Parafia została zarejestrowana na terenie Leszna w 1776 roku, kiedy cofnięto dekret Janusza Mazowieckiego z 1525 roku, zabraniający innowiercom osiedlania się na Mazowszu. Rok później poświęcono pierwszy kościół (obecnie siedziba Warszawskiej Opery Kameralnej) i wybudowano plebanię według projektu Szymona Bogumiła Zuga. W tym czasie przyjęto również pierwsze regulacje, tzw. Ordynacje, które regulowały pracę instytucji parafialnych (m.in. Rady i zebrań parafialnych) oraz ustalały kompetencje pastora. Parafia wykazywała wówczas dużą samodzielność w stosunku do zwierzchnich władz kościelnych, co związane było ze specyfiką wyznania kalwińskiego.
W 1881 roku parafia założyła w należącym do niej pałacu Działyńskich szkołę elementarną i przytułek dla sierot, a w 1900 dom starców i kalek.
1918–1939
Po odzyskaniu niepodległości życie parafialne prężnie się rozwijało. Powstały Stowarzyszenie Młodzieży, Koło Misji Wewnętrznej i Koło Pań. Prowadzono zajęcia w szkole niedzielnej. Organizowano wycieczki poza miasto i kolonie dla dzieci w posiadłości ofiarowanej przez rodzinę Czapków.
W okresie międzywojennym parafia wydawała dwa czasopisma. W latach 1924–1928 „Żagiew Chrystusową”, a w latach 1926–1939 ogólnokościelne pismo „Jednota”.
Okupacja
W 1940 budynek parafii wraz z kościołem, pałacem Działyńskich, Szpitalem Ewangelickim oraz kilkoma innymi budynkami przy ulicy Mylnej znalazł się w tzw. enklawie ewangelickiej – wyłączonym z warszawskiego getta obszarze połączonym z dzielnicą aryjską wąskim korytarzem prowadzącą przez zniszczoną w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 posesję przy ulicy Przejazd 5[3].
Parafianie i duchowni nieśli pomoc Żydom z getta, co upamiętnia jeden z pomników granic getta znajdujący się za budynkiem parafii.
W trakcie okupacji zginęło wielu parafian, zamordowano kilku księży. Ewangelicy brali udział w powstaniu warszawskim. Spłonęły budynki parafii na Lesznie, uszkodzeniu uległ kościół oraz parafialny cmentarz przy Żytniej 42.
Po wojnie
Pierwsze nabożeństwa odprawiano w udostępnionej przez metodystów kaplicy przy placu Zbawiciela. Rozpoczęto remont kościoła przy al. „Solidarności”. Służył on także warszawskim luteranom, których świątynia spłonęła w 1939 roku.
W 1958 roku parafia odzyskała plebanię (pałacyk Zuga), gdzie swą siedzibę znalazły: Konsystorz Kościoła Ewangelicko-Reformowanego (najwyższy organ wykonawczy), redakcja reaktywowanej w 1957 roku „Jednoty”, a w latach 1960–1974 Polska Rada Ekumeniczna.
Administratorem parafii jest wybierane na cztery lata Kolegium Kościelne. Jego członkowie należą do grona współpracowników proboszcza. Ten wybierany jest na dziesięcioletnią kadencję. Kolegium i proboszcza wybiera Ogólne Zgromadzenie Zboru.
Odbywa się nauczanie religii dla dzieci i młodzieży: w szkółce niedzielnej, podczas lekcji przedkonfirmacyjnych i podczas dwuletnich zajęć z młodzieżą po konfirmacji. Świadectwa nauki religii są honorowane w szkołach publicznych.
Przy parafii prowadzone jest duszpasterstwo cudzoziemców narodowości chińskiej i wietnamskiej.
Został założony w 1792 roku przy ulicy Żytniej 42. Wiele zabytkowych nagrobków wymaga renowacji, dlatego na ten cel pieniądze zbiera Społeczny Komitet Opieki nad Zabytkami Cmentarza Ewangelicko-Reformowanego w Warszawie.
↑Jacek Leociak: Spojrzenia na warszawskie getto. Leszno. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2011, s. 30. ISBN 978-83-62020-26-3.
Bibliografia
Barbara Stahlowa: Parafia Ewangelicko-Reformowana w Warszawie. Warszawa: Parafia Ewangelicko-Reformowana w Warszawie, 2009. Brak numerów stron w książce
Grzegorz Michalak: Przepisy porządkowe i organizacja warszawskiej parafii ewangelicko-reformowanej w XIX wieku, „Saeculum Christianum”, 2018, ss. 263-274.
