Sport w Opolu zaczął pisać swoją historię jeszcze przed I wojną światową. W 1911 powstało Opolskie Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, pierwszym prezesem klubu był Tadeusz Koraszewski. W Opolu urodzili się znani sportowcy reprezentujący Niemcy: lekkoatletka Lilo Peter i piłkarz ręczny Bernhard Kempa – prekursor rzutu na bramkę zw.Kempa-Trick[1].
Po zakończeniu I wojny światowej reaktywowano działalność wielu organizacji sportowych. W 1921 utworzono Okręg Opolskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, jednak jego rozwój został zatrzymany w wyniku górnośląskiego plebiscytu. Jednym z pierwszych klubów sportowych na Ziemi Opolskiej był założony w 1924 PKS Grudzice[2]. W 1927 rozegrano pierwszy oficjalny mecz pomiędzy polskim i niemieckim zespołem. Wówczas to polski PKS Opole zremisowało FC Preussen z Opola 1:1. Niemieckie kluby w Opolu nie pozwalały na treningi na ich murawie. W 1930 w Opolu przy ul. Oleskiej został oddany do użytku pierwszy stadion sportowy, a także obok stadionu basen otwarty przy placu Róż.
Po zakończeniu działań wojennych w 1945 został założony w Opolu pierwszy klub sportowy po powrocie miasta na polską ziemię, ZZK Leopolia (dziś Kolejarz Opole), potem Leonard Olejnik założył Odrę Opole, potem powstał m.in.: Milicyjny Klub Sportowy (dziś Gwardia Opole) czy Lwowianka Opole[3].
Na początku drugiej połowy lat 40. w Opolu najbardziej popularna była piłka ręczna, a w samym mieście aż sześć klubów posiadających sekcję tej dyscypliny sportu. Potem piłka ręczna przestała być popularna na rzecz piłki nożnej. W 1948 u doszło do połączenia Odry Opole z Chrobrym i Lwowianką, nazwa klubu została zmieniona na Budowlani (w 1958 wróciła do tradycyjnej nazwy).
Drugą poza piłką nożną popularną dyscypliną sportu był hokej na lodzie, której sekcja w Odrze Opole została założona w grudniu 1946 przez Ernesta Żołędziowskiego, który założył też sekcję pływacką Odry Opole[4].
Początkowo miejscem treningów hokeistów Odry Opole był Staw Zamkowy przy ul. Barlickiego, później zawodnicy przenieśli się na korty tenisowe przy ul. Oleskiej, gdzie powstały dwa lodowiska: mniejsze przeznaczone dla mieszkańców i większe dla hokeistów[4]. Na zimowych igrzyskach w Oslo 1952 miał miejsce pierwszy występ opolskich sportowców: do kadry zostali powołani hokeiści Odry Opole Zdzisław Trojanowski i Rudolf Czech. Większość hokeistów grało również w drużynie piłkarskiej Odry Opole.
W latach 70. w Opolu narodziła się również potęga sekcji Odry Opole podnoszenia ciężarów, której zawodnicy z sukcesami reprezentowali miasto na zawodach krajowych i międzynarodowych.
Następne lata dla opolskiego sportu nie były zbyt udane. Z powodu problemów finansowych zlikwidowano wiele sekcji Odry Opole m.in. hokeja na lodzie, podnoszenia ciężarów. W 1989 założono klub podnoszenia ciężarów Budowlani Opole, którego zawodnicy również odnosili sukcesy. Sukcesy zaczęli również odnosić judocy AZS-u Opole.
Najbardziej utytułowanym klubem piłkarskim w Opolu jest Odra Opole. Klub rozegrał w swojej historii 22 sezony w Ekstraklasie. W sezonie 1963/64 zajął trzecie miejsce w I lidze – najwyższe do tej pory w historii swoich występów w ekstraklasie. Klub ma na swoim koncie również Puchar Ligi Polskiej zdobyty w edycji 1977 oraz pięciokrotnie dotarł do półfinału Pucharu Polski (1955, 1962, 1967, 1981, 2001).
Drugim obok Odry Opole odnoszącym sukcesy klubem piłkarskim z Opola jest kobiecy klub Unia Opole. Założony w 1996 przez początkowo był męskim i wojskowym klubem sportowym. Po roku gry w B klasie męska drużyna została rozwiązana ze względu na rezygnację większości zawodników z gry w piłkę z powodu zaangażowania ich w pomoc w usuwaniu skutków powodzi.
Kobieca drużyna została powołana w 2001 przez trenera Andrzeja Mazurka, który uczynił to na prośbę swojej córki. Piłkarki Unii Opole dwa razy do tej pory grały w I lidze: w sezonie 2009/2010, 2010/2011, dwukrotnie docierały do 1/8 finału Pucharu Polski (2007/2008, 2008/2009). W sezonie 2010/2011 piłkarki Unii zostały mistrzynami Polski w futsalu.
Pozostałe kluby piłkarskie
Groszmal Opole – założony w 1994, obecnie gra w Klasie B
LZS Grudzice – założony w 1987, obecnie gra w Klasie B
Rodło Opole – założony w 1996, obecnie gra w Klasie A
Sparta Opole
Tempo Opole – założony w 1996, obecnie gra w Klasie B
W 2001 roku powstał klub mający na celu kontynuować tradycję hokejowej Odry Opole, Orlik Opole. W sezonie 2002/2003 Orlik Opole wywalczył historyczny awans do hokejowej ekstraklasy. W swoim pierwszym w historii sezonie ekstraklasy 2003/2004 Orlik Opole zajął 5. miejsce. Jednak klub został rozwiązany z powodu problemów finansowych, potem reaktywowany w 2005 roku. Ponownie występowała w najwyższej klasie rozgrywkowej w latach.
Jedynym przedstawicielem żużla w Opolu jest Kolejarz Opole. Kolejarz Opole powstał w 1957 w wyniku przekształcenia z Leopolii Opole[3]. Zespół zadebiutował w rozgrywkach ligowych w sezonie 1961.
Na początku lat 50. w Opolu istniała kobieca drużyna Odry Opole, która grała w I i II lidze[9]. Obecnie klubami siatkarskimi w Opolu są AZS Uni Opole i AZS Opole.
Sport zimowe
Kluby w Opolu mającą u siebie sekcję sportów zimowych to: AZS Opole, Piast Opole, Piruette Opole.
Sekcja strzelectwa w Opolu ma Gwardia Opole, z której pochodzą również medaliści mistrzostw świata i Europy m.in.: Eugeniusz Pędzisz, Wojciech Kurpiewski.
W 2006 w miejsce Miejskiego Zarządu Ośrodka Rekreacji w Opolu został powołany Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, którego celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkańców Opola w zakresie sportu, rekreacji, turystyki, a także organizowanie imprez sportowych, rekreacyjnych, widowiskowych oraz zarządzanie obiektami sportowymi.
