Regionalny program operacyjny

Regionalny program operacyjny (RPO) – dokument planistyczny określający obszary a czasem szczegółowe działania, jakie organy samorządu województwa podejmują lub mają zamiar podjąć na rzecz wspierania rozwoju województwa lub regionu. Jak nazwa wskazuje jest to dokument o charakterze operacyjnym, a więc jest bardziej szczegółowy i podrzędny wobec strategii rozwoju. Podstawę prawną dla funkcjonowania RPO stanowi uchwalona 6 grudnia 2006 ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

RPO na lata 2007-2013

W perspektywie lat 2007-2013 w Polsce, RPO może być utożsamiany z programem, który stanowi element systemu wdrażania Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO) i jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach polityki spójności Unii Europejskiej. Program ten jest podstawowym instrumentem rozwoju, jakim dysponują organy samorządu województwa.

Utworzenie 16 RPO (po jednym w każdym województwie) w ramach systemu wdrażania NSRO jest przejawem częściowej decentralizacji polityki rozwoju w Polsce. Zarządzanie RPO (a więc zarówno przygotowanie, jak i wdrażanie) zostało powierzone zarządom poszczególnych województw – w odróżnieniu od programów krajowych (m.in. PO IG, PO KL, PO IŚ), które są zarządzane przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Stanowi to istotną zmianę w stosunku do wdrażanego w latach 2004–2006 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, który choć z nazwy był programem regionalnym, zarządzany był przez Ministerstwo.

Na realizację 16 RPO alokowano 16,6 mld EUR z całkowitej puli 67,3 mld EUR przeznaczonych na realizację NSRO, co stanowi 24,7%. Podział środków pomiędzy poszczególne regiony został dokonany w oparciu o algorytm uwzględniający 3 zmienne: populację, PKB per capita, poziom bezrobocia. W efekcie na realizację RPO poszczególnym województwom przyznano następujące kwoty:

Województwo	Alokacja środków (€)
dolnośląskie	1 213 144 879
kujawsko-pomorskie	951 003 820
lubelskie	1 155 854 549
lubuskie	439 173 096
łódzkie	1 006 380 910
małopolskie	1 290 274 402
mazowieckie	1 831 496 698
opolskie	427 144 813
podkarpackie	1 136 307 823
podlaskie	636 207 883
pomorskie	885 065 762
śląskie	1 747 104 507
świętokrzyskie	725 807 266
warmińsko-mazurskie	1 036 542 041
wielkopolskie	1 272 792 644
zachodniopomorskie	835 437 299

RPO Województwa Lubuskiego

Został przyjęty uchwałą Zarządu Województwa Lubuskiego 16 października 2007

Zgodnie z Ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2025 r. poz. 198) za prawidłowe i efektywne wdrożenie programu odpowiada Zarząd województwa, w przypadku LRPO jest to Zarząd Województwa Lubuskiego. Przewidziane w ramach programu wsparcie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wyniesie 439 173 096 euro.

Głównym celem programu jest „stworzenie warunków wzrostu konkurencyjności województwa poprzez wykorzystanie regionalnego potencjału endogenicznego oraz przeciwdziałanie marginalizacji zagrożonych obszarów, w ty obszarów wiejskich, przy racjonalnym gospodarowaniu zasobami i dążeniu do zapewnienia większej spójności województwa”.

Lubuski Regionalny Program Operacyjny dzieli się na pięć priorytetów merytorycznych:

Rozwój infrastruktury wzmacniającej konkurencyjność regionu – 146 863 974 euro,
Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsiębiorstwa i wzmocnienie potencjału innowacyjnego – 99 907 448 euro,
Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego – 69 937 342 euro,
Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej – 73 543 153 euro,
Rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturowej.

W ramach LRPO realizowany jest również szósty priorytet Pomoc Techniczna, służący wsparciu finansowemu Instytucji Zarządzającej (Zarządu Województwa Lubuskiego).

Zgodnie z Ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Instytucja Zarządzająca LRPO przyjęła 1 kwietnia 2009 rozszerzony Indykatywny Plan Inwestycyjny, obejmujący swym zakresem 120 projektów z Priorytetów I,III,IV,V, które mogą uzyskać dofinansowane bez konieczności przeprowadzenia procedury konkursowej.

RPO Województwa Małopolskiego

Został podpisany przez komisarz Danutę Hübner na Forum Ekonomicznym w Krynicy 6 września 2007 W ramach tego programu 1 290 274 402 euro ma zasilić województwo małopolskie. Kwota ta stanowi 7,77% pieniędzy przeznaczonych na realizację 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. 21 grudnia 2011 Komisja Europejska zatwierdziła zmiany programu, które głównie dotyczy zwiększania środków unijnych o 65,59 mln euro.

Głównym celem MRPO jest wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia w Małopolsce. Środki finansowe zagwarantowane w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013 zostaną rozdysponowane na inwestycje realizowane w obszarach takich jak: społeczeństwo informacyjne, przedsiębiorczość, turystyka, kultura, infrastruktura regionalna, w tym transportowa i drogowa, krakowski obszar metropolitalny, ochrona zdrowia, rozwój miast i wsi, wreszcie ochrona środowiska i współpraca międzyregionalna.

RPO Województwa Pomorskiego

Został przyjęty przez Zarząd Województwa Pomorskiego dnia 2 października 2007 w związku z decyzją Komisji Europejskiej z dnia 4 września 2007 w sprawie przyjęcia w ramach pomocy wspólnotowej programu operacyjnego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i jest jednym z programów operacyjnych składających się na system wdrażania Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO).

Celem strategicznym RPO jest: poprawa konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej i dostępności przestrzennej województwa przy zrównoważonym wykorzystaniu specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy pełnym poszanowaniu jego zasobów przyrodniczych. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, poprawę atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań między nimi, zwiększenie atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej oraz przełamywanie barier strukturalnych na obszarach o niższym potencjale rozwojowym.

Źródłami finansowania RPO WP są środki EFRR (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) oraz towarzyszące im współfinansowanie krajowe. Alokacja środków przedstawia się następująco:

EFRR – 885 065 762 EUR
środki krajowe – 342 101 470 EUR

Wartość krajowych środków publicznych szacowana jest na poziomie 240 844 145 EUR, a prywatnych – 101 257 325 EUR. Zatem całkowita kwota przeznaczona na realizację Programu to 1 227 167 232 EUR.

RPO WP realizowany jest poprzez 10 osi priorytetowych.

**Osie priorytetowe i alokacje na priorytety RPO WP**
Priorytet	% alokacja środków EFRR	Alokacja środków (€)
OP 1 Rozwój i innowacje w MŚP	21%	185 863 810
OP 2 Społeczeństwo wiedzy	7%	61 954 603
OP 3 Funkcje miejskie i metropolitalne	12%	106 207 892
OP 4 Regionalny system transportowy	23%	203 565 125
OP 5 Środowisko i energetyka przyjazna środowisku	7%	61 954 604
OP 6 Turystyka i dziedzictwo kulturowe	5%	44 253 288
OP 7 Ochrona zdrowia i system ratownictwa	4%	35 402 630
OP 8 Lokalna infrastruktura podstawowa	14%	123 909 207
OP 9 Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie	4%	35 402 630
OP 10 Pomoc techniczna	3%	26 551 973

RPO Województwa Śląskiego

Wszedł w życie na mocy uchwały Zarządu Województwa Śląskiego z dnia 18 września 2007

Program został zaktualizowany w sierpniu 2010 oraz w grudniu 2011

Główny instrument rozwoju, jakim dysponuje zarząd województwa śląskiego w latach 2007-2013. RPO WSL jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach polityki spójności Unii Europejskiej i jest jednym z ponad 20 programów operacyjnych składających się na system wdrażania Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO).

Wkład finansowy Unii Europejskiej w realizację RPO WSL wynosi 1747 mln EUR, po dodaniu publicznych środków krajowych oraz środków prywatnych szacunkowa całkowita kwota na realizację Programu wynosi ponad 2057 mln EUR, co czyni z RPO WSL drugi co do wielkości program regionalny w Polsce – po RPO mazowieckim – pod względem alokacji finansowej.

Za realizację programu odpowiada Zarząd Województwa Śląskiego jako Instytucja Zarządzająca (IZ), a zadania wykonują:

Wydział Rozwoju Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim – wdrażanie priorytetów skierowanych przede wszystkim do jednostek samorządu terytorialnego,
Śląskie Centrum Przedsiębiorczości (ŚCP) – wdrażanie priorytetów skierowanych do przedsiębiorców.

RPO był negocjowany bezpośrednio pomiędzy władzami województwa a KE oraz poddany szerokim konsultacjom społecznym. W efekcie powstał program skrojony jest specjalnie pod kątem specyficznym potrzeb Śląskiego, a obszary wsparcia (priorytety) określono w nim następująco:

Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość,
Społeczeństwo informacyjne,
Turystyka,
Kultura,
Środowisko,
Zrównoważony rozwój miast,
Transport,
Infrastruktura edukacyjna,
Zdrowie i rekreacja,
Pomoc techniczna.

RPO WSL składa się z pięciu rozdziałów:

Charakterystyka województwa, na którą składa się:
- opis stanu poszczególnych obszarów funkcjonowania społeczno-gospodarczego województwa, wraz z określeniem obszarów problemowych
- analiza SWOT, przeprowadzona w 4 obszarach
- opis i ocena dotychczasowego wsparcia publicznego udzielonego województwu
Strategia realizacji RPO WSL, w ramach której wyznaczono cel główny i szczegółowe Programu oraz priorytety, w ramach których będą one realizowane. Rozdział zawiera również odniesienie celów RPO WSL do zapisów dokumentów nadrzędnych (SWW, KPR, NSRO, SRW) oraz założenia odnośnie do realizacji Programu, w tym uwzględnienia polityk horyzontalnych Unii Europejskiej.
Opis priorytetów RPO WSL, zawierający cele priorytetów, planowane działania, beneficjentów, wskaźniki realizacji oraz opis komplementarności ze wsparciem innych programów współfinansowanych z funduszy UE, realizowanych na obszarze województwa.
Przepisy wykonawcze, opisujące proces realizacji RPO, w tym układ instytucjonalny, przepływy finansowe, procedury wyboru projektów.
Plan finansowy – określający kwestie finansowe w układzie priorytetów, lat, źródeł finansowania oraz tzw. kategorii interwencji.

Celem głównym RPO WSL jest stymulowanie dynamicznego rozwoju, przy wzmocnieniu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu. Do osiągnięcia celu głównego prowadzić będzie realizacja 9 celów szczegółowych w ramach 9 priorytetów (plus 1 uzupełniający).

**Cele szczegółowe, priorytety i alokacje na priorytety RPO WSL**
Cel szczegółowy RPO	Priorytet	Alokacja (€)
Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki opartej na wiedzy	Badania i rozwój technologiczny (B+R), innowacje i przedsiębiorczość	296 238 553
Stworzenie warunków do rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie	Społeczeństwo informacyjne	150 000 000
Wzrost konkurencyjności turystycznej regionu	Turystyka	110 420 000
Wzrost znaczenia kultury jako czynnika rozwoju społeczno – gospodarczego	Kultura	53 274 150
Ochrona oraz poprawa jakości środowiska	Środowisko	180 678 600
Wzrost konkurencyjności przestrzeni miejskiej województwa	Zrównoważony rozwój miast	312 802 445
Ukształtowanie efektywnego i zintegrowanego systemu transportowego	Transport	460 254 825
Stworzenie warunków do rozwoju społeczeństwa o wysokich kwalifikacjach zawodowych, poszukiwanych na rynku pracy	Infrastruktura edukacyjna	82 480 000
Poprawa stanu zdrowia mieszkańców regionu	Zdrowie i rekreacja	57 759 000
Skuteczna absorpcja środków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego	Pomoc techniczna	43 196 934

Realizacja RPO odbywa się poprzez dofinansowanie projektów na podstawie wniosków składanych przez beneficjentów. W RPO WSL zaprojektowano 3 ścieżki wyboru projektów:

tryb konkursowy – projekty wybierane są na podstawie wniosków składanych w odpowiedzi na ogłoszenia Instytucji Zarządzającej – Zarządu Województwa. Wybór dokonywany jest na podstawie ocen formalnej i merytorycznej.
projekty kluczowe – projekty zidentyfikowane i nazwane już na etapie tworzenia RPO, uznane za kluczowe z punktu widzenia realizacji strategii rozwoju województwa i zrównoważonego rozwoju regionu.
programy rozwoju subregionów – portfele projektów tworzone w porozumieniu przez lokalnych aktorów na poziomie podregionu, istotne z punktu widzenia danego obszaru (w województwie śląskim od końca 2007 funkcjonuje podział na 4 subregiony – północny, południowy, zachodni, centralny).

Program przygotowano w kilku różnych krokach:

2005
- sierpień/wrzesień 2005 – badanie ankietowe celem zebrania opinii o pożądanych działaniach w RPO WSL
- październik 2005 – warsztaty strategiczne celem opracowania opisów działań i typów projektów
- pierwsza połowa 2005 – pierwsza wersja projektu RPO WSL
- listopad 2005 – przyjęcie pierwszego projektu RPO WSL
- listopad 2005 – subregionalne spotkania konsultacyjne
2006
- luty 2006 – przyjęcie drugiego projektu RPO WSL
- maj 2006 – cykl sektorowych spotkań konsultacyjnych
- czerwiec 2006 – przyjęcie trzeciego projektu RPO WSL
- czerwiec/lipiec 2006 – konsultacje powiatowe
- lipiec 2006 – opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko RPO WSL
- wrzesień 2006 – przyjęcie czwartego projektu RPO WSL
- październik 2006 – opracowanie oceny ex-ante RPO WSL
- październik 2006 – przyjęcie piątego projektu RPO WSL
- grudzień 2006 – przyjęcie RPO WSL przez Zarząd Województwa
2007
- luty 2007 – RPO WSL przedłożony pod obrady Rady Ministrów
- marzec 2007 RPO WSL formalnie zaakceptowany przez Komisję Europejską
- maj 2007 – pierwsze spotkanie negocjacyjne RPO WSL z Komisją Europejską
- sierpień 2007 – drugie spotkanie negocjacyjne RPO WSL z Komisją Europejską
- wrzesień 2007 – decyzja Komisji Europejskiej akceptująca RPO WSL
- wrzesień 2007 – przyjęcie ostatecznej wersji RPO WSL przez Zarząd Województwa
- grudzień 2007 – ogłoszenie pierwszych konkursów dla beneficjentów – rozpoczęcie wdrażania
2010
- sierpień 2010 – aktualizacja programu
2011
- grudzień 2011 – aktualizacja programu

RPO Województwa Wielkopolskiego

zgodnie z założeniami ma być podstawowym narzędziem służącym zmniejszeniu dysproporcji gospodarczych, społecznych i terytorialnych pomiędzy Wielkopolską a pozostałymi regionami Unii Europejskiej. Głównym celem jest wzmocnienie potencjału rozwojowego Wielkopolski na rzecz wzrostu konkurencyjności i zatrudnienia, a ponadto: poprawa warunków inwestowania; wzrost aktywności zawodowej mieszkańców, a także wzrost udziału wiedzy i innowacji w gospodarce regionu.

Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny obejmuje okres od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2013. Działania realizowane w ramach WRPO finansowane będą przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz przez środki krajowe – publiczne i prywatne. Na realizację programu Wielkopolska otrzyma z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 1 272 792 644 euro. Instytucją Zarządzającą WRPO jest Zarząd Województwa Wielkopolskiego, który będzie wykonywał swe zadania przy pomocy Departamentu Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego (UMWW).

W ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 realizowane będą następujące priorytety:

Priorytet I – Konkurencyjność przedsiębiorstw
Priorytet II – Infrastruktura komunikacyjna;
Priorytet III – Środowisko przyrodnicze;
Priorytet IV – Rewitalizacja obszarów problemowych;
Priorytet V – Infrastruktura dla kapitału ludzkiego;
Priorytet VI – Turystyka i środowisko kulturowe;
Priorytet VII – Pomoc techniczna

WRPO został zaakceptowany przez Komisją Europejską.

RPO na lata 2014-2020

Regionalny program operacyjny 2014-2020 – dokument, który określa działania i obszary wsparcia w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. Ponownie realizowane będzie 16 programów operacyjnych, w tym jeden przejściowy program operacyjny dla województwa mazowieckiego, które jako jedyny region Polski nie zalicza się do regionów słabo rozwiniętych (wielkość PKB na mieszkańca jest wyższe niż 75 proc. średniej unijnej). Na realizację programów zostanie przeznaczone około 60 proc. funduszy strukturalnych: EFRR i EFS. Poszczególnym województwom przyznano następujące wsparcie^[1]:

Województwo	Budżet RPO (w mln €)
dolnośląskie	2 250,4
kujawsko-pomorskie	1 901,7
lubelskie	2 228,9
lubuskie	906,1
łódzkie	2 253,9
małopolskie	2 875,5
mazowieckie	2 087,9 *
opolskie	944,1
podkarpackie	2 112,2
podlaskie	1212,4
pomorskie	1 863,0
śląskie	3 473,6
świętokrzyskie	1 363,2
warmińsko-mazurskie	1 726,6
wielkopolskie	2 447,9
zachodniopomorskie	1 599,7

Obszary, które otrzymają wsparcie w perspektywie finansowej 2014-2020 w ramach RPO

modernizacja oraz budowa nowych dróg: – ok.15 mld euro,
przedsiębiorczość – ok. 20 mld euro,
transport publiczny – ok. 4,4 mld euro,
bezpieczeństwo energetyczne – ok. 1 mld euro,
kolej – ok. 10 mld euro,
szkolnictwo wyższe – ok. 1,2 mld euro,
cyfryzacja administracji, usługi publiczne dostępne przez Internet – ok. 1 mld euro,
aktywizacja zawodowa i poprawa sytuacji na rynku pracy młodych ludzi – ok.1,8 mld euro,
ogólny dostęp do szerokopasmowego Internetu – ok. 1 mld euro.

RPO Województwa Małopolskiego

Został zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej wykonawczą Komisji nr C(2015) 888 z dnia 12 lutego 2015 przyjmującą niektóre elementy programu operacyjnego „Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020” do wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach celu „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia” dla regionu małopolskiego w Polsce CCI 2014PL16M2OP006.

Beneficjenci MRPO

mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa,
jednostki Samorządu Terytorialnego, ich związki, stowarzyszenia oraz jednostki organizacyjne, które posiadają osobowość prawną,
służby publiczne inne niż administracja, np. instytucje kultury i sportu, instytucje integracji i pomocy społecznej czy instytucje odpowiedzialne za gospodarkę wodną,
instytucje ochrony zdrowia, w tym publiczne i niepubliczne (posiadające umowę z NFZ) zakłady opieki zdrowotnej, uzdrowiska,
instytucje wspierające biznes, np. instytucje finansowe, otoczenia biznesu.

Program jest finansowany z dwóch źródeł: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego i składa się z 13 osi priorytetowych.

Oś Priorytetowa	Fundusz
I. Gospodarka wiedzy	EFRR
II. Cyfrowa Małopolska	EFRR
III. Przedsiębiorcza Małopolska	EFRR
IV. Regionalna polityka energetyczna	EFRR
V. Ochrona środowiska	EFRR
VI. Dziedzictwo regionalne	EFRR
VII. Infrastruktura transportowa	EFRR
VIII. Rynek pracy	EFS
IX. Region spójny społecznie	EFS
X. Wiedza i kompetencje	EFS
XI. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej	EFRR
XII. Infrastruktura społeczna	EFRR
XIII. Pomoc techniczna	EFS

Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020

18 grudnia 2014 r. Komisja Europejska przyjęła Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 jest programem dwufunduszowym współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Całkowita alokacja na RPO WŁ na lata 2014-2020 wynosi 2,256 mld euro, z tego 1,621 mld euro to środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a blisko 635 mln euro Europejskiego Funduszu Społecznego.

Program operacyjny składa się z 12 osi priorytetowych:

Oś priorytetowa	Fundusz
I. Badania, rozwój i komercjalizacja wiedzy	EFRR
II. Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka	EFRR
III. Transport	EFRR
IV. Gospodarka niskoemisyjna	EFRR
V. Ochrona środowiska	EFRR
VI. Rewitalizacja i potencjał endogeniczny regionu	EFRR
VII. Infrastruktura dla usług społecznych	EFRR
VIII. Zatrudnienie	EFS
IX. Włączenie społeczne	EFS
X. Adaptacyjność pracowników i przedsiębiorstw w regionie	EFS
XI. Edukacja, kwalifikacje, umiejętności	EFS
XII. Pomoc techniczna	EFS