Powierzchnia miasta wynosi ok. 54,99 km², zamieszkuje je ok. 12 tys. mieszkańców, natomiast gęstość zaludnienia wynosi 218,22 osoby/km². Kod samochodowy dla miasta i całego byłego powiatu Uecker-Randow to UER.
Pasewalk jest położony nad rzeką Wkrą na południe od Puszczy Wkrzańskiej i oddalony jest o ok. 30 km od granicy z Polską w Lubieszynie. Miasto stanowi węzeł kolejowy na trasie Stralsund-Berlin i Hamburg-Szczecin, ze stacją Pasewalk.
W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, mięsny, młynarski, paszowy oraz materiałów budowlanych[1].
Toponimia
Nazwa miasta pojawia się po raz pierwszy w spisanych około 1150 roku annałach klasztoru Pegau jako Posduwlc, id est urbs Wolfi („Posduwlc, czyli miasto wilka”)[4]. Wywodzi się z języka połabskiego, jednak jej pierwotne znaczenie nie jest jasne: słowo volk może oznaczać zarówno wilka, jak i „miejsce, w którym coś jest przeciągane nad wodą”[4]. W dokumentach średniowiecznych zapisywana była w formie Pozdewolc lub Pozdewolk (1168, 1177, 1178), Posduwolc (1195), Pozdeuuolc (1216), Pozowalc (1239) i Pozewalk (1288, 1319)[4]. Po 1280 roku pierwotne o- zaczyna stopniowo przechodzić w a- (Pazewalck, Pasewalck)[4].
W języku polskim słowiańska nazwa miasta rekonstruowana jest jako Pozdawilk[5].
Historia
Od początków osady do wojny trzydziestoletniej
Legenda głosi, że osadę założyli w VII–VIII wieku dwaj bracia – piraci, którzy znaleźli schronienie w trudno dostępnym miejscu przecięcia Wkry ze starym szlakiem handlowym[6]. Autor annałów klasztoru Pegau, opisując historię rodziny Wiprechta Starszego, donosi o istnieniu grodu Posduwlc w kraju pomorskim (dokument datowany na 1029 rok). Miejsca położenia grodu do dzisiaj nie udało się ustalić. Obok niego istniała osada słowiańska, wtedy już znacząca i zamożna, w której – jak donosi Wiprecht – można było zdobyć „niesłychanie bodatą zdobycz” (praedam incredibilem). Źródła pisane po raz pierwszy nazywają Pasewalk miastem (civitas) w 1276. Pewne jest jednak, że uzyskał on prawa miejskie już wcześniej, przypuszczalnie na początku lat pięćdziesiątych XIII wieku.
Pasewalk od początku swego istnienia należał do Pomorza, jednak z uwagi na pograniczne położenie stanowił przedmiot sporów terytorialnych toczonych przez książąt pomorskich z margrabiami brandenburskimi. Nieraz też zmieniała się jego przynależność terytorialna. W 1214 margrabia brandenburski Albrecht II zdobył gród w Pasewalku, już jednak w tym samym roku Waldemar II odbił zajęte margrabiego grody (castra) Szczecin i Pasewalk[7]. W 1250 – na mocy układu z Landin – Barnim I oddał Pasewalk pod panowanie brandenburskie. W 1354 miasto wróciło już na stałe w skład Pomorza. Do wzrostu jego znaczenia przyczyniło się położenie na szlaku handlowym z Magdeburga do Szczecina oraz nad rzeką Wkrą, którą w średniowieczu spławiano towary z Prenzlau do Zalewu Szczecińskiego. W 1272 sprowadzony został do Pasewalku zakon Dominikanów.
W lutym 1367 miało miejsce zdarzenie, które zahamowało na wiele lat rozwój Pasewalku: zabity został przez mieszczan i publicznie spalony miejscowy ksiądz Zabel Schünemann, oskarżany przez radę miejską o malwersacje. W odpowiedzi papież obłożył miasto ekskomuniką. W 1373 ekskomunika została cofnięta, w zamian za co miasto zobowiązane zostało do ponoszenia ciężarów w naturze i pieniądzu na rzecz Stolicy Apostolskiej. Od obowiązku tego zwolniło się dopiero w 1532, wraz z przejściem na protestantyzm.
W czasie wojny trzydziestoletniej, we wrześniu 1630, miasto zostało spustoszone i prawie całkowicie zniszczone przez wojska cesarskie. Na mocy pokoju westfalskiego włączone zostało w skład Pomorza Szwedzkiego.
Miasto do dziś zachowało duże fragmenty murów (2,5 kilometra), dwie bramy miejskie oraz dwie wieże. Pierwsza brama, Mühlentor, powstała na przełomie XIV i XV wieku i wciąż pełni swoją funkcję. W drugiej, Prenzlauer Tor, znajduje się obecnie informacja miejska oraz niewielkie muzeum. Dwie wieże to Pulverturm (Wieża Prochowa) oraz Kiek in de Mark (Patrz w Marchię - od konieczności zachowywania czujności przed możliwymi najazdami brandenburskimi).
Za najciekawszy zabytek sakralny uważany jest St. Marien Kirche - trzynawowa świątynia gotycka pochodząca z XIV wieku. W mieście znajduje się także kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, który najprawdopodobniej powstał w XII wieku. W kolejnych wiekach był wielokrotnie przebudowywany. Najmłodszą pasewalską świątynią jest kościół pw. św. Ottona z Bambergu. Zbudowany w 1885 roku, jest reprezentantem popularnego w końcu XIX w.neogotyku.