Władysławowo jest położone w północnej części Pobrzeża Kaszubskiego, od północnej strony nad Morzem Bałtyckim, a od południowo-wschodniej nad Zatoką Pucką. Zlokalizowane jest u nasady Mierzei Helskiej[4]. Jest najbardziej wysuniętym na północ miastem w Polsce.
W XII i XIV wieku odnotowano miejscowość rybacką o nazwie (łac.) Vela Ves (Wielka Wieś) oraz wsie pomocnicze Cetniewo i Poczernino[5].
W roku 1638 sejm elekcyjny[6] zadecydował o wzmocnieniu militarnym Pucka poprzez wybudowanie portu floty wojennej. Władysław IV wystawił nad morzem dwa forty: Władysławów i Kazimierzów. Następnie w niewielkiej odległości od fortu powstał port notowany w latach 1635 i 1636 jako Władysławowo.
15 czerwca 1927 roku powstał przystanek kolei „Hallerowo”, który został zamknięty po niespełna dwóch latach i dnia 15 maja 1929 oddano do użytku stację „Wielka Wieś – Hallerowo”, obecnie Władysławowo.
Władysławowo – główki portu na falochronie
Wiosną 1936 roku rozpoczęto budowę portu rybackiego[8], którego otwarcie nastąpiło 3 maja 1938 roku; na cześć króla Władysława IV port nazwano Władysławowem[9].
1 lipca 1952 roku połączono Wielką Wieś, Hallerowo i osadę przyportową w jednostkę administracyjną – gminę Władysławowo[10]. Dwa lata później otrzymała ona status osiedla.
Władysławowo (cały obszar gminy) otrzymało prawa miejskie 30 czerwca 1963 roku[11], zaś w 1973 – herb. 1 stycznia tego roku do Władysławowa włączono obszar osiedla Jastrzębia Góra oraz części obszaru miejscowości Chłapowo i Tupadły o powierzchni 1045,62 ha i Swarzewo o powierzchni 66,60 ha[12].
Obowiązujący do końca 2014 roku Statut Miasta stanowił, że ówczesne miasto Władysławowo obejmowało obszar miejscowości: Chałupy, Chłapowo, Jastrzębia Góra, Rozewie, Tupadły, Ostrowo, Karwia i Władysławowo[14]. Zgodnie z oficjalnym wykazem miejscowości ustalanym przez ministra właściwego do spraw administracji jednostki te (z wyjątkiem Władysławowa wspomnianego tylko jako miasto) miały status części miasta Władysławowo. Ponadto istniały tu jeszcze trzy jednostki urzędowo posiadające taki sam status lecz nieuwzględniane w statucie miasta (Poczernino, Lisi Jar i Cetniewo)[15].
1 stycznia 2015 gmina Władysławowo zmieniła rodzaj z miejskiego na miejsko-wiejski[3]. W praktyce oznaczało to wyłączenie poza administrację miasta obszarów miejscowości Chałupy, Chłapowo, Jastrzębia Góra, Karwia, Rozewie, Tupadły i Ostrowo, nadając im status wsi. Z wyłączonych terenów powstał obszar wiejski gminy miejsko-wiejskiej Władysławowo. 1 stycznia 2015 odebrany został też status miasta gminie miejskiej Władysławowo z równoczesnym (tego samego dnia) nadaniem statusu miasta miejscowości Władysławowo. Był to dwuetapowy zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską.
Po odłączeniu siedmiu sołectw i osiedli miasto Władysławowo składa się z 5 dzielnic: Cetniewo, Hallerowo, Śródmieście, Szotland i Żwirowa. Odłączone północne i zachodnie wsie (Chłapowo, Jastrzębia Góra, Karwia, Ostrowo, Rozewie i Tupadły) stanowią terytorialnie spójny wiejski obszar gminy Władysławowo, natomiast Chałupy na Mierzei Helskiej stanowią jego eksklawę, pomiędzy miastem Władysławowem a Kuźnicą (gmina Jastarnia). Na uwagę zasługuje fakt, że w granicach miasta Władysławowa nadal pozostaje znaczny odcinek Mierzei Helskiej (6 km od nasady), wchodzący w skład dzielnicy Szotland.
We Władysławowie swoją pierwszą siedzibę miała pierwsza w historiikaszubskojęzyczna rozgłośnia radiowa – Radio Kaszëbë, działająca od grudnia 2004 roku. Następnie, w 2008 roku siedziba radia została przeniesiona do Rumi, a w 2013 roku do Gdyni[16].
Architektura
Widok z wieży Domu Rybaka na centrum miasta w kierunku zachodnim (ulicę Hallera). Na końcu ulicy znajduje się dworzec kolejowy
Układ urbanistyczny
Administracyjnie miasto dzieli się na pięć dzielnic: Cetniewo, Hallerowo, Śródmieście, Szotland, Żwirowa[17]. Oficjalnie wyróżnia się jeszcze jako część miasta Poczernino[18], niestanowiące jednak osobnej dzielnicy i wchodzące w skład Cetniewa. Mieszkańcy wyróżniają także Osiedle 1000-lecia i Sosnowo.
Zabytki
Lista zabytków chronionych prawnie we Władysławowie[19]:
Dom Rybaka – budynek wzniesiony w latach 50. XX w. jako hotel dla rybaków. Obecnie pełni funkcję budynku urzędu miasta, a wieża stanowi punkt widokowy. Niższy taras położony jest na wysokości 45 m n.p.m., a wyższy – 63 m n.p.m. Z wieży widać panoramę miasta, morze, przylądek Rozewie, Zatokę Pucką i Mierzeję Helską[21].
W porcie Władysławowo prowadzone jest przetwórstwo ryb, fabryka lodu i mączki rybnej, stocznia remontowa. Od maja do października cumują przy jego nabrzeżu jachty sportowe i żaglówki.
W związku z propozycją lokalizacji elektrowni jądrowej w pobliskich gminach: Choczewo i Żarnowiec, Rada Miasta Władysławowo podjęła w 2012 roku uchwałę sprzeciwiającą się budowie elektrowni na Pomorzu ze względu m.in. na zagrożenia dla turystyki, będącej ważnym źródłem dochodów mieszkańców[22].
Turystyka
Władysławowo jest miejscowością z rozbudowaną infrastrukturą turystyczną. Położenie nad otwartym morzem i Zatoką Pucką, a także w pobliżu Nadmorskiego Parku Krajobrazowego stanowi jeden z walorów turystycznych. W mieście znajduje się port morski położony nad otwartym morzem, którego część stanowi zachodni falochron pełniący także funkcję turystycznego mola.
We Władysławowie zostało zorganizowanych 5 kąpielisk nadmorskich[23].
Przy ul. gen. Józefa Hallera znajduje się Lunapark Sowiński, w którym można skorzystać z młyna widokowego oraz gokartów. Istnieje także możliwość skorzystania z przejażdżki „ciuchcią” po szosie Władysławowo – Jastrzębia Góra. Wśród głównych atrakcji warto wymienić: Dom Do Góry Nogami (Cetniewo), Muzeum Figur Woskowych, profesjonalny Tor Kartingowy Półwysep, Muzeum Motyli, Muzeum Iluzji, a także wiele atrakcji typowo sezonowych. Atrakcją dla dzieci jest Ocean Park – w którym znajdują się modele większości ssaków morskich w skali 1:1 oraz Kraina Gier Retro Pixel-Mania. W okresie wakacyjnym organizowane są animacje dla dzieci. W latach 2015–2018 powstały nowoczesne ogólnodostępne place zabaw i skate-park. We Władysławowie działa też Park Linowy Alfa-Park. Ciekawą atrakcją jest multimedialna Wystawa Praca Rybaka[24].
Jednym z deptaków jest aleja Gwiazd Sportu, na której znajdują się chodnikowe gwiazdy z wypisanymi imionami i nazwiskami słynnych sportowców polskich i trzech zagranicznych. Promenada rozciąga się od ul. Księdza Merkleina aż do zejścia nad morze. Na plaży w okresie wakacyjnym czynne są bary oraz wypożyczalnie sprzętu wodnego. W porcie skorzystać można z rejsów turystycznych kutrami, łodziami turystycznymi oraz szybkimi motorówkami typu RIB.[25]
W 2020 r. w porcie rybackim udostępniono do bezpłatnego zwiedzania mural składający się aż z 70 obrazów ilustrujących najważniejsze etapy historii miasta[26].
W mieście odbywa się corocznie kilka wydarzeń kulturalnych. Od 1973 r. przez cały okres wakacyjny w czwartki odbywają się we władysławowskim kościele Letnie Koncerty Organowe i Kameralne. Wykonawcami są instrumentaliści, wokaliści oraz zespoły z całego świata. Z Władysławowa pochodził zespół Nocne Szczury, który w 1980 r. jako pierwszy zespół punkowy zagrał na festiwalu w Jarocinie[28].
Muzeum Przyrodnicze Nadmorskiego Parku Krajobrazowego – w byłej willi adiutanta generała.
Prywatne Muzeum Motyli – muzeum założone w 1999 r. przez prywatnego kolekcjonera, znajduje się na III piętrze wieży widokowej Domu Rybaka.
Sport i rekreacja
We Władysławowie znajduje się Ośrodek Przygotowań Olimpijskich „Cetniewo” Centralnego Ośrodka Sportu. Ośrodek dysponuje kortami tenisowymi o nawierzchni ziemnej oraz kortem na hali, boiskami sportowymi, pływalnią, posiada wypożyczalnię sprzętu sportowego. 30 maja 2012 roku we Władysławowie na ulicy Żwirowej został otwarty jedyny w Polsce „Ocean Park”. Największą atrakcją Ocean Parku jest odwzorowanie trzydziestoczterometrowego płetwala błękitnego. Można tam zobaczyć także dziesiątki innych ssaków morskich i oceanicznych oraz ryb, takich jak: kaszalot, rekin wielorybi, żarłacz biały, kałamarnica olbrzymia i inne. Wszystkie eksponaty są naturalnych rozmiarów.
We Władysławowie działają dwa kluby piłkarskie:
MKS Władysławowo
Klub piłkarski we Władysławowie, założony w 1995 roku. W sezonie 2014/15 i 2015/16 klub występował w rozgrywkach pomorskiej IV ligi[29]. W sezonie 2016/17 występował w rozgrywkach klasy okręgowej, natomiast w sezonie 2019/2020 uzyskał ponowny awans do pomorskiej IV ligi, w której występuje obecnie (tj. w sezonie 2023/2024)[30].
KS Solar Władysławowo
Klub piłkarski we Władysławowie, który w sezonie 2018/2019 występował w rozgrywkach pomorskiej klasy B, a od sezonu 2019/2020 do sezonu 2022/2023 w klasie A. Po zakończeniu sezonu 2022/2023 klub wycofał się z rozgrywek ligowych[31].Od sezonu 2024/2025 ponownie przystąpili do rozgrywek B klasy
Ochrona przyrody
Rezerwat przyrody Słone Łąki – położony w dzielnicy Szotland, nad Zatoką Pucką, u nasady Mierzei Helskiej obszar podmokłych łąk, tworzonych głównie przez tzw. halofity, tj. rośliny znoszące znaczne zasolenie podłoża.
Od 1 stycznia 2015 Władysławowo położone jest w gminie miejsko-wiejskiej (wcześniej wraz z innymi terenami innych miejscowości obecnej gminy stanowiło gminę miejską). Organem władz wykonawczych jest burmistrz. Po wyborach w 2014 r. burmistrzem Władysławowa jest Roman Kużel.
W 2017 roku we Władysławowie mieszkało 10 009 osób. W porównaniu do roku 2002, w którym liczba mieszkańców wynosiła ok. 14 700, jest to spadek o ok. 32%. Spadek ten spowodowany jest przekształceniem miasta Władysławowo w gminę miejsko-wiejską[3]. Władysławowo mieści się w czołówce mniejszych powierzchniowo miast, w których zmniejszenie liczby ludności jest tak wysokie[33].
Transport
W mieście znajduje się stacja kolejowa Władysławowo oraz przystanek kolejowy Władysławowo Port, dworzec PKS oraz postój TAXI.
Od 1 listopada 2022 roku Władysławowo ma swoją komunikację miejską obsługiwaną przez PKS Gdynia na dwóch liniach. Komunikacja miejska jest obsługiwana od poniedziałku do soboty[34][35].
↑Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem”, ISBN 978-83-60437-22-3.
↑ abcdRozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2014 r. w sprawie połączenia gmin, ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1023)
↑Witold Taszycki: Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 5: Śmigaj-Uznanic(s)ki. Wrocław-Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 59. ISBN 83-04-00475-5.
↑LesławL.FurmagaLesławL., JózefJ.WójcickiJózefJ., Mały słownik morski, Gdynia: "Mitel", 1993, ISBN 978-83-85413-73-8 [dostęp 2024-12-16]. Brak numerów stron w książce
↑Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1952 r. w sprawie utworzenia gminy Władysławowo w powiecie wejherowskim, województwie gdańskim (Dz.U. z 1952 r. nr 19, poz. 121).
↑Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 maja 1963 r. w sprawie utworzenia niektórych miast w województwach gdańskim i katowickim (Dz.U. z 1963 r. nr 23, poz. 132).
↑Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast (Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327).
↑Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
