Squat (spolszczaneskłot) – potocznie, opuszczona nieruchomość, zajęta przeważnie bez zgody właściciela. Skłotersi albo dzicy lokatorzy (tj. osoby zajmujące taką nieruchomość) swoje postępowanie motywują tym, że walka z wytwarzanym przez władze głodem mieszkaniowym lub odbieraniem dostępu do innych podstawowych dóbr (ziemia uprawna, kultura, edukacja) jest ważniejsza od prawa własności[2][3]. W wielu krajach squatting jest przestępstwem, w niektórych postrzega się je jedynie jako konflikt pomiędzy właścicielem a squatersem, w którym prawo stoi po stronie właściciela.[potrzebny przypis]
Historia
Skłoting, tj. zajmowanie pustostanów lub opuszczonej ziemi należącej do latyfundystów, ziemian i kościoła, jest silnie umocowany w historii. W Anglii jego wyraźne ślady zarysował w XVII wieku ruch „Diggersów” – chłopów bezrolnych uprawiających tereny leżące odłogiem. Kierunek wytyczony m.in. przez Diggersów kontynuuje, wśród innych, powstały w Ameryce Łacińskiej ruch rolników bez ziemi Via Campesina. W Polsce, kwartały miejskie i osady tworzone „na dziko”, powstawały masowo m.in. w dwudziestoleciu międzywojennym, jako wynik zbyt wysokich czynszów nakładanych na rodziny robotników najemnych i stwarzanej przez to tzw. nędzy mieszkaniowej – ogromnego przeludnienia izb mieszkalnych, charakteryzującego duże miasta pozbawione budownictwa komunalnego. Spośród warszawskich dzielnic międzywojnia, skłoting najwyraźniej zarysował się na Powązkach, Młocinach, Elsnerowie i na Paluchu, a także na peryferiach, m.in. w Markach.[potrzebny przypis]Po drugiej wojnie światowej, masowe zajmowanie pustostanów nastąpiło zwłaszcza w miastach zniszczonych – Warszawie, Roterdamie, Londynie, Dreźnie itp.[potrzebny przypis] Posługując się materiałami Biura Odbudowy Stolicy, np. kolektyw Syrena podaje w historii zajętej przez siebie kamienicy (ul. Wilcza 30), iż na przełomie lutego i marca 1945 roku żyło w niej na dziko 50 osób[4]. Także zrujnowana kamienica, w której mieszkała działaczka lokatorska Jolanta Brzeska, zasiedlona była w 1945 roku na dziko przez mieszkańców (m.in. przez jej ojca), którzy odbudowali ją i z czasem otrzymali przydział na lokale komunalne (budownictwo komunalne w Polsce powstało ok. 80 lat po stolicach innych państw europejskich, dopiero w PRL).
Neofaszystowski squat CasaPound – budynek przy Via Napoleone III w Rzymie, centrum prawicowej kultury i siedziba ruchu politycznego
Od lat 1980 we Włoszech zaczęły powstawać skłoty inspirowane ideami neofaszyzmu i Trzeciej Pozycji[5]. Jednymi z pierwszych skrajnie prawicowych skłotów były założone przez działaczy młodzieżówki prawicowej partii Movimento Sociale Italiano „Il Bartolo”[6] oraz „spazio libero PortAperta”[7] w którym odbywały się koncerty neofaszystowskich zespołów[8]. W 2002 roku powstał CasaMontag[9]. Najbardziej znanym istniejącym obecnie skrajnie prawicowym skłotem jest centrum CasaPound, mieszczące się w kamienicy przy Via Napoleone III w Rzymie. Budynek zajęli w 2003 roku działacze młodzieżówki Fiamma Tricolore, w 2008 roku powołali oni niezależny ruch CasaPound Italia, którego aktywiści zajęli kolejne pustostany na potrzeby prawicowych centrów kultury[10]. W 2017 roku działacze partii Forza Nuova zajęli pomieszczenia w Rzymie, gdzie utworzyli jadłodajnię i lokal partyjnej młodzieżówki[11][12]. Na bazie doświadczeń CasaPound, hiszpańscy nacjonaliści utworzyli ruch HogarSocial[13] i dokonali zajęcia kilku pustostanów w Madrycie[14][15]. Francuscy nacjonaliści związani ze studencką organizacją Groupe Union Défense[16] powołali ruch Bastion Social i zajęli pustostan w Lyonie[17][18][19]. Bastion Social został zdelegalizowany w 2019 roku dekretem Emmanuela Macrona[20]. Francuscy identytaryści zajęli w 2018 roku budynek w Angers i stworzyli centrum społeczne "L'Alvarium"[21][22].
W 2014 roku w trakcie Euromajdanu, ukraińscy nacjonaliści zajęli opuszczony budynek przy ulicy Tarasa Szewczenki w centrum Kijowa. Początkowo był on siedzibą Batalionu Azow, w 2016 budynek zmieniono w młodzieżowe centrum nacjonalistyczne pod nazwą „Dom Kozacki” (ukr.Козацький Дім)[23][24].
W Polsce
Warsztat rowerowy funkcjonujący w squacie Rozbrat w Poznaniu (2010)
↑Eduardo M.E.M.PeñalverEduardo M.E.M., How cities should deal with squatters. [online], Slate Magazine, 9 kwietnia 2009 [dostęp 2020-11-14] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-09](ang.).
↑Adverse Possession [online], Legal Information Institute, 3 października 2020 [dostęp 2020-11-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-03](ang.).
