PROFILBARU.COM

Wacław Ryka
Data i miejsce urodzenia	23 lipca 1931 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	20 maja 1996 ; Park Narodowy Yellowstone
	profesor nauk o Ziemi
	Specjalność: geochemia, mineralogia, petrologia
Alma Mater	Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Doktorat	1961
Habilitacja	1969
Profesura	8 lipca 1976
	Polska Akademia Umiejętności
Status	członek korespondent
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Państwowy Instytut Geologiczny; Uniwersytet Warszawski
	Odznaczenia
	;

Wacław Ryka (ur. 23 lipca 1931 we Lwowie, zm. 20 maja 1996 w Parku Narodowym Yellowstone, w USA) – polski petrograf, specjalista w zakresie petrografii skał magmowych i metamorficznych.

Młodość

Ojciec, Wilhelm, był drukarzem. Matką była Zofia z domu Dobosz. Miał brata Mieczysława i siostrę Czesławę.

Wojnę przeżył z rodziną we Lwowie. W latach 1938–1945 uczył się w szkole podstawowej (w latach 1940–1941 i 1944–1945 w radzieckiej dziesięciolatce). W 1945 został w ramach repatriacji wysiedlony wraz z rodziną do Krakowa, gdzie uczęszczał do IV Państwowego Gimnazjum i Liceum. W 1950 uzyskał maturę.

W 1951 rozpoczął studia na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej, w Sekcji Petrografii. Wśród jego profesorów byli Antoni Gaweł i Marian Książkiewicz. W 1956 otrzymał dyplom magistra na podstawie pracy Opracowanie diabazów okolic Barda.

Praca

W sierpniu 1956 rozpoczął pracę w Zakładzie Petrografii Instytutu Geologicznego w Warszawie. W 1957 został asystentem, w 1958 – starszym asystentem i w 1960 – adiunktem. W 1961 uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych w oparciu o rozprawę Zjawiska metamorfizmu w obrzeżeniu płyty wschodnioeuropejskiej, wykonaną w Instytucie Geologicznym pod kierunkiem Antoniego Łaszkiewicza. W tym samym roku został kierownikiem Pracowni Skał Krystalicznych. W 1969 habilitowal się na podstawie rozprawy Czarnokity z Podlasia, recenzowanej przez Antoniego Gawła, Antoniego Łaszkiewicza i Kazimierza Smulikowskiego. W 1970 został mianowany samodzielnym pracownikiem naukowo-badawczym, a w 1973 – docentem. 8 lipca 1976 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk przyrodniczych.

Od października do grudnia 1976 był kierownikiem Zakładu Złóż Rud Metali IG. W grudniu 1976 został kierownikiem Pracowni Petrografii i Geochemii Skał Magmowych i Metamorficznych. W maju 1981 objął stanowisko Zastępcy Dyrektora ds. Geologii Podstawowej Instytutu Geologicznego. 23 grudnia 1981 powierzono mu pełnienie obowiązków Dyrektora tej jednostki, a nominację na to stanowisko otrzymał 17 sierpnia 1982.

W 1983 otrzymał stopień Dyrektora Górniczego I-go stopnia. W 1985 został profesorem zwyczajnym. W grudniu 1987 podjął się kierowania Centralnym Programem Badawczo-Rozwojowym nr 1.8 Budowa geologiczna Polski i poszukiwania złóż surowców mineralnych. W październiku 1989 zrezygnował ze stanowiska Dyrektora Instytutu.

W latach 1981–1989, jako Dyrektor, przeprowadził Instytut Geologiczny przez okres stanu wojennego i ciągłych zmian warunków działania i zasad finansowania. W czasie jego kadencji Instytut po niemal czterdziestu latach powrócił do pierwotnej nazwy – Państwowy Instytut Geologiczny. Po odejściu ze stanowiska Dyrektora powrócił do macierzystego Zakładu Petrologii.

W 1989 uzyskał uprawnienia geologiczne.

Tematyka badawcza

Początkowo zajmował się geologią i petrografią diabazów świętokrzyskich. Następnie przez wiele lat opracowywał petrografię, mineralogię i geochemię podłoża krystalicznego północno-wschodniej Polski. Wyniki tych badań, wraz z opracowaniami innych geologów i geofizyków, stanowiły podstawę konstrukcji mapy geologicznej stropu skał podłoża krystalicznego NE Polski w skali 1:200 000. Podsumowaniem tych prac był Atlas geologiczny podłoża krystalicznego polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej, opracowany wraz ze Stanisławem Kubickim. Za opracowanie tego Atlasu otrzymał w 1986 zespołową Nagrodę Państwową II stopnia.

Badania podłoża krystalicznego skierowały jego uwagę na występujące tam masywy magmowe i ich złożową perspektywiczność. M.in. w ełckim masywie sjenitowym stwierdzono występowanie pierwiastków ziem rzadkich, wskazano na możliwość występowania karbonatytów w masywie Tajno, a także na perspektywiczność obrzeżenia masywu suwalskiego w zakresie występowania złóż wanadonośnych rud tytanowo-magnetytowych. Efektem tych badań były opracowania monograficzne masywów Tajna, Ełku i Suwałk.

Wacław Ryka badał również permskie skały wylewne monokliny przedsudeckiej i nadbałtyckiej części Pomorza Zachodniego, a także diabazy i lamprofiry północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.

Był współautorem Słownika stratygraficznego, Katalogów analiz chemicznych minerałów i skał, licznych zeszytów z serii Profile głębokich wierceń PIG. Opracował instrukcję Klasyfikacja i nazewnictwo skał plutonicznych. Przede wszystkim należy jednak wymienić Słownik Petrograficzny, opracowany wspólnie z Anną Maliszewską w 1982.

Ponad dziesięć lat współpracował z Zakładem Badań i Doświadczeń Przemysłu Betonów Komórkowych w Warszawie, wykonując badania betonu komórkowego i pyłów lotnych. Okresowo miał wykłady z petrografii regionalnej na Uniwersytecie Warszawskim.

Był promotorem 12 prac doktorskich oraz recenzentem 11 rozpraw doktorskich i 6 habilitacyjnych. Był również autorem 8 opinii w sprawie nadania tytułu profesora. Lista jego publikacji obejmuje 207 pozycji.

Działalność w instytucjach naukowych

Od 1975 był członkiem Rady Naukowej Państwowego Instytutu Geologicznego, a w różnych okresach – członkiem rad naukowych i programowych 14 innych instytutów i instytucji (m.in. Państwowej Rady Górnictwa i Rady Programowej przy Centralnym Urzędzie Geologii).
Był członkiem kolegiów redakcyjnych, m.in. Kwartalnika Geologicznego, Mineralogia Polonica, Archiwum Mineralogicznego i Mineralogical Abstracts), a także redaktorem wielu prac zbiorowych.
Brał udział w pracach Komitetu Nauk Geologicznych PAN (w latach 1975-1978 był jego sekretarzem) i Komisji Nauk Mineralogicznych PAN oraz w pracach Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS – International Union of Geological Sciences), a także programów badawczych IGCP (International Geological Correlation Programme) i Europrobe.
Był członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego^[1], przez wiele lat wchodząc w skład jego Zarządu Głównego. Był współorganizatorem 4 Zjazdów PTG oraz Przewodniczącym 64 Zjazdu PTG (1993) na Ziemi Suwalskiej.
Był członkiem założycielem i działaczem Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego.
Był członkiem zagranicznym Ukraińskiej Akademii Nauk.
W 1994 został Krajowym Członkiem Korespondentem Wydziału Przyrodniczego Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

Działalność zagraniczna

Konsultacje naukowe: X-XI.1975 – Nigeria, 1985 – 1 miesiąc – Algieria, X-XI.1986 – Algieria, lata 1990. – Mongolia.

Działalność polityczna i społeczna

Od 1968 – członek Stronnictwa Demokratycznego. W latach 1956–1981 – członek Związku Zawodowego Górników.

Odznaczenia i Nagrody

I Nagroda im. Karola Bohdanowicza (1970).
Złoty Krzyż Zasługi (1974).
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979).
Złota Odznaka „Zasłużony dla polskiej geologii” (1980).
Odznaka „Zasłużony dla Siarkopolu” (1983).
Medal im Cyryla Purkyne (Centralny Instytut Geologiczny w Pradze, CSRS) (1983).
Medal za zasługi dla geologii słowackiej im. D. Štura (1983).
Złota Odznaka „Za zasługi dla miasta Krakowa” (1984).
Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984).
Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (1985).
Odznaka „Za zasługi dla Kielecczyzny” (1986).
Zespołowa Nagroda Państwowa II stopnia (1986).
Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1987).
Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Przedsiębiorstwa Robót Wiertniczych i Górniczych w Warszawie” (1987).
Odznaka honorowa „Za zasługi dla Lubelszczyzny” (1988).
Sztandar Pracy II klasy (1988).
Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1989).

Wybrane publikacje

Ryka W., 1957, O intruzji diabazowej w zachodniej części niecki bardziańskiej, Kwart. Geol., t. 1, z. 1, Warszawa.
Ryka W., 1961, Skały metamorficzne podłoża północno-wschodniej Polski, (Kruszyniany, Krynki, Mielnik), Kwart. Geol., t. 5, z. 2, Warszawa.
Ryka W., Kubicki S. (red.), 1982, Atlas geologiczny podłoża krystalicznego polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Ryka W., Maliszewska A., 1982 I wyd., 1991 II wyd., Słownik Petrograficzny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Ryka W., 1992, Geology of the Tajno massif, Prace Państw. Inst. Geol., nr 139, Warszawa.
Ryka W., 1994, Geology and evolution of the Ełk syenite massif, Prace Państw. Inst. Geol., nr 144, Warszawa.
Ryka W., Podemski M., (edit.}, 1998, Geology of the Suwałki anorthosite massif, Prace Państw. Inst. Geol., nr 161, Warszawa.