Girsu (sum. ĝir2-suki) – starożytne miasto założone przez Sumerów w południowej Mezopotamii, ok. 20 km na północ od Lagasz, jedno z trzech (obok Lagasz i Siraran) głównych ośrodków Lagasz.
Pełniło najprawdopodobniej funkcję ośrodka politycznego w okresie starosumeryjskim i stolicy za panowania Gudei. Po przeniesieniu stolicy do Lagasz, zachowało rolę centrum religijnego; znajdowały się tu świątynie Ningirsu – patrona miasta i bogini Bau.
Girsu leży w południowej Mezopotamii, na lewym brzegu kanału Shaṭṭ al-Gharrāf, w połowie drogi pomiędzy Tygrysem a Eufratem[1][2], ok. 20 km na północ od Lagasz[3] i ok. 300 km na południowy wschód od Bagdadu[2].
Historia
Girsu zamieszkane było już prawdopodobnie w okresie Ubajd (V tys. p.n.e.)[2], większy napływ mieszkańców nastąpił jednak dopiero w okresie starosumeryjskim (2900–2350 p.n.e.). W III tys. p.n.e. było sprzymierzone z dwoma sąsiednimi miastami: Siraran i Lagasz[1]. W okresie starosumeryjskim pełniło najprawdopodobniej funkcję ośrodka politycznego[3] i było stolicą Lagasz w pierwszym okresie etapu ED III (ok. 2600–2300/2250 p.n.e.)[2]. Po przeniesieniu stolicy do Lagasz, zachowało rolę centrum religijnego; znajdowały się tu świątynie Ningirsu i bogini Bau[3].
Patronem miasta był bóg wojny i polowań Ningirsu, którego świątynię odnowił Gudea[1]. Według opisu Gudei, świątynia została ozdobiona drewnem cedrowym, złotem i cennymi kamieniami[1].
Girsu było pierwszym sumeryjskim miastem, które doczekało się obszernych wykopalisk archeologicznych[5]. Pierwszym badaczem tych ziem był Ernest Choquin de Sarzec (1837–1901), francuski konsul w Basrze, który prowadził wykopaliska w latach 1877–1900 podczas jedenastu ekspedycji, kolejne prace prowadzono w latach 1903–1909 – pod kierownictwem Gastona Crosa (1861–1915), w latach 1929–1931 przez Henriego de Genouillaca (1881–1940) i w 1931–1933 przez André Parrota (1901–1980)[6][4].
W toku francuskich prac (1877–1933) odkryto m.in. archiwa tabliczek zapisanych pismem klinowym, liczne pieczęci cylindryczne, stelę sępów z dwustronnym przedstawieniem figuralnym i opisem zwycięstwa sumeryjskiego władcy Lagasz – Eanatuma nad sąsiednim miastem-państwem Umma oraz posągi Gudei[3]. W Girsu znaleziono w sumie 30 tys. tabliczek z pismem klinowym, przy czym stanowisko zostało splądrowane zanim poinformowano francuskich archeologów[7][a].