Polska
małopolskie
Czarny Dunajec
260 ha
Puścizna Rękowiańska – torfowisko pomiędzy miejscowościami Czarny Dunajec i Załuczne w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, gminie Czarny Dunajec. Pod względem geograficznym jest to region Kotliny Nowotarskiej. Torfowisko znajduje się po prawej stronie drogi z Czarnego Dunajca do Piekielnika, na średniej wysokości 660 m. Najniżej położone miejsce znajduje się na wysokości 653 m[1].
Puścizna Rękowiańska ma powierzchnię około 260 ha. Po ustąpieniu lodowca cała Kotlina Orawsko-Nowotarska pokryta była rozlewiskami i młakami, które stopniowo zamulane były niesionymi przez wodę osadami, tworzącymi stożki napływowe. Podlegały one równocześnie zarastaniu, w którym wielki udział miał mech torfowiec. Z jego obumarłych szczątków tworzył się torf. Zarastanie to zaczęło się około 10–11 tysięcy lat temu. Rocznie przybywa około 1 mm torfu. Torfowiska tworzą specyficzne warunki życia dla roślin. Charakteryzują się one bardzo kwaśnym odczynem gleby, dużą wilgotnością i ubóstwem składników pokarmowych. W takich warunkach na torfowiskach rozwijają się specyficzne, charakterystyczne dla tych fitocenoz gatunki roślin[2]. Na torfowiskach Kotliny Nowotarskiej rosną rośliny charakterystyczne głównie dla niżu, w innych częściach Karpat natomiast bardzo rzadkie. Na Puściźnie Rękowiańskiej stwierdzono występowanie takich gatunków jak: bagno zwyczajne, grzybienie białe, jeżogłówka najmniejsza, modrzewnica pospolita, pływacz drobny, pływacz zwyczajny, przygiełka biała, rdestnica alpejska, rosiczka długolistna, siedmiopalecznik błotny, turzyca nitkowata, turzyca pchla, wełnianka delikatna[3]. Z rzadkich gatunków ptaków występuje tu cietrzew zwyczajny (obserwowano 7–8 jego stałych tokowisk)[4].
Dawniej na Puściźnie Rękowiańskiej eksploatowano torf. Po wejściu w życiu ustawy, traktującej go jako kopalinę, której wydobycie jest możliwe tylko po uzyskaniu koncesji, eksploatacja torfu znacznie się zmniejszyła, jednak nadal nielegalnie jest on tutaj na niewielką skalę wydobywany[potrzebny przypis]. Na obszarze Kotliny Orawsko-Nowotarskiej utworzono obszar ochrony Natura 2000 pod nazwą „Torfowiska Orawsko-Nowotarskie”[4].
Przez Puściznę Rękowiańską płyną dwa niewielkie potoki – Uboczańska i Dudowiec; obydwa są dopływami Piekielnika. Po zachodniej stronie Puścizny Rękowiańskiej znajduje się drugie torfowisko – Baligówka[1]. Obrzeżami obydwu tych torfowisk, wzdłuż potoku Piekielnik, prowadzi ścieżka edukacyjna z 13 przystankami.
Na Puściźnie Rękowiańskiej panuje surowy klimat z częstymi mrozami. Mieści się tam stacja meteorologiczna, która notowała skrajnie niskie temperatury w każdym miesiącu. Nawet latem temperatura potrafi spadać poniżej zera; przykładowo 8 lipca 2016 zanotowano –1,9 °C, a 8 stycznia 2017 –39,8 °C[5]. Miejsce znane jest również ze skrajnych amplitud dziennych, przekraczających nawet 30 °C; przykładowo 3 listopada 2015 wyniosła ona 30,9 °C, a 21 kwietnia 2018 30,1 °C[6]. Ze względu na niskie temperatury Puścizna Rękowiańska uważana jest za biegun zimna Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, a także jedno z najzimniejszych miejsc w Polsce[7].