Paweł Bajeński

Paweł Bajeński

Paweł Bajeński
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	23 grudnia 1908 Chańki
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1971 Warszawa
Miejsce pochówku	Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie
Wyznanie	chrześcijańskie
Kościół	ZKCh, ZKE

Paweł Bajeński (ur. 23 grudnia 1908 w Chańkach, zm. 27 listopada 1971 w Warszawie) – działacz ewangelikalny okresu PRL-u; przywódca Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych w latach 1951–1953, a w latach 1953–1962 członek Prezydium Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (ZKE). Był zwolennikiem bliskiej współpracy pomiędzy ewangelikalnymi ugrupowaniami. Był rozpracowywany przez Urząd Bezpieczeństwa, aresztowany w 1950 roku.

Życiorys

Podróż do Kanady w 1958, na pokładzie s/s „Atlantic”; od lewej stoją: P. Bajeński, T. Maksymowicz, S. Waszkiewicz.

Paweł Bajeński urodził się 23 grudnia 1908 roku we wsi Chańki, koło Milejczyc. Pochodził z rodziny rolniczej^[1].

W roku 1915 jego rodzina udała się na bieżeństwo w głąb Rosji, gdzie przebywała do roku 1922. Ukończył tam rosyjskie gimnazjum. Po powrocie do Polski zapoznał się z wyznaniem chrystusowych. W roku 1928 został ochrzczony przez Jerzego Sacewicza. W 1930 roku rozpoczął służbę wojskową. W 1933 roku został kaznodzieją rejonu Milejczyce^[2]. W latach 1934–1938 był przewodniczącym młodzieży w okręgu białostockim. W styczniu 1938 roku zamieszkał w Warszawie i udzielał się w Zborze kierowanym przez Stanisława Krakiewicza^[3] .

W 1941 roku został przewodniczącym okręgu na woj. lubelskie. W 1945 roku wyjechał do Gdańska i zajmował się zakładaniem zborów i placówek dla swego Kościoła^[2]. Założył wtedy m.in. zbór w Gdańsku^[4]. Był zwolennikiem ścisłej współpracy z pokrewnymi wyznaniami ewangelikalnymi. W latach 1945–1947 działał w ramach Polskiego Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów i wchodził do Rady Naczelnej tego Kościoła^[2].

W sierpniu 1949 roku Urząd Bezpieczeństwa otoczył go siatką donosicieli w ramach inwigilacji^[5]. We wrześniu 1950 roku został aresztowany wraz z innymi działaczami swego Kościoła^[6]. Ze względu na stan zdrowia został przewieziony do szpitala, gdzie spędził kilka miesięcy^[7] . Zwolniony został w marcu 1951 roku^[8]. Spośród osób należących do ścisłego kierownictwa ZKCh był pierwszą osobą, która wyszła na wolność. Po wyjściu na wolność w 1951 roku podjął starania o odzyskanie opieczętowanych kaplic. Wielokrotnie wysyłał w tej sprawie pisma do UdsW i MBP. Jednak dopiero w 1952 roku otrzymano zgodę na otwarcie kaplicy w Warszawie^[9]. Zwołał również konferencję w Inowrocławiu, gdzie wybrano nowy zarząd Kościoła. Prezesem został Paweł Bajeński. Jerzy Sacewicz i Mikołaj Korniluk nadal przebywali w więzieniu^[7] . Pod nieobecność Sacewicza doprowadził do tego, że w 1953 roku ZKCh weszło do ZKE^[10]. Sacewicz po wyjściu na wolność miał pretensje do Bajeńskiego, że „wprowadził Kościół do Babilonu”^[11].

W latach 1953–1962 należał do ścisłego kierownictwa ZKE i był wtedy jednym z wiceprezesów tego Kościoła. Sprawował też funkcję okręgowego w kilku różnych okręgach (pomorski w latach 1953–1956, olsztyński i białostocki w latach 1956–1959, bydgoski i lubelski w latach 1959–1962)^[6]. Był w wieloletnim konflikcie z Sacewiczem. Ze względu na ten konflikt w 1962 roku Naczelna Rada ZKE musiała narzucić komisarycznego przełożonego zboru przy ul. Puławskiej 114. Został nim Kazimierz Muranty. W 1965 roku przełożonym został Sacewicz, a Bajeński jego zastępcą^[12].

W sierpniu 1956 roku pojawiły się w Kościele tendencje separatystyczne, wspierane przez współwyznawców z USA, jednak pozycja Bajeńskiego była na tyle silna, że nie dopuścił do wystąpienia ZKCh z ZKE^[13]. R.J. Smith, z ramienia „Church of Christ”, proponował Bajeńskiemu, by wyprowadził zbory chrystusowe ze struktur ZKE i utworzył niezależny Kościół. Obiecał mu w zamian pomoc materialną, lecz Bajeński odmówił^[14].

Zmarł w Warszawie 27 listopada 1971 roku^[6]. Pochowano go na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie (kwatera 8-1-1)^[15].

Kontrowersje

Fragment Notatki pracownika UdSW, 18 listopada 1968 (AAN UdSW 131/482).

Grób Pawła Bajeńskiego na Cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie

Bajeński był znany z wiernopoddańczego stosunku do władzy. Po wyjściu na wolność w 1951 roku w pismach do władz posuwał się do daleko idących pochlebstw, sądząc, że dzięki temu uzyska ich przychylność („praca religijna ZKCh w Polsce prowadzi się bez żadnych przeszkód ze strony władz”)^[9]. W listopadzie 1952 roku wraz z Konstantym Sacewiczem wysłał do Urzędu ds. Wyznań telegram z wyrazami wdzięczności „za wolność wyznaniową”. W tym samym czasie inni członkowie Zarządu Kościoła siedzieli w więzieniu^[16]. Po śmierci Stalina napisał, iż „śmierć Józefa Stalina (...) okryła żałobą wszystkie narody postępowe świata”^[17].

Ryszard Michalak uznał, że Paweł Bajeński (wraz z Krakiewiczem) po wyjściu na wolność realizował wytyczne władz odnośnie do połączenia ZKCh z ZKE^[18]. Zapis Michalaka został odczytany w ten sposób, że Krakiewicz i Bajeński byli tymi duchownymi ewangelikalnymi, którzy zdecydowali się na współpracę z UB^[12]. Dlatego Tomasz Terlikowski zarzucił Bajeńskiemu „daleko idącą współpracę zarówno z Urzędem ds. Wyznań, jak i z UB”^[19] . Na łamach kwartalnika „Słowo i Życie”, organu prasowego Kościoła Chrystusowego, odpowiedziano, że „artykuł p. Terlikowskiego jest tendencyjny i nieprzychylny”, i mija się z prawdą^[20] . Zarzut postawiony przez Terlikowskiego został następnie powtórzony przez Pawła Chojeckiego, zwierzchnika Kościoła Nowego Przymierza, na łamach pisma „Idź Pod Prąd”^[21].

Wojciech Sławiński, który badał archiwa IPN, nie potwierdził tych zarzutów, stwierdził natomiast, że Paweł Bajeński był rozpracowywany przez bezpiekę ze względu na przynależność do Zjednoczonego Kościoła Chrystusowego^[5]. Mirosława Weremiejewicz odpowiedziała na zarzut Michalaka, że Bajeński jeszcze przed aresztowaniami miał doświadczenie współpracy z pokrewnymi wyznaniami, najpierw podczas okupacji niemieckiej, a następnie w powojennym PKEChB i dlatego zjednoczenie pokrewnych Kościołów nie było dla niego niczym nowym. Ponadto dostrzegł dla siebie i swego Kościoła większe możliwości działania^[22]. Leszek Jańczuk zauważył (po przeprowadzeniu kwerendy w IPN), że Paweł Bajeński nie został nawet zarejestrowany jako TW^[23].

Andrzej W. Bajeński, wnuk Pawła, twierdzi, że jego dziadek był zawsze zwolennikiem współpracy pokrewnych Kościołów. Uważał, że: „Skoro inni są tacy sami, jak my, skoro są braćmi w Chrystusie, to dlaczego się nie połączyć?” Natomiast do chrześcijan z innych tradycji podchodził z rezerwą^[12].

Przypisy

1. Lewczukowa 1977 ↓, s. 279.
2. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 292.
3. Tomaszewski 1992 ↓.
4. Lewczukowa 1977 ↓, s. 280.
5. Sławiński 2012 ↓, s. 172.
6. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 293.
7. Hury 2016 ↓.
8. Jańczuk 2021 ↓, s. 40.
9. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 113.
10. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 119.
11. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 116.
12. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 117.
13. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 193.
14. Mironczuk 2006 ↓, s. 73.
15. śp. Paweł Bajeński
16. Tomaszewski 1991 ↓, s. 125.
17. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 127.
18. Michalak 2004 ↓, s. 24.
19. Terlikowski 2006 ↓.
20. Hury 2006 ↓.
21. Chojecki 2009 ↓, s. 6.
22. Weremiejewicz 2014 ↓, s. 117–118.
23. Jańczuk 2017 ↓, s. 46.

Bibliografia

• Paweł Chojecki. Kto „robi” ekumenizm?. „Idź Pod Prąd”. ROK 7, NR 1 (54), s. 5–6, styczeń 2009. ISSN 1734-2708. 
• Bronisław Hury. Agentura w Kościele. „Słowo i Życie”. Numer 2, 2006. 
• Nina Hury. Kościół Chrystusowy w RP. 90 lat w skrócie (d. Wspólnota Kościołów Chrystusowych). „Słowo i Życie”, 2016. 
• Leszek Jańczuk. Aresztowanie 199 ewangelikalnych duchownych we wrześniu 1950 roku. „Gdański Rocznik Ewangelicki”. XV, s. 24-49, 2021. 
• Leszek Jańczuk. Rola agentury w inwigilacji środowiska ewangelikalnego ZKE, ZKCh i KCHWE w latach 1946–1950. „Studia Theologica Pentecostalia”. Numer 5, s. 45–76, 2017. 
• A. Lewczukowa: Paweł Bajeński. W: Kalendarz Chrześcijanina 1977. Warszawa: ZKE, 1977, s. 279–280.
• Ryszard Michalak. Dziel i rządź. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. Nr 3 (38), s. 16–31, marzec 2004. 
• Jan Mironczuk: Polityka państwa wobec Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w Polsce (1947–1989). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2006. ISBN 83-89100-95-9.
• W. Sławiński: Cele, taktyka i działania wobec chrześcijańskich mniejszości wyznaniowych w latach 1945–1956 w Polsce. W: Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych. pod red. J. Kłaczkow & W. Rozynkowski. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2012, s. 151–188.
• Tomasz Terlikowski. Wyznawcy agentury. „Newsweek”. 12, 19 marca 2006. 
• Ryszard Tomaszewski. Kościół Chrystusowy w latach 1939–1944. „Słowo i Życie”. Nr 1-2, 1992. 
• Ryszard Tomaszewski: Wyznania typu ewangeliczno-baptystycznego wchodzące w skład Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w latach 1945–1956. Tomaszów Mazowiecki: Słowo i Życie, 1991. ISBN 83-88497-11-1.
• Mirosława Regina Weremiejewicz: Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–2006. Toruń: Duet, 2014. ISBN 978-83-62558-81-0.