Ukończył studia na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, magisterium uzyskał w 1974 roku. Pod kierunkiem ks. prof. Woldemara Gastparego napisał dysertację doktorską pt. Grupy chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski od 1858 do 1939 roku i obronił ją w 1981 roku. Później był m.in. autorem nieopublikowanej pracy Społeczności ewangeliczno-baptystyczne po roku 1939[2]. Był jedynym doktorem teologii w Zjednoczonym Kościele Ewangelicznym[1].
W latach 1970–1975 pracował w redakcji audycji radiowej „Głosu Ewangelii z Warszawy” oraz w dziale wydawniczym Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (ZKE). W latach 1975–1988 był członkiem redakcji miesięcznika „Chrześcijanin”[1]. W 1981 roku na X Synodzie ZKE ugrupowanie chrystusowych zgłosiło dwie kandydatury na stanowisko sekretarza Rady Kościoła (H. Sacewicz i H. Tomaszewski). Sacewicz zrezygnował z kandydowania, a Edward Czajko przedstawił kandydaturę Tomaszewskiego Synodowi. Podczas głosowania 161 delegatów głosowało „za”, 1 głos „przeciw”, a 16 delegatów wstrzymało się[3]. Funkcję sekretarza Rady ZKE pełnił przez dwie kadencje do roku 1987[1]. Pełnił też funkcję sekretarza w Komisji Pomocy Polskiej Rady Ekumenicznej. W roku 1983 i 1988 brał udział w oficjalnych spotkaniach Jana Pawła II z przedstawicielami Polskiej Rady Ekumenicznej[1].
Na ostatnim XII Synodzie ZKE głosował przeciwko rozwiązaniu tego Kościoła i był zdania, że likwidacja ZKE nie jest rozsądną decyzją[4]. Na I Synodzie Kościoła Zborów Chrystusowych wybrany został sekretarzem Rady Kościoła[2] i funkcję tę pełnił do roku 1992. W latach 1987–1992 był również redaktorem naczelnym kwartalnika „Słowo i Życie”. Był zwolennikiem przynależności Kościoła Chrystusowego do Polskiej Rady Ekumenicznej. W roku 2004 zrezygnował z członkostwa w Kościele Chrystusowym. Przez kilka lat był wykładowcą w Wyższym Baptystycznym Seminarium Teologicznym[1].
Zajmuje się także działalnością gospodarczą[1], jest jednym z założycieli spółki Organic Farma Zdrowia SA[7].
Archiwa
Ze względu na charakter swej działalności naukowej wiele czasu spędził w archiwach. W latach 1990–1991 przeglądał zasoby Centralnego Archiwum KC PZPR (dokumenty te zostały przekazane później dla Archiwum Akt Nowych (AAN), ale według Tomaszewskiego nie przekazano wszystkich). W latach 1990–1993 przeglądał dokumenty Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Korzystał też z archiwów AAN, IPN i innych[8].
Jako sekretarz Rady ZKE zgromadził materiał archiwalny na temat ZKE, który przekazał później do AAN[9]. Przekazał także oryginalne dokumenty Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych z lat 1928–1953 (otrzymał je od Jerzego Sacewicza)[10].
Działalność naukowa
Zajmował się dziejami Kościoła Chrześcijan Baptystów, Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz Kościoła Chrystusowego. Kościoły ewangelikalne określał zwykle mianem „wolnych kościołów” i przyjmował definicję zaproponowaną przez Mieczysława Kwietnia. Uważa, że główną cechą odróżniającą kościoły ewangelikalne od historycznych jest utworzenie nowej jakości pobożności i nowego stylu życia. Zachodzą pomiędzy nimi nieznaczne różnice dogmatyczne, które dotyczą sposobu pojmowania chrztu wiary, eucharystii i chrztu w Duchu Świętym. Kościoły te manifestują przede wszystkim wiarę w Chrystusa, nie koncentrują się natomiast na tworzeniu nowych dogmatów[11].
Tomaszewski był zdania, że doniesienia informatorów zwerbowanych w środowisku kościołów mniejszościowych nie przedstawiają wielkiej wartości. Informacje te można było przeczytać w prasie kościelnej. Według Tomaszewskiego dla MBP chodziło przede wszystkim o zdobycie agenta w danym środowisku i mieć poczucie kontrolowania tego środowiska[12]. Uważał, że w Wydziałach ds. Wyznań i Wydziałach Spraw Wewnętrznych pracowali ludzie, których „nie interesowały sprawy dogmatyczne czy organizacyjne inwigilowanych Kościołów, lecz pozyskanie współpracowników agenturalnych”[13].
Oceny i krytyka
Zachariasz Łyko zrecenzował jego książkę Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–1953 (1992). Ocenił, że została oparta na obszernym materiale źródłowym pochodzącym zwykle z archiwów państwowych dawnych władz wyznaniowych i politycznych i jest to „niezwykły walor pracy historycznej”[14].
W roku 2009 Tomaszewski opublikował książkę Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Jan Mironczuk ocenił, że jego opracowanie historii ZKE stanowi cenną pomoc dla początkujących historyków zajmujących się problematyką ewangelikalną w PRL-u oraz dla osób interesujących się tą tematyką[15]. Jego zdaniem Urząd do Spraw Wyznań cały czas utrudniał funkcjonowanie ZKE, także Tadeusza Dusika, ocenianego przez innych pozytywnie, umieścił wśród złych dyrektorów UdsW[16]. Szymon Biliński został uznany niemal za sprawcę aresztowań działaczy ZKE w roku 1950[17]. Tomaszewski wyliczył dziesięciu agentów, z których doniesień MBP korzystało przystępując do aresztowań w roku 1950[18], tymczasem trzech z nich zostało zwerbowanych po owych aresztowaniach, a dwóch innych nie dostarczało materiałów[19].
Andrzej Seweryn zrecenzował jego książkę Baptyści w Polsce w latach 1918–1958 z 2008 roku. Pochwalił go za „bogactwo źródeł”, zarzucił jednak, że w zbyt wielkim stopniu opiera się na archiwach państwowych, a w zbyt małym na archiwum Kościoła baptystów. W książce niewiele jest informacji o działalności zborów, a te według Seweryna stanowią substancję Kościoła. Dużo uwagi poświęca Naczelnej Radzie Kościoła i jej relacjom z Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w okresie międzywojennym i Urzędem ds. Wyznań w okresie powojennym[20]. Seweryn zarzucił rozpisywanie się o sprawach i zagadnieniach luźno związanych z historią baptystów w Polsce (represje duchownych w ZSRR, Bułgarii i CSRS, ingerencje UdSW w działalność Chrześcijańskiej Rady Ekumenicznej)[21]. Według Seweryna podsumowania rozdziałów są w istocie streszczeniami, brak w nich syntezy i pogłębionych wniosków autora[22].
Ryszard Michalak uznał go za jednego z najbardziej efektywnych autorów publikujących na temat mniejszości religijnych w latach 1945-1989[23], zarzucił mu jednak przeprowadzenie powierzchownej kwerendy w archiwach i ignorowanie literatury przedmiotu. Opinię Tomaszewskiego, jakoby władz wyznaniowych nie interesowały sprawy dogmatyczne czy organizacyjne, uznał za dalece odbiegającą od realiów polityki wyznaniowej. Michalak cenił Tomaszewskiego dla „innych walorów”[24].
Wybrane publikacje
Wyznania typu ewangeliczno-baptystycznego wchodzące w skład Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w latach 1945–1956. Tomaszów Mazowiecki: Słowo i Życie, 1991. ISBN 83-88497-11-1. Brak numerów stron w książce
Kościół Chrystusowy w Polsce w latach 1921–1953. Słowo i Życie, 1992. Brak numerów stron w książce
Baptyści w Polsce w latach 1858–1918. Warszawa: Kompas II, 1993. Brak numerów stron w książce
Wspólnoty chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski w latach 1858–1939. Warszawa: WBST, 2006. ISBN 83-88497-11-1. Brak numerów stron w książce
Baptyści w Polsce w latach 1918–1958. Warszawa: Słowo i Życie, 2008. ISBN 978-83-925744-2-2. Brak numerów stron w książce
Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Warszawa: KOMPAS II, 2009. ISBN 978-83-925744-5-3. Brak numerów stron w książce
Zachariasz Łyko. Recenzje i opinie. „Słowo i Życie”. 11-12, s. 24, 1992.
Ryszard Michalak: Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, 2014. ISBN 978-83-7842-124-5.
Jan Mironczuk. Henryk Ryszard Tomaszewski, Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987, Warszawa Kompas II, 2009, 508 s.. „Przegląd Prawa Wyznaniowego”, s. 287–291, 2010.
H.R. Tomaszewski: Społeczność baptystyczna w kontekście działań władz Polski Ludowej. W: Władze Polski Ludowej a mniejszościowe związki wyznaniowe. pod red. T.J. Zielińskiego. Warszawa-Katowice: WBST, 2010, s. 129–157.
H.R. Tomaszewski: Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987. Warszawa: KOMPAS II, 2009. ISBN 978-83-925744-5-3.
H.R. Tomaszewski. Kolegium redakcyjne miesięcznika „Chrześcijanin” – o sobie i o swojej pracy. „Chrześcijanin”. 1, s. 15, 1988.
