Samodzielne rządy, po osiągnięciu wieku sprawnego rozpoczął w 1227. Fakt ten poświadcza wystawiony dokument, z jego własną pieczęcią[3]. Władał księstwem szczecińskim, w czasie, kiedy jego kuzyn Warcisław III zarządzał księstwem dymińskim wydzielonym w 1211. Barnim I zrzucił z Pomorza nadodrzańskiego zwierzchność duńską i przeniósł swój dwór w 1235, z Uznamia do Szczecina (republiki miejskiej)[3], dalej – na skutek skłócenia z mieszczanami tego miasta – do Dąbia (1249)[4].
Barnim, „książę na Szczecinie”, który tytułował się też księciem Kaszub (łac.) dux slavorum et Cassubie[5], był jednym z najbardziej pracowitych władców Pomorza. Wraz z Warcisławem III starał się umacniać państwo, poprzez przebudowę gospodarki, tak aby dostosować ją do zachodnich standardów europejskich[6]. W poł. XIII w., zlikwidował m.in. prawo brzegowe, które hamowało bezpieczny rozwój handlu morskiego i zalewowego[4].
Okres jego panowania przypadał na wzmożoną kolonizację niemiecką i lokację miast na prawie magdeburskim oraz lubeckim, których książę ufundował bardzo wiele[a][7]. Źródła wymieniają 30 miast lokowanych przez niego na Pomorzu[8][9][10]. Do nich należały m.in. Szczecin (1243), Stargard (1243), Gryfino (1254), Police (1260) i Goleniów (1268). Po śmierci kuzyna w 1264, pierwsze lata jego samodzielnej działalności skupiały się na jednoczeniu ziem pomorskich oraz potwierdzaniu nadań aktów lokacyjnych dla miast (m.in. dla Gryfic)[9]. Był fundatorem także wielu klasztorów, m.in. w Marianowie. Hojny dla zakonów – nadał cysterkom 600 łanów ziemi[11][4]. Dla ściągnięcia kupców lubeckich i duńskich ponownie wprowadził w 1274 zakaz rabunków rozbitych statków i innych jednostek pływających[b]. Było to spowodowane chęcią poszerzenia i zabezpieczenia wpływów ekonomicznych z resztą Europy Zachodniej[4].
Hołd lenny złożony margrabiom brandenburskim przez księcia szczecińskiego, spowodował jednocześnie przekazanie na ich rzecz ziemi wkrzańskiej (na zachód od Szczecina)[16]. Dla książęcej racji stanu odniosło to przykre konsekwencje w kolejnych latach na losy jedności Pomorza. Pierwszych jego symptomów, można doszukiwać się przy podziale jego księstwa na dwie części przez jego potomków (podział księstwa dokonany w 1295 spowodował wyodrębnienie na ok. 200 lat dwóch dzielnic – księstwa szczecińskiego i wołogoskiego[17]).
Barnim I zmarł 13 lub 14 listopada 1278 w Dąbiu i został pochowany w kościele NMP w Szczecinie[18][19][8]. Wg innych przekazów Barnima I pochowano w prezbiterium kościoła cystersów w Kołbaczu[20].
Barnim I a templariusze
Istnieją przesłanki, że przesiąknięty wielkimi ideami zakonu templariuszy – Barnim I został bratem, tzw. gościem, rycerzem wspomagającym poczynania zakonu. Od lat 30. XIII w. był stałym bywalcem na zakonnych dworach, albo w otoczeniu rycerzy tego zakonu, m.in. Tempelhoff, Lietzen oraz Rurka[21][22].
Barnim korzystał z doradztwa templariuszy z brandenburskich i pomorskich komandorii. Przynależność do zakonu przedstawił w swojej pieczęci, na której umieścił templariuszowski symbol świątyni oraz starożytny symbol słońca, złota, czyli władzy. Są to znaki niespotykane, na żadnych innych pieczęciach książęcych z tego okresu[21]. Charakterystyczne dla jego władzy było również nadawanie okręgów grodowych i innych włości na rzecz zakonu templariuszy[22]. W 1235 nadał zakonowi żyzne ziemie pomiędzy Różycą a Tywą i przeniósł wszelkie prawa na ich rzecz, zwolnił od wszelkich ceł na terenie księstwa i zobowiązał jako swych wasali do udziału w wyprawach zbrojnych. Templariusze mieli prawo do zasiadania w radzie książęcej[10]. Według K. Ślaskiego miało to na celu uniezależnienie polityki panującego dynasty od elity możnowładztwa pomorskiego[6].
Życie prywatne
Barnim był żonaty trzykrotnie. Po raz pierwszy z Marianną księżniczką szwedzką, córką królaEryka X Knutssona i Rychezy duńskiej. Małżeństwo zawarte zostało prawdopodobnie w 1238. Z tego związku pochodziły:
W literaturze przedmiotu pojawia się również prawdopodobna córka z pierwszego lub trzeciego małżeństwa – Elżbieta, która jest odrzucana z filiacji przez współczesną genealogię[25].
Barnim to skrócona forma niepewnego imienia zaczynającego się od Broni– w wariancie pomorskim, jako że w dialektach pomorskich słowiańska grupa -or- (która w polszczyźnie zmieniła się w -ro-) zmieniła się w -ar- (porównaj: pomorskie ‘gard’, 'Warcisław', ‘Barnisław’ = polskie ‘gród’, 'Wrocisław', ‘Bronisław’).
W dynastii Gryfitów imię dotąd niespotykane. Prawdopodobnie zostało przeniesione z ziemi barnimskiej (plemiona Sprewian), która od 1176 dziedzicznie należała do dynastów pomorskich Gryfitów[26].
Uwagi
↑Dla porównania – nowo lokowane miasta otrzymywały zwykle 100 łanów ziemi.
↑Polityka księcia wobec lubeczan była zmienna. W 1234 uwolnieni zostali od wszelkich ceł i danin, następnie od prawa brzegowego. W 1251 zostało podpisane z Lubeką tzw. „wieczne przymierze”. Kilka lat później już nie obowiązywało. Barnim I wprowadził zakaz skupywania przez kupców lubeckich zboża w jego kraju oraz zlikwidował wolność celną.
Przypisy
↑E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 144–145 oraz przyp. 291 i 292, tamże.
↑E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143, 232–237, 246–248.
↑A. Czacharowski, Dzieje pogranicza Pomorza Zachodniego z Polską w XIII-XVIII wieku, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 221.
↑B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 58.
↑M. Szczaniecki, Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 85.
Czacharowski A., Dzieje pogranicza Pomorza Zachodniego z Polską w XIII-XVIII wieku, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
KazimierzK.KozłowskiKazimierzK., JerzyJ.PodralskiJerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC189424372. Brak numerów stron w książce
Rymar E., Barnim I książę Słowian na Pomorzu (ok. 1220/21-1278), Kraków 2022.
KazimierzK.BobowskiKazimierzK., Dawne pieczęcie na Pomorzu Zachodnim, Szczecin: Glob, 1989, ISBN 83-7007-170-8, OCLC834671088. Brak numerów stron w książce
Cieślikowa A. (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, T. 1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7.
