Posągi Gudei

Posągi Gudei – grupa rzeźb przedstawiających sumeryjskiego władcę Lagasz, który panował w drugiej połowie XXII wieku p.n.e. Zachowało się ponad trzydzieści posągów. Wszystkie zostały wykonane z kamienia, przedstawiają Gudeę w skupionej pozycji, tym samym nawiązują do powrotu do tradycji sztuki sumeryjskiej, dlatego czasy panowania Gudei nazywane są renesansem sumeryjskim.

Charakterystyka posągów

Posągi Gudei zostały wykonane z diorytu, dolerytu. Zachowało się ponad trzydzieści stojących bądź siedzących posągów oraz wiele fragmentów rzeźb Gudei – głów i innych części. Przedstawiają władcę w różnych okresach jego życia. Opatrzone są inskrypcjami, które informują o osiągnięciach władcy. Ich zadaniem więc było zarejestrowanie i przekazanie potomnym dziejów Gudei. Każdemu posągowi nadano imię, a poszczególne rzeźby miały ustalony rytuał, który przed nią odprawiano.

Forma rzeźb jest masywna. Całość posągu stanowi jedną bryłę z wyraźnym rozdzieleniem ciała i ubrania. Stopy wyrzeźbiono we wgłębieniu podstawy. Posągi są pozbawione zbędnych elementów ozdobnych (np. słabe zaznaczenie fałd szat).

Styl posągów nawiązuje do sztuki sumeryjskiej sprzed najazdu Akadyjczyków, jednak już technika wykonania rzeźby świadczy o tym, że artysta korzystał z metod modelowania i rzeźbienia epoki akadyjskiej. Świadczą o tym precyzyjne wykonanie nakryć głowy niektórych posągów oraz zarysy ciała ukrytego pod szatami^[1].

Wiele uwagi poświęcono rysom twarzy Gudei: okrągły kształt, wystające kości policzkowe, mięsisty podbródek, proste i słabo zaznaczone łuki brwiowe. Brwi władcy rzeźbiono w sposób charakterystyczny. Mają kształt liści palmowych i łączą się u nasady nosa. Posągi przedstawiające Gudeę w pozycji siedzącej, choć mają zaburzone proporcje sylwetki ludzkiej, wyrażają powagę i nawiązują do sztuki monumentalnej.

Lista ważniejszych posągów Gudei opatrzonych inskrypcją^[2]

Ilustracja	Posąg	Materiał	Wysokość [cm]	Opis	Pochodzenie	Dedykacja	Muzeum	Uwagi
	A	zielony dioryt	124	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; głowy brakuje; inskrypcja na prawym ramieniu i na przedniej stronie szaty	Girsu (stanowisko archeologiczne w Telloh w Iraku)	Ninhursag	Luwr (AO 8)
	B	zielony dioryt	93	posąg Gudei siedzącego na tronie, z rękoma złączonymi na piersiach, z deską kreślarską na kolanach (na niej plan świątyni); głowy brakuje; inskrypcja pokrywa cały posąg poza ramionami, klatką piersiową i stopami	Girsu	Ningirsu	Luwr (AO 2)
	C	czarno-biały dioryt	138	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; głowy brakuje; inskrypcja na plecach	Girsu	Inanna	Luwr (AO 5)
	D	dioryt	157	posąg Gudei siedzącego na tronie, z rękoma złączonymi na piersiach; ręce uszkodzone, prawego łokcia brakuje; inskrypcja na prawym ramieniu i na przedniej stronie szaty	Girsu	Ningirsu	Luwr (AO 1)
	E	niebiesko-czarny dioryt	142	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; głowy brakuje; inskrypcja na prawym ramieniu i na plecach	Girsu	Bau	Luwr (AO 6)
	F	dioryt	86	posąg Gudei siedzącego na tronie, z rękoma złączonymi na piersiach, z deską kreślarską na kolanach (ale bez planu świątyni ja w przypadku Posągu B); głowy brakuje; inskrypcja na prawym ramieniu i na przedniej stronie szaty	Girsu	Gatumdu	Luwr (AO 3)
	G	szaro-niebieski dioryt	133	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; brakuje głowy i prawego ramienia; inskrypcja na plecach	Girsu	Ningirsu	Luwr (AO 7)
	H	zielono-czarny dioryt	77	posąg Gudei siedzącego na tronie, z rękoma złączonymi na piersiach; brakuje głowy, prawego ramienia i prawej górnej części pleców; inskrypcja na przedniej stronie szaty	Girsu	Bau	Luwr (AO 4)
	I	czarny dioryt	45	posąg Gudei siedzącego na tronie, z rękoma złączonymi na piersiach; inskrypcja na przedniej stronie szaty i na tylnej części tronu	Girsu	Ningiszzida	Luwr (AO 3293 /głowa/ + AO 4108 /reszta posągu/)
	K	czarny dioryt	124	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; brakuje głowy, ramion i części stóp; inskrypcja na plecach	Girsu	Ningirsu (?)	Luwr (AO 10)
	M	alabaster	41	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na wysokości pasa; brakuje części stóp; inskrypcja na prawym ramieniu i na plecach	nieznane	Gesztinanna	Detroit Institute of Arts	autentyczność posągu jest podważana
	N	doleryt, kalcyt lub steatyt	61	posąg stojącego Gudei, trzymającego w rękach naczynie z którego wypływają strumienie wody; inskrypcja na prawym ramieniu i na przedniej stronie szaty	nieznane	Gesztinanna	Luwr (AO 22126)	autentyczność posągu jest podważana
	O	zielono-czarny steatyt	63	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; inskrypcja na prawym ramieniu i na przedniej stronie szaty	nieznane	Gesztinanna	Ny Carlsberg Glyptotek (NCG 840)	autentyczność posągu jest podważana
	P	dioryt	44	posąg Gudei siedzącego na tronie, z rękoma złączonymi na piersiach; inskrypcja na przedniej stronie szaty i na tylnej stronie tronu	nieznane	Ningiszzida	Metropolitan Museum of Art (59.2)
	Q	dioryt	33	posąg Gudei siedzącego na tronie, z rękoma złączonymi na piersiach; inskrypcja na przedniej stronie szaty	nieznane	Ningiszzida	głowa posągu jest w Iraku (IM 2909) a reszta posągu w Filadelfii (CBS 16664)
	R	dioryt	18,5	posąg Gudei siedzącego na tronie; brakuje części prawego ramienia i głowy; inskrypcja pokrywa plecy, lewą stronę posągu oraz tylną część tronu	nieznane	(?)	Semitic Museum (HSM 8825)	posąg pokrywa inskrypcja gwarantująca przywileje Namhani, przełożonemu świątynnych śpiewaków
	S	wapień		posąg stojącego(?) Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach	Girsu		Muzeum Archeologiczne w Stambule (EŞEM 5215)	posąg zrekonstruowany przez Ihsan Beya i Ungera z 15 fragmentów w Stambule i 3 fragmentów w Luwrze
	V	zielony dioryt	73,6	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; zachowany od pasa w górę; inskrypcja nie zachowała się	nieznane	(?)	Muzeum Brytyjskie (BM 122910)

Lista ważniejszych posągów Gudei nieopatrzonych inskrypcją

Ilustracja	Posąg	Materiał	Wysokość [cm]	Opis	Pochodzenie	Dedykacja	Muzeum	Uwagi
	–	dioryt	107	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach	zakupiony przez Luwr w 1953 roku	–	Luwr (AO 20164)[3]
	–	dioryt	70,5	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach	zakupiony przez Luwr w 1987 roku	–	Luwr (AO 29155)[4]
	–	doleryt	126	posąg stojącego Gudei, z rękoma złączonymi na piersiach; głowy brakuje	zakupiony przez Cleveland Museum of Art w 1963	–	Cleveland Museum of Art[5]

Zobacz też

• posąg Ur-Ningirsu II

Przypisy

1. K. Gawlikowska, Sztuka Mezopotamii, Warszawa 1975, s. 163–155.
2. Na podstawie: Edzard D.O., Gudea and His Dynasty, Toronto 1997, s. 29–67.
3. Posąg Gudei AO 20164 – opis zabytku na oficjalnej stronie Luwru.
4. Posąg Gudei AO 29155 – opis zabytku na oficjalnej stronie Luwru.
5. Posąg Gudei – opis zabytku na oficjalnej stronie Cleveland Museum of Art.

Bibliografia

• Edzard D.O., Gudea and His Dynasty, Toronto 1997.
• Gawlikowska K., Sztuka Mezopotamii, Warszawa 1975.