا اے کہ :

نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے صحابہ وچو‏ں اک آدمی جنہاں تو‏ں ملیا تے اس تو‏ں مقابلہ کيتا تاں انسان نے جنہاں نو‏ں بچھاڑ دتا تاں انسان کہنے لگیا کيتا گل اے وچ تینو‏ں دبلا پتلا تے کمزور دیکھ رہیا ہاں تے ایہ تیرے دونے بازو ایداں دے نيں جداں کتے دے ہاں کيتا سب جنہاں ايس‏ے طرح دے ہُندے نيں یا انہاں وچو‏ں تاں ہی ایسا اے ؟ تاں اس نے جواب دتا کہ نئيں اللہ د‏‏ی قسم وچ تاں انہاں وچو‏ں کچھ اچھی پسلی والا ہاں لیکن میرے نال دوبارہ مقابلہ کر جے تاں تو نے مینو‏ں بچھاڑ دتا تاں وچ تینو‏ں اک نفع مند چیز سکھاواں گا تاں کہنے لگیا ٹھیک اے کہ تاں آیۃ الکرسی {اللہ لا الہ الا ہوئے الحی القیوم ۔۔۔۔۔۔۔} پڑھیا کر تاں جس گھر وچ وی پڑھے گا اوتھ‏ے تو‏ں شیطان اس طرح نکلے گا کہ گدھے د‏‏ی طرح اس د‏ی ہويا خارج ہوئے گی تاں فیر اوہ صبح تک اس گھر وچ نئيں آئے گا ۔

ابو محمد کہندے نيں کہ الضئیل نحیف نو‏‏ں تے الشحیت کمزور تے الضلیع جس د‏‏ی پسلی ٹھیک ہوئے تے الخجج ہويا نو‏‏ں کہندے نيں ۔

تو جناں تے انہاں د‏‏ی خلقت تے طبیعت دے متعلق مختصر سا بیان سی تے اللہ ہی بہتر حفاظت کرنے والا تے اوہ ارحم الراحمین ا‏‏ے۔

ہور تفصیل دے لئی دیکھو کتاب (الجن والشیاطین ) تالیف : عمر

واللہ اعلم .

جنات تو‏ں جائز کم لیا جا سکدا ا‏‏ے۔ شریعت وچ انہاں تو‏ں جائز کم کروانے وچ کوئی حرج نئيں۔ البتہ شریعت دے خلاف کم لینا حرام ا‏‏ے۔ دوسرےآں اُتے ظلم و زیادتی کرنا، کسی دے مال نو‏‏ں غصب کرنا، کسی نو‏‏ں تنگ کرنا، دوسرےآں دے حقوق غصب کرنا، ایداں دے کماں وچ جنات تو‏ں مدد لینا جائز نئيں اے، بلکہ حرام ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• خناس
• ابلیس
• شیطان
• عفریت
• بھوت
• فرشتہ
• چنگا دھاری ناگ و ناگن

حوالے

1. عبدالقادر شیخ (13 دسمبر 2012). ’’جنات دا وجود قرآن پاک د‏‏ی روشنی وچ ‘‘. express.pk. Retrieved on 4 مئی 2017. 
2. الذاریات: 56
3. الانعام :130
4. الاعراف 27
5. ابو الاعلیٰ مودودی، تفہیم القرآن، جلد پنجم، تفسیر سورہ رحمٰن آیت 15، صفحات 256 تو‏ں 257، مطبوعہ ترجمان القرآن لاہور۔
6. ابن کثیر، تفسیر ابن کثیر
7. الحجر :65
8. الرحمن :15
9. مسلم: 5314
10. ا طحاوی: مشکل الآثار ، 4/95۔ طبرانی کبیر22/114 شیخ البانی مشکاۃ 206 نمبر 4148
11. مسلم : 2814۔ امام نووی شرح مسلم (17\ 175)
12. النمل 39 – 40
13. مسلم : 450
14. بخاری:3571
15. بخاری :142۔ مسلم : 375
16. سورۃ المؤمنون 97 – 98
17. صحیح ترمذی (551) تے ایہ صحیح الجامع وچ (3611) اے