Oregon

Oregon

State of Oregon

stan
33. stan od 14 lutego 1859
Jezioro Kraterowe, leżące w Oregonie najgłębsze jezioro Stanów Zjednoczonych
Pieczęć Flaga
Dewiza: (łac.) Alis volat propriis (Ona wznosi się na swych własnych skrzydłach)
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Salem
Kod ISO 3166-2	US-OR
Gubernator	Kate Brown (D)
Powierzchnia	254 806 km²
Populacja (2020) • liczba ludności	4 237 256
• gęstość	15,0 os./km²
Strefa czasowa	UTC-08:00 UTC-07:00
Języki urzędowe	angielski
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Strona internetowa

Mapa stanu

Oregon (wymowa:/ˈɔrɪɡən/ OR-ə-gən^ⓘwymowa:/ˈɔrɪɡən/ OR-ə-gən) – stan w północno-zachodniej części Stanów Zjednoczonych, na wybrzeżu Pacyfiku. Jest jednym ze słabiej zaludnionych stanów w kraju, a około połowy obszaru porastają lasy^[1]. Na słabe zaludnienie wpływają także rozległe obszary górzyste. Znaczna część populacji koncentruje się w Willamette Valley^[2].

Największym ośrodkiem miejskim jest Portland, którego obszar metropolitalny wykracza poza granice stanu i obejmuje 2,5 miliona mieszkańców^[3]. Stolicą administracyjną Oregonu jest Salem.

Pochodzenie nazwy stanu jest niepewne, ale uważa się, że „Oregon” jest toponimem pochodzącym z francuskiej mapy z 1715 roku, która nazywa rzekę Wisconsin jako „Ouaricon-sint”^[4].

Historia

Przed przybyciem Europejczyków region przyszłego stanu był zamieszkiwany przez Indian, między innymi przez plemiona Bannock, Chinook, Klamath i Nez Percé.

Oregon w XVII wieku był obiektem rywalizacji Hiszpanii, Rosji i Kompanii Hudsona, lecz nie przynależał do żadnej ze stron. Najbardziej zainteresowana regionem jako przedłużeniem swych kalifornijskich włości była Hiszpania. W 1774 wyprawę zorganizował Juan Jose Perez Hernandez, a w roku kolejnym Juan Francisco de la Bodega y Quadra. W 1789 Esteban Jose Martinez zbudował Fort San Miguel na wyspie Vancouver. James Cook badał zachodnie wybrzeże stanu w 1778 podczas swoich poszukiwań Przejścia Północno-Zachodniego.

Na początku XIX wieku region był badany przez ekspedycję Lewisa i Clarka, wysłaną przez rząd Stanów Zjednoczonych w celu rozpoznania terenów nabytych w wyniku Zakupu Luizjany. Ekspedycja spędziła zimę 1805-1806 w Forcie Clatsop, który wybudowała niedaleko ujścia rzeki Kolumbii do Pacyfiku. Ekspedycja ta wraz z relacjami brytyjskiego badacza Davida Thompsona w 1811 r., rozsławiły region jako źródło futer. W 1811 r. nowojorski finansista John Jacob Astor założył Fort Astoria przy ujściu rzeki Kolumbia, z zamiarem założenia sieci faktorii handlowych wzdłuż rzeki dla Pacific Fur Company. Fort Astoria był pierwszą stałą osadą na terenie przyszłego stanu.

Geografia

Stan Oregon od południa graniczy ze stanami Kalifornia i Nevada, od wschodu z Idaho, w dużej części wzdłuż rzeki Snake, od północy z Waszyngtonem, w dużej części wzdłuż rzeki Kolumbia.

Fizjograficznie na terenie stanu wyróżnia się sześć części. Największą jest Wyżyna Kolumbii, zajmująca wschód, północny wschód i dużą część centrum^[5][6]. Na południowym wschodzie zaznacza się obecność Wielkiej Kotliny (Wielka Pustynia Piaszczysta). Natomiast w zachodniej części znajdują się cztery regiony: dwa z nich to łańcuchy gór, biegnące z południa na północ, Góry Nadbrzeżne i Góry Kaskadowe pomiędzy którymi znajduje się Dolina Willamette – jeden z najbardziej urodzajnych regionów na świecie. Południowo-zachodni narożnik stanu zajmuje region gór Klamath^[5]. Wybrzeże ma charakter klifowy a urwiska sięgają nawet 300 metrów wysokości^[7].

Zachodnia część Oregonu, wzdłuż wybrzeża Pacyfiku charakteryzuje się dużymi opadami deszczu.

Mimo sąsiedztwa Oceanu Spokojnego stan jest stosunkowo wysoko wyniesiony nad poziom morza, gdyż średnia wysokość wynosi 1005 metrów^[5]. Najwyższym punktem stanu jest osiągający wysokość 3426 m n.p.m.^[8][5] uśpiony wulkan Mount Hood, którego ostatni wybuch miał miejsce w 1865 roku^[9]. W południowo-zachodniej części (Góry Kaskadowe) znajduje się najgłębsze w kraju jezioro – Jezioro Kraterowe, leżące w Parku Narodowym Jeziora Kraterowego^[10].

Panorama Przylądka Cove na południe od Heceta Head i na północ od Florence

Miasta

Portland

Salem

Eugene

Gresham

Hillsboro

Bend

Beaverton

Medford

Największe miasta w stanie Oregon, powyżej 75 000 mieszkańców (2021)^[11]

Na terenie stanu Oregon znajduje się 240 miast (city lub town), w tym sześć o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 56 powyżej 10 000 mieszkańców, a 165 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)^[11].

Lista miast zamieszkanych przez 5000 lub więcej osób (2021 r.)^[11]:

• Portland (641 162)
• Salem (177 723)
• Eugene (175 096)
• Gresham (113 103)
• Hillsboro (106 633)
• Bend (102 059)
• Beaverton (98 216)
• Medford (86 367)
• Springfield (62 256)
• Corvallis (59 864)
• Albany (56 828)
• Tigard (55 767)
• Lake Oswego (40 411)
• Grants Pass (39 364)
• Keizer (39 157)
• Oregon City (37 411)
• Redmond (35 582)
• McMinnville (34 666)
• Tualatin (27 537)
• West Linn (27 103)
• Wilsonville (26 519)
• Forest Grove (26 089)
• Woodburn (26 054)
• Happy Valley (25 679)
• Newberg (25 477)
• Roseburg (23 831)
• Klamath Falls (22 062)
• Ashland (21 607)
• Milwaukie (20 946)
• Sherwood (20 254)
• Hermiston (19 455)
• Central Point (19 357)
• Lebanon (18 945)
• Canby (18 138)
• Dallas (17 285)
• Pendleton (16 841)
• The Dalles (16 043)
• Troutdale (15 989)
• Coos Bay (15 907)
• St. Helens (14 095)
• Cornelius (13 416)
• La Grande (13 158)
• Sandy (12 743)
• Gladstone (11 978)
• Ontario (11 626)
• Prineville (11 227)
• Monmouth (11 023)
• Fairview (10 907)
• Cottage Grove (10 637)
• Silverton (10 558)
• Newport (10 496)
• Astoria (10 343)
• North Bend (10 285)
• Molalla (10 201)
• Independence (10 190)
• Baker City (10 170)
• Lincoln City (9979)
• Sweet Home (9955)
• Eagle Point (9865)
• Florence (9475)
• Sutherlin (8593)
• Hood River (8341)
• Stayton (8203)
• Scappoose (8058)
• Madras (7683)
• Umatilla (7373)
• Seaside (7234)
• Milton-Freewater (7144)
• Junction City (7116)
• Brookings (6837)
• Warrenton (6393)
• Talent (6141)
• Creswell (5667)
• Winston (5665)
• Philomath (5619)
• Tillamook (5265)
• Veneta (5265)
• King City (5105)

Demografia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Oregon liczy 4 237 256 mieszkańców, co oznacza wzrost o 406 182 (10,6%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,4% populacji, 20,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,2% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,4% ludności stanu stanowią kobiety^[12].

Język

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są^[13]:

• język angielski – 85,63%,
• język hiszpański – 8,63%,
• język wietnamski – 0,68%,
• język rosyjski – 0,61%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2018 roku 84,4% mieszkańców stanowi ludność biała (76% nie licząc Latynosów), 4,7% ma rasę mieszaną, 4,3% to Azjaci, 1,9% to Afroamerykanie, 1,2% to rdzenna ludność Ameryki, 0,4% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 12,8% ludności stanu^[14].

Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (18,1%), irlandzkiego (11,2%), angielskiego (10,9%), meksykańskiego (10,6%) i „amerykańskiego” (5,0%). Do innych większych grup należą osoby pochodzenia włoskiego (153,9 tys.), francuskiego (150,9 tys.), norweskiego (145,4 tys.), szkockiego (122,9 tys.), szwedzkiego (104 tys.), holenderskiego (80,5 tys.), polskiego (68,7 tys.), szkocko–irlandzkiego (52,9 tys.) i rosyjskiego (48,5 tys.). Największe społeczności z Azji tworzą Chińczycy (40,1 tys.), Wietnamczycy (30,4 tys.) i Hindusi (24,6 tys.)^[14].

Religia

Pierwszy Kościół Baptystyczny w Portlandzie.

Katedra św. Franciszka Salezego w Baker City.

Oregon jest wspólnie z Kolorado trzecim stanem Stanów Zjednoczonych pod względem procentowego udziału ludzi nieutożsamiających się z żadną religią, po stanach Vermont i Waszyngton. Około 61% mieszkańców stanu to chrześcijanie. W stanie jest największa grupa staroobrzędowców w Stanach Zjednoczonych.

Dane z 2014 r.^[15]:

• protestanci – 43%:
  • baptyści – 9%,
  • bezdenominacyjni – 8%,
  • zielonoświątkowcy – 6%,
  • pozostali – 20% (głównie: campbellici, luteranie, uświęceniowcy, adwentyści dnia siódmego, kalwini, metodyści i anglikanie),
• brak religii – 31% (w tym: 8% agnostycy i 5% ateiści),
• katolicy – 12%,
• mormoni – 4%,
• pozostałe religie – 10% (w tym: świadkowie Jehowy, buddyści, New Age, żydzi, hinduiści, prawosławni, bahaiści, unitarianie uniwersaliści, religie Indian i muzułmanie^[16]).

Gospodarka

Zapora John Day na rzece Kolumbia jest potężnym producentem prądu oraz ważnym punktem na szlaku transportu wodnego.

Turbiny wiatrowe we wschodnim Oregonie.

Gospodarka i zasoby energetyczne Oregonu są ściśle związane z łagodnym klimatem i obfitymi opadami. Silny, utrzymujący się spływ z akumulacji śniegu na dużych wysokościach, a także wysokie roczne opady, umożliwiają generowanie znacznej ilości energii wodnej. Duże tamy na rzece Columbia generują większość energii wodnej nie tylko w Oregonie, ale w całym północno-zachodnim Pacyfiku^[17].

Drugi co do wielkości udział w wytwarzaniu energii elektrycznej w Oregonie ma gaz ziemny, który sprowadzany jest głównie z zachodniej Kanady, gdyż sam Oregon posiada niewielkie jego rezerwy. Sprowadzana jest także ropa naftowa głównie ze stanu Waszyngton, gdyż w 2008 roku stan zakończył jej wydobycie^[17].

Jedną z głównych gałęzi gospodarki Oregonu jest gospodarka drzewna. Łagodne temperatury i obfite opady w zachodniej części stanu przyczyniają się do szybkiego wzrostu drzew, które wraz z odpadami rolniczymi są bogatym źródłem biomasy do wytwarzania energii^[17].

Las pokrywa prawie połowę stanu, a wiele zakładów przemysłowych w Oregonie wykorzystuje biomasę drzewną do dostarczania ciepła i generowania elektryczności^[17]. Oregon produkuje największą ilość drewna iglastego stanowiącą ponad 16% krajowej produkcji^[18].

W 2017 roku około jednej siódmej energii elektrycznej Oregonu wytworzyła energia wiatrowa^[17].

Przemysł

W 2017 roku produkcja stanowiła około jednej piątej produktu krajowego brutto w Oregonie. Najważniejszymi produkowanymi wyrobami są komputery i elektronika^[17]. W obszarze metropolitalnym Portland znajduje się Las Krzemowy, nazwa ta odnosi się do obszaru gdzie działa około 1500 firm z branży high-tech. Jedną z takich firm jest Intel, który należy do największych pracodawców w stanie^[19].

Rolnictwo

Winnica w Willamette Valley

Ważną rolę odgrywa i największy dochód w rolnictwie przynosi branża szkółkarska. Oregon zajmuje pierwsze miejsce w produkcji azalii doniczkowej, wśród stanów USA. Jest także największym światowym producentem pasz i nasion trawy, jak i znanym ośrodkiem ekspertyzy produkcji nasion^[20].

Popularna jest hodowla bydła. Stan posiada 228 licencjonowanych gospodarstw mlecznych i jest regularnie umieszczany wśród pięciu stanów z najwyższą jakością mleka. W dużych ilościach produkuje się siano, poza tym w dużych ilościach uprawia się pszenicę, ziemniaki, gruszki, winogrona i borówki^[20].

Zobacz też

• historia Stanów Zjednoczonych
• podział administracyjny Stanów Zjednoczonych

Przypisy

1. Forest Types / Tree Guides [online], oregonforests.org [dostęp 2020-06-22]  (ang.).
2. Oregon Population 2020 [online], worldpopulationreview.com [dostęp 2020-06-22] .
3. NickN. Routley NickN., This Giant Map Shows All the Metropolitan Areas in the U.S. [online], Visual Capitalist, 24 września 2021 [dostęp 2022-01-24]  (ang.).
4. Oregon State Name Origin – What does „Oregon” mean? [online], statesymbolsusa.org [dostęp 2020-06-22] .
5. The Geography of Oregon. [dostęp 2016-02-16]. (ang.).
6. Columbia River Basalt Group Stretches from Oregon to Idaho. U.S. Geological Survey. [dostęp 2016-02-16]. (ang.).
7. Oregon Geography. worldatlas.com. [dostęp 2016-02-16]. (ang.).
8. Mount Hood. SummitPost.org. [dostęp 2016-02-17]. (ang.).
9. Eruption History of Mount Hood, Oregon. U.S. Geological Survey, Volcano Hazards Program. [dostęp 2016-02-17]. (ang.).
10. Facts about Crater Lake. [dostęp 2015-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-14)]. (ang.).
11. City and Town Population Totals: 2020–2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-04-21]. (ang.).
12. U.S. Census Bureau QuickFacts: Oregon; United States [online], census.gov [dostęp 2022-01-24]  (ang.).
13. Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-02-01] .
14. 2018: ACS 5-Year Estimates Data Profiles – Oregon [online], data.census.gov [dostęp 2020-06-22] .
15. Adults in Oregon. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-18].
16. State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-18].
17. Oregon – State Energy Profile Analysis – U.S. Energy Information Administration (EIA) [online], eia.gov [dostęp 2019-02-02] .
18. Oregon is number one [online], oregonforests.org [dostęp 2020-06-22]  (ang.).
19. Silicon Forest [online], oregonencyclopedia.org [dostęp 2022-01-24]  (ang.).
20. HannahH. Patterson HannahH., Oregon’s Top 10 Agricultural Products [online], Farm Flavor, 28 października 2018 [dostęp 2019-02-02]  (ang.).

Kontrola autorytatywna (stan USA):

• ISNI: 0000000404058330
• VIAF: 129543877
• LCCN: n79021953
• GND: 4043760-7
• NDL: 00697792
• BnF: 15282932f
• SUDOC: 098627236
• NLA: 36286664
• NKC: ge130322
• BNE: XX455336
• BIBSYS: 90709562
• CiNii: DA05877916
• NUKAT: n2023001530
• J9U: 987007554956705171
• CANTIC: a11445038

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3951630
• Britannica: place/Oregon-state
• NE.se: oregon
• SNL: Oregon_-_delstat
• Catalana: 0047523
• DSDE: Oregon
• Hrvatska enciklopedija: 45429