Toni Morrison, właśc. Chloe Anthony Wofford-Morrison (ur. 18 lutego 1931 w Lorain, zm. 5 sierpnia 2019 w Nowym Jorku[1]) – amerykańska powieściopisarka i eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla (1993), z przekonań feministka[2].
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Urodziła się w wielodzietnej czarnoskórej rodzinie robotniczej Georga i Ramah Wofford[3]. Do 12 roku życia nosiła imię Chloe Ardelia, zmieniła je na Antonina podczas przejścia na katolicyzm[4] i chrztu[3]. Forma Toni jest zdrobnieniem dokonanym przez przyjaciół[3]. Studiowała na uniwersytetach Howarda i Cornella; w 1955 uzyskała tytuł magistra literatury amerykańskiej[5] za pracę “Virginia Woolf’s and William Faulkner’s Treatment of the Alienated”[3].
Rodzina i praca
Następnie wykładała na Uniwersytecie Howarda w Waszyngtonie. Tam poślubiła Harolda Morrisona, urodzonego na Jamajce architekta z którym miała dwóch synów: Forda i Slada. Małżeństwo rozpadło się w 1964, a Toni Morrison wróciła do Lorain. Otrzymała pracę w Random House i przeniosła się do Syracuse. W 1968 Morrison została przeniesiona do Nowego Jorku i pracowała w dziale wydawnictw szkolnych[3].
Pisarka i naukowiec
W 1970 w wydawnictwie Holt, Rinehart i Winston opublikowała swoją pierwszą książkę The Bluest Eye. Kilka lat później została redaktorką handlową Random House nowojorskiej oficyny wydawniczej, która zaczęła publikować jej utwory[3]. W 1989 roku została wykładowczynią na wydziałach humanistycznych Uniwersytetu w Albany i Uniwersytetu w Princeton. Na uczelni pracowała do 2006, do czasu przejścia na emeryturę[6].
Zadebiutowała powieścią The Bluest Eye (1970), opisującą osamotnienie czarnoskórego dziecka w społeczeństwie o rasistowskich uprzedzeniach.
Kolejne utwory Morrison to: Sula (1973); Pieśń Salomonowa (1977) – saga ubogiej czarnoskórej rodziny w miasteczku amerykańskim, która została Książką Roku w Stanach Zjednoczonych; Tar Baby (1981)[7]; Umiłowana (1987), wyróżniona Nagrodą Pulitzera; Jazz (1992) oraz zbiór esejów Grając w ciemnościach (1992), Raj (1998)[8].
W 1993 roku otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury[9]. W uzasadnieniu decyzji o przyznaniu jej pisarce Szwedzka Akademia napisała: „W powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości Morrison przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości”.
Oprócz powieści pisała wspólnie z nieżyjącym synem Sladem powieści dla dzieci[10], opowiadania, libretto do opery Margaret Garner (2005)[11] oraz literaturę faktu, m.in. w 2017 roku „The Origin of Others”[12].
Zasiadała w jury konkursu głównego na 58. MFF w Cannes (2005).
Uhonorowanie
W listopadzie 2017 roku Uniwersytet Priceton, na którym Toni Morrison wykładała w latach 1989–2006, dla uznania jej zasług nadał dotychczasowemu budynkowi West College nazwę Morrison Hall[6].
Twórczość (polskie wydania)
Nagrody
Ekranizacje
- W 1998 roku została zekranizowana powieść Umiłowana. Tytuł: Beloved (pol. Pokochać)
Przypisy
- ↑ Margalit Fox: Toni Morrison, Towering Novelist of the Black Experience, Dies at 88. nytimes.com, 6 sierpnia 2019. [dostęp 2019-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-06)]. (ang.).
- ↑ Toni Morrison & Black Feminism – The Project on the History of Black Writing [online] [dostęp 2022-10-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f HiltonH. Als HiltonH., How Toni Morrison Fostered a Generation of Black Writers, „The New Yorker”, 20 października 2003, ISSN 0028-792X [dostęp 2018-02-05] (ang.). Brak numerów stron w czasopiśmie
- ↑ Jej rodzina należała do Afrykańskiego Kościoła Metodystyczno-Episkopalnego [1].
- ↑ a b Toni Morrison receives National Humanities Medal, „Princeton University” [dostęp 2018-02-05] (ang.).
- ↑ a b Princeton dedicates Morrison Hall in honor of Nobel laureate and emeritus faculty member Toni Morrison, „Princeton University” [dostęp 2018-02-06] (ang.).
- ↑ Tar Baby [online], goodreads.com [dostęp 2018-02-05] .
- ↑ ToniT. Morrison ToniT., Paradise, A.A. Knopf, 1998, ISBN 978-0-679-43374-3 [dostęp 2018-02-05] (ang.). Brak numerów stron w książce
- ↑ Morrison Toni, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-02-18] .
- ↑ ArielA. Leve ArielA., Toni Morrison on love, loss and modernity, 17 lipca 2012, ISSN 0307-1235 [dostęp 2018-02-07] (ang.). Brak numerów stron w książce
- ↑ A Mother’s Desperate Act: ‘Margaret Garner’, „NPR.org” [dostęp 2018-02-07] (ang.).
- ↑ LidijaL. Haas LidijaL., The Origin of Others by Toni Morrison review – the language of race and racism [online], the Guardian, 18 października 2017 [dostęp 2018-02-07] (ang.).
- ↑ Raj [online], proszynski.pl [dostęp 2018-02-05] .
- ↑ Odruch serca (Toni Morrison) [online], wydawnictwoalbatros.com [dostęp 2018-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-08] (ang.).
- ↑ AnnaA. Jaworska-Guidotti AnnaA., Toni Morrison, “Dom” [online], magazynkontakt.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).
- ↑ AnetaA. Górnicka-Boratyńska AnetaA., Miłość, Morrison, Toni [online], wyborcza.pl [dostęp 2018-02-05] .
- ↑ Debiut Toni Morrison w końcu w Polsce, „Księgarnie Świat Książki” [dostęp 2018-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-08] (pol.).
- ↑ JuliuszJ. Kurkiewicz JuliuszJ., Nowe książki: mocna powieść noblistki, reportaż z ostatniej takiej epidemii w Polsce i coś o głupim tacie [online], wyborcza.pl [dostęp 2018-02-05] .
- ↑ Kto jest górą? – 1 – Lew czy mysz? – komiks.gildia.pl – komiks, recenzje, newsy, galerie, konkursy [online], komiks.gildia.pl [dostęp 2018-02-05] .
- ↑ Najbardziej niebieskie oko [online], Wydawnictwo Poznańskie [dostęp 2023-04-04] (pol.).
- ↑ Samoszacunek. Eseje i medytacje [online], Wydawnictwo Poznańskie [dostęp 2023-04-04] (pol.).
- ↑ 1993 Toni Morrison • Literacka Nagroda Nobla, „Noblisci.pl”, 5 stycznia 2012 [dostęp 2018-02-05] (pol.).
- ↑ AlisonA. Flood AlisonA., Toni Morrison to receive presidential medal of freedom [online], the Guardian, 30 kwietnia 2012 [dostęp 2018-02-05] (ang.).
- ↑ 2016 PEN Literary Award Winners – PEN America, „PEN America”, 22 lutego 2016 [dostęp 2018-02-05] (ang.).