Dorastał w Strandebarm(inne języki) w regionie Hordaland. Zadebiutował w 1983 powieścią Raudt, svart (Czerwone, czarne). Jego pierwsza sztuka teatralna Og aldri skal vi skiljast (I nigdy się nie rozłączymy) wystawiona została w 1994.
Jest autorem powieści, poezji, książek dla dzieci, esejów i sztuk teatralnych. Jego twórczość zalicza się do norweskiego postmodernizmu. Książki Fossego przetłumaczono na ponad 50 języków, w tym polski, a dramaty wystawiono na wielu scenach świata. O jego znaczeniu niemiecki tygodnik „Die Woche(inne języki)” napisał: Na początku był Henryk Ibsen, następnie nie było nic, a teraz mamy Jona Fossego.
Pisarz wychował się i mieszka na zachodnim wybrzeżu Norwegii (Vestlandet), dlatego też akcję swoich utworów umieszcza często w tych właśnie realiach. Fosse mówi o sobie, że nie był zdolnym uczniem. W wieku siedmiu lat przeżył poważny wypadek, w wyniku którego był blisko śmierci – według Fossego to doświadczenie miało duży wpływ na jego twórczość literacką[5]. Jako dwudziestolatek zdał maturę i przeprowadził się do Bergen, by rozpocząć studia.
Jego debiut powieściowy (Raudt, svart) ukazał się w 1983 roku, niedługo potem pisarz wydał książkę Stengd gitar (Zamknięta gitara) (1985) i tomik poezji Engel med vatn i augene (Anioł z wodą w oczach) (1986). W 1989 roku wraz z Alf-Kåre Bergiem napisał książkę dla dzieci Uendelig seint (Nieskończenie późno), za którą otrzymał Nagrodę Literacką dla Literatury Dziecięcej w Języku Nynorsk (Den Nynorske barnelitteraturprisen). Była to pierwsza z wielu nagród, którymi uhonorowano Jona Fossego.
W 1994 Fosse zadebiutował na deskach Sceny Narodowej w Bergen (Den Nationale Scene) sztuką Og aldri skal vi skiljast (I nigdy się nie rozłączymy). Od tamtej pory napisał ponad 30 sztuk teatralnych[6]. Jego najbardziej znane dramaty to Namnet (Imię) (1995) i Barnet (Dziecko) (1997). Fosse jest jednym z najczęściej wystawianych współczesnych dramaturgów, a jego twórczość jest zaliczana do tzw. teatru postdramatycznego[7].
Pierwszym utworem prozatorskim Jona Fossego, jaki ukazał się w języku polskim była książka Drugie imię. Septologia I-II (2023)[10]. W 2024 roku w języku polskim ukazała się jego powieść Białość[11]. Niektóre dramaty Fossego (Matka i dziecko, Syn, Noc śpiewa piosenki, Letni dzień, Odwiedziny) ukazały się w poświęconym jego twórczości tomie Sztuki teatralne (2005)[12], część sztuk (Dziecko, Imię, Ładny letni dzień, Sen o jesieni, Sen) została opublikowana na łamach czasopisma Dialog[13], a dwie (Suzannah, Dziewczyna na kanapie) w antologiach wydawnictwa Panga Pank.
Sam Fosse swoją technikę pisania powieści określa angielskim słowem «writing», gdzie dla autora najważniejszy jest rytm pisania. Rytm opowieści odzwierciedla się w sposobie postrzegania świata przez bohaterów. Opowieść nie jest snuta przez narratora wszechwiedzącego, to raczej dialogi i czyny bohaterów pokazują ich uczucia i myśli.
Fosse jest minimalistą słowa – jego postacie mówią oszczędnie, często powtarzają swoje kwestie. Słownictwo dramaturga jest bardzo skromne. Akcja w jego utworach rozwija się wolno – to napięcie między postaciami jest tu najważniejsze, a nie wydarzenia. Jona Fossego fascynuje zwyczajność i samotność. Jego bohaterowie borykają się z emocjonalnym chłodem, nieumiejętnością tworzenia więzi międzyludzkich. Ta "zwyczajność" problemów podejmowanych przez pisarza sprawia, że jego utwory cieszą się tak dużym uznaniem.
Twórczość Fossego ponadto słynie z introspektywnej narracji, jego utwory są napisane prostym, choć filozoficznym językiem[25]. Poruszają również często tematykę egzystencjalną i metafizyczną[26]. Fosse stosuje technikę strumienia świadomości. Treść Septologii autorstwa Fossego mającej w angielskim przekładzie około siedmiuset stron stanowi jedno, długie zdanie[27][28]. Septologia opowiada historię Aslego – owdowiałego nawróconego na katolicyzm malarza, jego sąsiada Asleika oraz jego imiennika, również Aslego, który jest uzależnionym od alkoholu malarzem. Jej akcja rozgrywa się w czasie kilku dni w okresie Adwentu i świąt Bożego Narodzenia[29].
Utwory
Proza
Raudt, svart (1983)
Stengd gitar (1985)
Blod. Steinen er (1987)
Naustet (1989)
Flaskesamlaren (1991)
Bly og vatn (1992)
To forteljingar (1993)
Prosa frå ein oppvekst (1994)
Melancholia I (1995)
Melancholia II (1996)
Eldre kortare prosa med 7 bilete av Camilla Wærenskjold (1998)
Morgon og kveld (2000)
Det er Ales (2004)
Andvake (2007)
Kortare prosa (2011)
Olavs draumar (2012)
Kveldsvævd (2014)
Det andre namnet – Septologien I-II (2019), wyd. pol.: Drugie imię. Septologia I-II,ArtRage, tłum. Iwona Zimnicka (2023)
Eg er ein annan – Septologien III-V (2020), wyd. pol.: Ja to ktoś inny. Septologia III-V, ArtRage, tłum. Iwona Zimnicka (2024)
Namnet (1995), wyd. pol.: Imię w: Dialog 1/2000 tłum. Elżbieta Frątczak-Nowotny; wydanie drugie w: Ktoś tu przyjdzie. Sztuki teatralne, Wydawnictwo ADiT (2024)
Nokon kjem til å komme (1996), wyd. pol.: Ktoś tu przyjdzie w: Ktoś tu przyjdzie. Sztuki teatralne, Wydawnictwo ADiT, tłum. Monika Grossman-Kliber (2024)
Barnet / Mor og barn / Sonen (1997), wyd. pol.: Dziecko w: Dialog 11/1997, tłum. Halina Thylwe; wydanie drugie w: Ktoś tu przyjdzie. Sztuki teatralne, Wydawnictwo ADiT (2024); Matka i dziecko, Syn w: Sztuki teatralne, tłum. Halina Thylwe, Wydawnictwo ADiT (2005); wydanie drugie w: Ktoś tu przyjdzie. Sztuki teatralne, Wydawnictwo ADiT (2024)
Gitarmannen (1997)
Natta syng sine songar / Ein sommars dag (1998), wyd. pol.: Noc śpiewa piosenki, w: Sztuki teatralne, tłum. Halina Thylwe, Wydawnictwo ADiT (2005); wydanie drugie w: Ktoś tu przyjdzie. Sztuki teatralne, Wydawnictwo ADiT (2024); Ładny letni dzień w: Dialog 5-6/2000, tłum. Elżbieta Frątczak-Nowotny; wydanie drugie w: Sztuki teatralne (jako Letni dzień), Wydawnictwo ADiT, tłum. Halina Thylwe (2005); wydanie trzecie w: Ktoś tu przyjdzie. Sztuki teatralne (jako Letni dzień), Wydawnictwo ADiT, tłum. Halina Thylwe (2024)
Teaterstykke 1 (1999) (zbiór zawiera: Og aldri skal vi skiljast, Namnet, Barnet, Mor og barn, Sonen, Natta syng sine songar)
Draum om hausten (1999), wyd. pol.: Sen o jesieni, Dialog 10/2006, tłum. Elżbieta Frątczak-Nowotny
Besøk / Vinter / Ettermiddag (2000), wyd. pol.: Odwiedziny[a] w: Sztuki teatralne, tłum. Halina Thylwe, Wydawnictwo ADiT (2005); wydanie drugie w: Ktoś tu przyjdzie. Sztuki teatralne, Wydawnictwo ADiT (2024)
Teaterstykke 2 (2001) (zbiór zawiera: Ein sommars dag, Draum om hausten, Medan lyset går ned og alt blir svart, Besøk, Sov du vesle barnet mitt, Vinter, Ettermiddag)
Vakkert (2001)
Dødsvariasjonar (2002)
Jenta i sofaen (2003), wyd. pol.: Dziewczyna na kanapie[b] w: Kon(teksty), Wydawnictwo Panga Pank, tłum Ewa Partyga (2009)
Lilla / Suzannah (2004), wyd. pol.: Suzannah[c] w: Suzannah, Austria, Wydawnictwo Panga Pank, tłum. Ewa Partyga (2007)
Dei døde hundane / Sa ka la (2005)
Teaterstykke 3 (2005) (zbiór zawiera: Gitarmannen, Dei døde hundane, Vakkert, Dødsvariasjonar, Jenta i sofaen, Lilla, Suzannah)
↑Anne GreteA.G.NilsenAnne GreteA.G., LillianL.BiksetLillianL., VidarV.IversenVidarV., Den internasjonale Ibsenprisen [online], Store norske leksikon, 23 sierpnia 2023 [dostęp 2023-12-10](norw.).
.jpg)
