Operacja Ochsenkopf

Operacja Ochsenkopf

II wojna światowa, kampania afrykańska
Panzer VI (Tiger I) w Tunezji, 1943
Czas	26 lutego – 4 marca 1943
Miejsce	północna Tunezja
Wynik	zwycięstwo aliantów
Strony konfliktu
Wielka Brytania  Wolna Francja  III Rzesza  Włochy
Dowódcy
Kenneth Anderson Charles Allfrey Hans Jürgen von Arnim Rudolf Emil Lang
Straty
4 200 żołnierzy (w tym 2300 wziętych do niewoli), 16 czołgów, 31 armat, 40 pojazdów 4 500 żołnierzy (w tym 2200 wziętych do niewoli), 71 czołgów, 60 pojazdów
Położenie na mapie Tunezji miejsce bitwy
37°03′00″N 9°14′00″E

Operacja Ochsenkopf (w nomenklaturze alianckiej operacja Ox Head), znana również jako bitwa o Sidi Nsir i bitwa o Hunt's Gap – operacja wojsk Osi w Tunezji przeprowadzona od 26 lutego do 4 marca 1943 roku, podczas kampanii afrykańskiej II wojny światowej.

Ofensywa wraz z jej operacją pomocniczą po kryptonimem „Ausladung” miała na celu przejęcie kontroli nad Medjez el Bab, Béja, El Aroussa, Djebel Abiod i pozycją znaną jako Hunt's Gap pomiędzy brytyjską 1 Armią a Grupą Armii Afryka (Heeresgruppe Afrika/Gruppo d'Armate Africa). Atakującym udało się zdobyć pewien teren, ale żaden z bardziej ambitnych celów operacji nie został osiągnięty przed tym jak, jak akcja została odwołana z powodu rosnących strat piechoty i czołgów, szczególnie nowych Tygrysów. Operacja Ochsenkopf była ostatnią dużą ofensywą Osi w Afryce Północnej przed kapitulacją Afrika Korps w maju 1943 roku^[1].

Tło

Po bitwie na przełęczy Kasserine (19–24 lutego) wojska Osi zostały sformowane w nową Grupę Armii Afryka obejmującą pod wspólnym dowództwem niemiecką 5 Armię Pancerną i włoską 1 Armię w Tunezji. Adolf Hitler i niemieckie Oberkommando der Wehrmacht (OKW) uważali, że dowództwo nad nową formacją powinien objąć gen. płk Hans Jürgen von Arnim, ale feldmarszałek Albert Kesselring i niemieckie Oberbefehlshaber Süd (OB Süd, naczelne dowództwo południa) opowiadali się za feldmarszałkiem Erwinem Rommlem, który 23 lutego został mianowany dowódcą Grupy Armii Afryka^[2]. Comando Supremo, włoskie dowództwo generalne, nakazało Rommlowi zakończenie ataku na Kasserine, mając na uwadze zgrupowanie alianckie w rejonie Tebessy, aby móc szybko przerzucić siły i przeprowadzić nową ofensywę przeciwko brytyjskiej 8 Armii (gen. Bernard Montgomery), gdy tylko ta zbliży się do linii Mareth od wschodu^[3].

Wsie Gafsa, Metlaoui i Tozeur miały zostać utrzymane przez piechotę zmechanizowaną, podczas gdy większość grupy szturmowej miała powrócić do 1 Armii. 10 Dywizja Pancerna wycofała się z Thali wcześnie rano 23 lutego, a 21 Dywizja Pancerna zakończyła atak na Sbibę 24 lutego. Dywizje miały się przegrupować i dołączyć do włoskiej 1 Armii, gotowe do ataku na początku marca, ruchy miały być objęte drobnymi operacjami na froncie 5 Armii Pancernej. 24 lutego Arnim poleciał do Rzymu bez konsultacji z Rommlem i opowiadał się za ofensywą na Béję, będąc przekonanym, że brytyjska 1 Armia (gen. Kenneth Anderson) wysłała posiłki na południe z frontu północnego, aby uratować Sbibę i Thalę. Arnim uzyskał zgodę Kesselringa na atak na szerokim froncie przeciwko sektorowi V Korpusu (gen. mjr Charles Allfrey) 26 lutego^[3][4].

Plan Osi

Działania wojenne w Tunezji 1942–1943

Operacja Ochsenkopf był planem przebicia się przez brytyjską obronę 26 lutego, z Korpsgruppe Weber (gen. Friedrich Weber) złożoną z 334 Dywizji Piechoty, elementów niedawno przybyłej Dywizji Luftwaffe Hermann Göring oraz elementów 10 Dywizji Pancernej niezaangażowanych w operację Wiosenna Burza, w trzech grupach lub rogach w kształcie głowy byka. Północny róg, z większością dostępnych czołgów, miał posuwać się naprzód trasą z Mateur z północnego wschodu, aby zdobyć Béja 40 km na zachód od Medjez^[5]. Druga grupa miała atakować z Goubellat w kierunku Sloughia i Oued Zarga, aby otoczyć Brytyjczyków w Mejez El Bab, a trzecia grupa miała przeprowadzić atak okrążający w dolinie Bou Arouda, a następnie posuwać się przez El Aroussa do Gafour, mając na celu skrzyżowanie dróg w El Aroussa. Na północy improwizowana Dywizja von Broich/von Manteuffel (Dywizja von Manteuffel), w ramach pomocniczej podoperacji Ausladung, miała pokonać Brytyjczyków w dolinie Sedjenane, odciąć komunikację z Jefna do Djebel Aboid i osłaniać północną flankę Korpsgruppe Weber. Operacje te miały zmusić aliantów do wycofania się i opóźnienia dalszego natarcia, podczas gdy Rommel przygotowywałby atak włoskiej 1 Armii (dawnej niemiecko-włoskiej Armii Pancernej) z linii Mareth przeciwko 8 Armii^[2][6].

Operacja Ausladung

Niemieccy spadochroniarze w Tunezji badają zdobyczny pistolet maszynowy Thompson, 1943

Pomocnicza operacja Ausladung rozpoczęła się rano 26 lutego, mając na celu oskrzydlenie Brytyjczyków w Sedjenane i na wzniesieniu naprzeciwko Green Hill, atakując pagórkowaty pas wybrzeża na północy pomiędzy miastem a Cap Serrat. Obszar ten był nieskutecznie broniony przez słabo wyposażone oddziały Wolnych Francuzów Corps Francs d'Afrique^[7]. Dywizja von Manteuffel poprowadziła atak z elitarnymi oddziałami zmotoryzowanego Pułku Fallschirmjäger „Barenthin” (mjr Rudolf Witzig) i włoskim 10 Pułkiem Bersalierów^[8]. Siły Osi, przy wsparciu lotniczym Luftwaffe, poczyniły duże postępy przez wzgórza zajmowane przez oddziały francuskie pomiędzy Cap Serrat, linią kolejową i Sedjenane. Francuzom udało się co prawda odeprzeć pierwszy włoski atak, lecz wkrótce po tym zostali rozbici, a wielu obrońców dostało się do niewoli^[9]. 27 lutego oddziały 139 Brygady Piechoty 46 Dywizji Piechoty i przydzielona jej 1. kompania Commando, wspierane przez 70 Pułk Polowy i 5 Pułk Średni Royal Artillery, ruszyły, aby odeprzeć niemieckie natarcie, ale brakowało im wsparcia powietrznego i amunicji artyleryjskiej po wzięciu udziału w wyczerpującej bitwie na przełęczy Kasserine^[7][9]. Do 1 marca Brytyjczycy prowadzili kosztowne, ale udane kontrataki, które opóźniły postępy Osi^[8].

Natomiast 2 marca kontratak Lekkiej Piechoty Durham okazał się kosztowną porażką, a batalion musiał wycofać się na zalesiony teren za Sedjenane; jednocześnie tego i następnego dnia zostało odpartych więcej niemieckich ataków na Sedjenane^[8]. Kontratak batalionu Pułku Lincolnshire, Lekkiej Piechoty Durham i czołgów Churchill z North Irish Horse odepchnął Niemców po zażartej walce. Pozycja Brytyjczyków stała się jednak nie do utrzymania z powodu wycofania się Francuzów dalej na zachód w rejonie Medjez, gdy wojska Osi zajęły wzniesienie dominujące nad miastem. Francuski dowódca myślał, że jego pozycja jest oskrzydlana i nakazał wycofanie się. Niemiecka penetracja w kierunku Béja i Medjez wraz z odwrotem Francuzów zaskoczyła 139 Brygadę Piechoty w wyłomie, a dwie kompanie Sherwood Foresters zostały zaatakowane^[9]. 4 marca Brytyjczycy wycofali się 24 km z Sedjenane w kierunku Djebel Abiod, aby ustabilizować front^[7]. Atak Osi na Djebel Abiod został opóźniony o pięć dni przez obronę Sedjenane i ostatecznie cel ten nie został zdobyty^[8][10].

Bitwa

Południowy róg

Południowy róg operacji miał być prowadzony przez Kampfgruppe Audorff z Dywizją Pancerno-Spadochronową Hermann Göring, 334 Dywizją Piechoty i wspierającymi batalionami pancernymi^[11]. Obszar ten chroniły brytyjskie siły znane jako Y Division, sformowane ad hoc z 38 Brygady Irlandzkiej, mieszanki komandosów, grenadierów i Coldstream Guards, elementów 1 Brygady Spadochronowej oraz czołgów Churchill ze szwadronu C 142 Pułku Suffolk^[5]. Kampfgruppe zaatakowało wieczorem 25 lutego, a ich pierwszymi celami były róg Tally Ho, ważne skrzyżowanie dróg i wzgórze zwane Fort MacGregor^[12]. Luftwaffe zaatakowała brytyjskie pozycje i ostrzelała transport za linią frontu. W Forcie MacGregor kompania D Pułku East Surrey została zaatakowana przez spadochroniarzy z Dywizji Hermann Göring^[13]. Po odparciu dwóch niemieckich ataków spadochroniarze przecięli drut kolczasty, a obrońcy zostali wkrótce przytłoczeni i pokonani^[12]. Wzgórze Djebel Djaffa, dalej na zachód, utrzymywane przez batalion francuskich żołnierzy kolonialnych, został jednocześnie zaatakowany przez spadochroniarzy. Francuzi zostali zaskoczeni i szybko pokonani, większość z nich została schwytana^[13].

Panzer III zniszczony przez Churchilla podczas ataku na południowy róg

Surreys podjęli pospieszną próbę kontrataku na Fort MacGregor, ale została ona zatrzymana tuż za linią wyjściową, a Brytyjczycy wycofali się z wieloma stratami. Brytyjska artyleria ostrzeliwała wzgórze przez kilka godzin wszystkimi średnimi i ciężkimi działami, a gdy Surreys zaatakowali ponownie, było ono puste, z wyjątkiem sześciu Niemców, który pozostali tam pod wpływem szoku wywołanego ostrzałem^[13]. Spadochroniarze zostali zdziesiątkowani przez brytyjski ostrzał i nie mieli innego wyjścia, jak się wycofać^[12]. Szczyt nie większy od boiska piłkarskiego był usiany szczątkami ludzkimi, głównie Niemców, ale także brytyjskimi poległymi z kompanii D^[13]. Allfrey wysłał naprzód Fizylierów Lancashire, 600 ludzi z 6. kompanii Commando i 56 Pułku Rozpoznawczego, czołgi Valentine z 17/21 Pułku Ułanów, elementy 51 Królewskiego Pułku Czołgów i North Irish Horse^[7][12][14]. Następnego dnia, niemal natychmiast po przybyciu, Surreys i Valentine’y z 17/21 Pułku przeprowadzili kontratak na Djebel Djaffa, które zostało odzyskane po przełamaniu umiarkowanego oporu^[13].

334 Dywizja uderzyła w róg Tally Ho tuż przed północą, zaskoczyła i rozbiła garnizon komandosów, z którego ocalałych uratowały czołgi Churchill^[14]. Niemcy nacierali na niewielki grzbiet położony 9,7 km na wschód od El Aroussa, gdzie dwa bataliony Dywizji Hermann Göring i wspierająca ją kompania pancerna zaatakowały pozycję bronioną przez czołgi Churchill ze szwadronu Suffolk 142 Pułku Królewskiego Korpusu Pancernego. Strzelając z pozycji z ukrytym kadłubem, czołgi Churchill zniszczyły cztery Panzer IV, unieruchomiły trzy Panzer III i zniszczyły działo 88 mm, tracąc jednego Churchilla. Niemiecka piechota poniosła wiele strat, a ocaleni wycofali się po zdecydowanym oporze brytyjskiej piechoty wspieranej przez zmasowany ostrzał artyleryjski^[5]. Brytyjczycy otrzymali posiłki i po kolejnym ostrzale przeprowadzili kontratak, w nocy spychając Niemców z narożnika Tally Ho w kierunku wzgórz na wschód od drogi Medjez-El-Bab do El-Aroussa^[14][15].

Czołgi Churchill ruszają 28 lutego, aby stawić czoła atakowi na południowy róg

Po zmroku Brytyjczycy ruszyli naprzód i oczyścili połowę drogi do farmy Steamroller, którą obsadzało około 2000 żołnierzy z dwóch batalionów Dywizji Hermann Göring i elementów pułku grenadierów pancernych wspierani przez armaty przeciwpancerne 5 cm PaK 38 i 88 mm^[15]. Szwadron 51 Królewskiego Pułku Czołgów w czołgach Churchill Mk III i kompania Coldstream Guards wyruszyły tuż przed południem 28 lutego i o godzinie 16:00 byli już w zasięgu wzroku żołnierzy na farmie^[16]. Skierowano na nich ogień niemieckiej artylerii, a wkrótce potem zaatakowały ich bombowce nurkujące Junkers Ju 87 Stuka, niszcząc pięć Churchillów^[17]. 1. Oddział nacierał na teren farmy z Coldstream Guards, ale został przygwożdżony^[18]. Przybył kolejny czołg Churchill, dowodzony przez ppor. J. C. Rentona, który wraz z jedynym ocalałym czołgiem dowodzonym przez oficera o nazwisku Holland przejechał 1400 m przez odsłoniętą groblę ostrzeliwaną przez działa 88 mm. W odległości 18 m działo wystrzeliło i otarło się o wieżę, a zanim obsługa zdążyła załadować kolejny pocisk, czołg staranował działo; następnie oba Churchille dotarły na szczyt przełęczy i zaskoczyły stacjonujących tam Niemców^[17].

Czołgi natknęły się na niemiecki transport i ostrzelawały go, a następnie zniszczyły dwa Panzer III i dwa działa przeciwpancerne, gdy te próbowały się rozstawić^[16]. Niemcy uciekli, a gdy zapadł zmierzch, kolumna została zniszczona^[5]. Hollands i Renton otrzymali rozkaz powrotu do swojego szwadronu, ale czołg prowadzący utknął i musiał zostać holowany. Akcja czołgów zniszczyła dwa działa przeciwpancerne 88 mm, dwa 75 mm i dwa 50 mm, cztery mniejsze działa przeciwpancerne, 25 pojazdów kołowych, dwa moździerze 3-calowe i dwa Panzer III, a także spowodowała prawie 200 ofiar w szeregach wroga^[17]. Następnego dnia francuski właściciel farmy przybył do El Aroussa, aby powiedzieć, że Niemcy odeszli, a Brytyjczycy zajęli ten obszar^[16]. Osłabiony Pułk Dywizji Hermann Göring poniósł wiele ofiar; jego dowódca założył, że szarżujące czołgi pochodziły z dużo większej formacji i wysłał wiadomość do Fliegerführer Afrika, że został zaatakowany przez „szalony batalion czołgów, który dokonał niemożliwego” i „zmusił go do ostatecznego wycofania się”^[17].

Północny róg

Kampfgruppe Lang miał 77 czołgów, w tym dwadzieścia Tygrysów z 501. batalionu czołgów ciężkich i zmotoryzowaną piechotę z 10 Dywizji Pancernej. Reszta 10 Dywizji Pancernej miała zaatakować po osiągnięciu pierwszych celów i posuwać się na zachód, około 40 km na południe od Medjez^[2]. Obszar ten był utrzymywany przez 128 Brygadę Piechoty Hampshire i liczne baterie artylerii^[19]. 26 lutego rozpoczął się atak w północnym rogi operacji Ochsenkopf, a Niemcy szybko zdobyli wioskę Sidi Nsir i stację kolejową, gdzie droga i linia kolejowa łącząca Béja i Mateur rozchodziły się: droga na wschód w góry a linia kolejowa wzdłuż łatwiejszej północno-wschodniej trasy^[20][21]. 172 Pułk Polowy Royal Artillery z trzema bateriami 25-funtowych haubicoarmat i 155. bateria z ośmioma 25-funtowymi działami okopano wokół farmy wraz z 5. batalionem Pułku Hampshire. Żołnierze mieli monitorować ruchy Niemców, ale większość z nich była słabo wyszkolona i nie miała doświadczenia bojowego^[2]. Na „farmie Hampshire” obrońcy mieli zaabsorbować pierwsze uderzenie wojsk Osi na Béja, aby dać obrońcom między Medjez a Beja w Hunt's Gap czas na przygotowanie się. Szacuje się, że Niemcy zaatakowali trzynastoma batalionami piechoty, ok. 13 000 ludzi, z oddziałami wsparcia dwóch dywizji, w sumie ok. 30 000 ludzi na froncie północnym^[22].

Brytyjska haubicoarmata 25-funtowa. Działa tego typu odegrały kluczową rolę w bitwie

W nocy na wzgórzach wokół Sidi Nsir zaczęły pojawiać się flary, a o 6:30 rano następnego dnia niemieckie moździerze zaczęły strzelać do brytyjskich dział. Po 45 minutach niemieckie czołgi zjechały drogą z Mateur i cztery z 25-funtowych dział otworzyły ogień. Działo nr 1 zostało specjalnie umieszczone na szczycie zbocza, aby osłaniać podejście z Mateur i strzelało ponad otwartymi celownikami. Część niemieckich czołgów najechała na miny, a pozostałe wycofały się wraz z piechotą^[2]. O godzinie 11:00 Niemcy podjęli kolejną próbę ataku na lewym skrzydle, ale oddział F otworzył ogień i trafił cztery niemieckie czołgi, podpalając je^[23]. Niemiecka piechota zaatakowała kompanię B ogniem z broni ręcznej, jednak została odparta. Około południa Niemcy przygotowali się do ponownego ataku, lecz zmasowany ostrzał brytyjskiej artylerii przerwał atak jeszcze przed jego rozpoczęciem^[24].

Do godziny 13:00 trzydzieści niemieckich czołgów, dział samobieżnych i piechoty obeszło oba skrzydła i znajdowało się w odległości 550 m od siebie. Niemcy zaatakowali najwyższy posterunek obserwacyjny, zniszczyli jego nadajnik bezprzewodowy i zerwali linie telefoniczne. Osiem myśliwców Messerschmitt Bf 109 ostrzeliwało każde działo po kolei przez cały dzień, zadając straty, a także atakując obszary na tyłach Brytyjczyków^[24]. Kilka brytyjskich pojazdów na drodze do Hunt's Gap zostało trafionych, a artylerzyści wyciągali amunicję z płonących ciężarówek z narażeniem życia. Polowe składy amunicji również zostały trafione i stanęły w płomieniach. Tuż po 14:30 niemiecka piechota na ciężarówkach obróciła południową flankę, infiltrując pozycje na wprost pod osłoną wzgórza. O 15:00 niemiecka piechota rozpoczęła ostrzał z broni ręcznej z bliskiej odległości, a kolumna czołgów prowadzona przez Tygrysa ruszyła wzdłuż drogi na pozycję baterii, podczas gdy trzynaście kolejnych czołgów zapewniało osłonę ogniową z pozycji z ukrytym kadłubem. Brytyjscy artylerzyści załadowali pociski przeciwpancerne i zniszczyli trzy czołgi, które zablokowały drogę^[25].

O 17:30 rozpoczął się kolejny niemiecki atak na pozostałe działa; siedem czołgów zostało trafionych, ale brytyjskie działa jedno po drugim były trafiane ogniem z dział czołgowych i karabinów maszynowych^[2]. Do zapadnięcia zmroku pozostała tylko jedna sprawna 25-funtówka i kilka karabinów maszynowych Bren, atakując niemieckie czołgi z odległości od 9 do 18 metrów^[24]. „Tanks are on us” („Czołgi są na naszej pozycji”) było ostatnim komunikatem radiowym, po którym Newham nakazał ewakuację kwatery głównej batalionu^[26]. Kiedy bitwa się rozpoczęła, na wzgórzu stacjonowało dziewięciu oficerów i 121 żołnierzy; tylko dziewięciu żołnierzy dotarło do linii brytyjskich, siedmiu z nich z ranami^[24]. Obrona Sidi Nsir pozwoliła jednak zyskać czas na przygotowanie obrony w Hunt's Gap, wąwozie położonym około 24 km na północny wschód od Béja. 128 Brygada Piechoty miała tam wsparcie 72 dział 25-funtowych, piętnastu dział średnich kal. 140 mm i dwóch szwadronów czołgów Churchill MK III z North Irish Horse^[27]. Przygotowano „strefę śmierci” dla niemieckich czołgów z polami minowymi, działami przeciwpancernymi, okopanymi czołgami Churchill i obszarami bezpośredniego ostrzału artylerii średniej i ciężkiej. Nad głowami krążył szereg myśliwców bombardujących Hurricane Mk IID, wyposażonych w działka Vickers S kal. 40 mm, czekając na swoje cele^[28].

Myśliwce bombardujące Hurricane Mk IID w Tunezji

28 lutego Rommel nakazał płk. Rudolfowi Langowi, aby się pospieszył i zarządził atak przed świtem z udziałem około dziesięciu Panzer IV i piechoty po ostrzale artyleryjskim pozycji kompanii B 2/4. batalion Hampshires^[29]. Czołgi Churchill zniszczyły cztery Panzer IV, co zatrzymało atak^[30]. Niemcy zaatakowali ponownie i przebili się przez kompanię C, ale czołgi North Irish Horse zatrzymały Niemców do zmierzchu. Kompania B otrzymała rozkaz wycofania się po tym, jak pluton został zaatakowany, a drugi był zagrożony zniszczeniem^[28]. Kompania C została zaatakowana przez niemiecką piechotę i czołgi później tego samego dnia, lecz atakujący nie byli już w stanie posuwać się dalej^[10].

Następnego dnia Lang odkrył, że jest zaledwie 16 km od Hunt's Gap, ale miał tylko sześć sprawnych czołgów^[31]. Przybył 2/5. batalion Leicesters, lecz gęsta mgła zaległa nad doliną, co utrudniło loty RAF-u. Niemcy zaatakowali ponownie, zaskakując we mgle kompanię D. Jeden pluton został wyparty z pozycji, ale reszta ataku została odparta przez ogień artyleryjski i piechotę 1/4. batalionu Hampshires. Gdy tylko mgła opadła, natychmiast RAF wykonał osiem lotów nad doliną i złapał niemieckie kolumny zaopatrzeniowe, gdy oficerowie i obserwatorzy z posterunku obserwacyjnego kierowali koncentracjami artylerii^[10][32]. Niemieckie czołgi i piechota poniosły wiele strat, s kręta droga, którą poruszał się transport Osi, zamieniła się w pustynię kraterów po bombach i płonących pojazdów, co zmusiło atakujących do wycofania się^[32][33]. 2/4. batalion Hampshires utrzymał swoje ostatnie pozycje, gdy Niemcy próbowali posuwać się wzdłuż wadi na południe. Brytyjczycy zaskoczyli ich nagłym kontratakiem, w którym zginęło czterdziestu Niemców, a sześćdziesięciu zostało pojmanych^[28]. Dalej wzdłuż drogi w kierunku Sidi Nsir artyleria rozbiła kolejny niemiecki atak. Osiem Tygrysów zostało unieruchomionych przez miny i musiały zostać wysadzone w powietrze przez własne załogi, aby uniknąć zdobycia nowego sprzętu przez wroga^[34]. Brytyjski oficer wojsk pancernych odwiedził osobiście pobojowisko, aby zbadać sprawę, nie odnotował obecności Niemców, dotarł do czołgów i zobaczył, że ich wieże są otwarte, a załogi zniknęły^[35].

2 marca Niemcy wycofali się, tracąc ponad czterdzieści czołgów i prawie sześćdziesiąt innych pojazdów pancernych; dwa z czterech niemieckich batalionów piechoty dostały się do niewoli, oprócz zabitych i rannych^[28][32]. Wielu spośród jeńców było wcześniej na froncie wschodnim i twierdziło, że nigdy nie doświadczyli takiego ciężaru bombardowań^[35]. Ofensywa nie osiągnęła swoich głównych celów, a Arnim odwołał dalsze ataki^[27]. Anderson rozważał już opuszczenie Medjez, aż do sukcesu obrony Hunt's Gap, po którym nadszedł rozkaz o utrzymaniu pozycji wydany przez gen. Harolda Alexandra, dowódcę 18 Grupy Armii. Do 5 marca 2/4. batalion Hampshires stracił 243 zabitych lub zaginionych i został zastąpiony w linii przez 8. batalion Pułku Argyll and Sutherland Highlanders z 36 Brygady Piechoty 78 Dywizji^[28].

Następstwa

Analiza

Zniszczony niemiecki Tygrys I, po ataku w Hunt's Gap

Weber nakazał Langowi wycofać się na pozycje obronne; Rommel był przerażony, gdy usłyszał, że stracono 19 Tygrysów^[36][37]. Mjr Hans-Georg Lueder, dowódca 501. batalionu czołgów ciężkich został ciężko ranny, a jego oddział stracił tak wiele czołgów, że przestał być skuteczną siłą bojową^[38][34][39]. Żaden z celów operacyjnych Osi nie został osiągnięty, pomimo zdobycia pewnych terenów na zachodzie. Bitwa kosztowała Niemców inicjatywę; w najlepszym razie tylko nieznacznie opóźniła ofensywę aliantów^[40]. Dywizje potrzebne do ataku włoskiej 1 Armii na brytyjską 8 Armię zostały opóźnione o tydzień z powodu niepowodzenia operacji Ochsenkopf, a bitwa o Medenine okazała się kosztowną porażką^[41][42]. Allfrey został awansowany na generała majora 9 marca^[43]. Sukces Osi w operacji oznaczałby utratę Béja i cofnięcie linii alianckich wzdłuż północnego sektora, w tym wycofanie się z Medjez el Bab, co z pewnością przedłużyłoby kampanię afrykańską i zakłóciło plany dotyczące alianckiej inwazji na Sycylię^[36].

Ofiary

Niemieccy jeńcy czekają na ewakuację w przydrożnym rowie, kwiecień 1943

Niemcy stracili 71 czołgów — prawie 90 procent użytych w operacji — podczas gdy 60 innych pojazdów zostało zniszczonych lub zdobytych przez nieprzyjaciela^[44]. Niemcy ponieśli prawie 2800 ofiar, a kolejnych 2200 ludzi zostało schwytanych^[40]. Brytyjczycy stracili 1800 zabitych i 2300 jeńców, 16 czołgów, 17 dział, 13 dział przeciwpancernych i 40 innych pojazdów^[45].

Następne operacje

17 marca siły Osi zostały wzmocnione przez 504. batalion czołgów ciężkich, podczas gdy 501. naprawił 25 swoich czołgów, przywracając im ćwierć siły^[38]. Jednak operacja Ochsenkopf miała się okazać ostatnią dużą ofensywą przeprowadzoną przez 5 Armię Pancerną w Afryce^[1].

25 marca gen. Alexander nakazał kontratak. 28 marca 46 Dywizja Piechoty zaatakowała wraz z 138 Brygadą Piechoty, utrzymując 128 Brygadę Piechoty w rezerwie i przyłączoną 36 Brygadę Piechoty, 1 Brygadę Spadochronową oraz jednostki francuskie (w tym specjalistyczne jednostki górskie Goumiers). Dywizja była wspierana przez artylerię polową dwóch dywizji, dział średnich i ciężkich. W ciągu czterech dni 46 Dywizja Piechoty odzyskała teren utracony na rzecz Dywizji von Manteuffel i wzięła 850 niemieckich i włoskich jeńców^[46]. Sedjenane zostało ponownie zdobyte przez aliantów 1 kwietnia^[47].

7 kwietnia Anderson nakazał 78 Dywizji Piechoty oczyszczenie drogi Béja – Medjez. Dzięki artylerii i bliskiemu wsparciu lotniczemu dywizja metodycznie posuwała się 16 km przez trudny górski teren przez dziesięć dni na froncie o długości 16 km. 4 Dywizja Piechoty przesunęła się na lewo od 78 Dywizji Piechoty i nacierała w kierunku Sidi Nsir^[46]. Po odciążeniu występu w Medjez i oczyszczeniu dróg bocznych w rejonie V Korpusu Anderson zaczął przygotowywać duży atak zaplanowany na 22 kwietnia w celu zdobycia Tunisu. W ciągu trzech tygodni front Osi załamał się, a pozostałe 230 000 żołnierzy w Tunezji poddało się^[36][46].

Przypisy

1. Windrow 1972 ↓, s. 23
2. Rolf 2001 ↓, s. 152
3. Playfair 2004 ↓, s. 305
4. Howe 1991 ↓, s. 464–466.
5. Perrett 1993 ↓, s. 18–20
6. Playfair 2004 ↓, s. 306.
7. Atkinson 2013 ↓, s. 399–400
8. Villahermosa 2010 ↓, s. 243–245
9. Dunning 2011 ↓, s. 109–112
10. Holland 2006 ↓, s. 496–500
11. Stimpel 1998 ↓, s. 134.
12. Ford 1999 ↓, s. 46–49
13. Evans 2012 ↓, s. 112–115
14. Doherty 1994 ↓, s. 43–45
15. Flood 2013 ↓, s. 547
16. Crow 1971 ↓, s. 85
17. Rolf 2001 ↓, s. 155
18. Paget 2000 ↓, s. 318.
19. Perrett 2012 ↓, s. 128.
20. Perrett 2012 ↓, s. 128–130.
21. Lewin 2012 ↓, s. 177–179.
22. Perrett 2012 ↓, s. 128, 137.
23. Perrett 2012 ↓, s. 134–136.
24. Lewin 2012 ↓, s. 177
25. Perrett 2012 ↓, s. 134.
26. Perrett 2012 ↓, s. 137–139.
27. Bidwell i Graham 2004 ↓, s. 258–259
28. Rolf 2001 ↓, s. 154
29. Mitcham 2010 ↓, s. 76–78.
30. Syron 2013 ↓, s. 113.
31. Schneider 2004 ↓, s. 96–97.
32. Lewin 2012 ↓, s. 180
33. Hart 2001 ↓, s. 135.
34. Williamson i Bujeiro 2005 ↓, s. 28
35. Marshal 1943 ↓, s. 88–90
36. Perrett 1993 ↓, s. 139
37. Watson 2007 ↓, s. 114.
38. Schneider 2004 ↓, s. 44
39. North Irish Horse - The Goatherds of WW II. northirishhorse.net, 2008. [dostęp 2024-09-10]. (ang.).{{Cytuj stronę}} Nieznane pola: 1.
40. Atkinson 2013 ↓, s. 407–408
41. Mitcham 2010 ↓, s. 117–118.
42. Watson 2007 ↓, s. 119.
43. Anderson 1943 ↓, s. 1, 351.
44. Atkinson 2013 ↓, s. 408.
45. Coggins 1980 ↓, s. 13.
46. Anderson 1943 ↓, s. 11
47. Ferguson 1984 ↓, s. 10.

Bibliografia

• Kenneth Anderson. Official despatch by Kenneth Anderson, GOC-in-C First Army covering events in NW Africa, 8 November 1942 – 13 May 1943. „London Gazette”. 37779, 1943. London. ISSN 0374-3721. (ang.). 
• Rick Atkinson: An Army At Dawn: The War in North Africa, 1942–1943. T. I. London: Hachette UK, 2013, seria: The Liberation Trilogy. ISBN 978-1-40552-727-9. (ang.).
• Dominick Bidwell, Dominick Graham: Fire Power: The British Army Weapons & Theories of War 1904–1945. Barnsley: Pen and Sword, 2004. ISBN 978-1-84415-216-2. (ang.).
• Jack Coggins: The Campaign for North Africa. New York: Doubleday, 1980. ISBN 978-0-38504-351-9. (ang.).
• Duncan Crow: British and Commonwealth AFVs, 1940–46. T. III. Leatherhead: Profile Publications, 1971, seria: Armoured Fighting Vehicles of the World. OCLC 278597. (ang.).
• Richard Doherty: Only the Enemy in Front (every Other Beggar Behind–): The Recce Corps at War, 1940–1946. London: Tom Donovan, 1994. ISBN 978-1-87108-518-1. (ang.).
• James Dunning: When Shall Their Glory Fade: The Stories of the Thirty-Eight Battle Honours of the Army Commandos. London: Frontline Books, 2011. ISBN 978-1-84832-597-5. (ang.).
• Bryn Evans: With the East Surreys in Tunisia and Italy 1942–1945: Fighting for every River and Mountain. Philadelphia, PA: Casemate, 2012. ISBN 978-1-78337-673-5. (ang.).
• Gregor Ferguson: The Paras 1940–84. T. I. Oxford: Osprey, 1984, seria: Elite. ISBN 0-85045-573-1. (ang.).
• Joe Flood: Unravelling the Code. Raleigh, NC: Lulu.com, 2013. ISBN 978-0-99232-810-8. (ang.).
• Ken Ford: Battle-axe Division: From Africa to Italy with the 78 Division 1942–45. Stroud: Sutton, 1999. ISBN 978-0-75091-893-0. (ang.).
• Russell Hart: Clash of Arms: How the Allies Won in Normandy. Boulder, CO: Lynne Rienner, 2001. ISBN 978-1-55587-947-1. (ang.).
• James Holland: Together We Stand: America, Britain and the Forging of an Alliance. New York: Miramax Books, 2006. ISBN 978-1-40135-253-0. (ang.).
• G. F. Howe: Northwest Africa: Seizing the Initiative in the West. Washington: Department of the Army, 1991, seria: United States Army in World War II: Mediterranean Theatre of Operations. ISBN 0-16001-911-7. OCLC 23304011. (ang.).
• Ronald Lewin: The War on Land: 1939–45. New York: Random House, 2012. ISBN 978-1-44810-412-3. (ang.).
• Howard Marshal: Over to Tunis: The Complete Story of the North African Campaign. London: Eyre & Spottiswoode, 1943. OCLC 2056845. (ang.).
• Samuel Mitcham: Blitzkrieg No Longer. Barnsley: Pen and Sword, 2010. ISBN 978-1-84884-302-8. (ang.).
• Julian Paget: Second to None: The History of the Coldstream Guards 1650–2000. Philadelphia, PA: Casemate, 2000. ISBN 978-1-78337-939-2. (ang.).
• Bryan Perrett: Churchill Infantry Tank 1941–51. Oxford: Osprey, 1993. ISBN 978-1-85532-297-4. (ang.).
• Bryan Perrett: Last Stand: Famous Battles against The Odds. London: Hachette UK, 2012. ISBN 978-1-78022-526-5. (ang.).
• I. S. O. Playfair: The Mediterranean and Middle East: The Destruction of the Axis Forces in Africa. Wyd. facs. repr. Naval & Military Press, Uckfield. T. IV. London: HMSO, 2004, seria: History of the Second World War United Kingdom Military Series. ISBN 1-84574-068-8. (ang.).
• David Rolf: The Bloody Road to Tunis: Destruction of the Axis Forces in North Africa, November 1942 – May 1943. London: Greenhill Books, 2001. ISBN 978-1-85367-445-7. (ang.).
• Wolfgang Schneider: Tigers in Combat. T. I. Mechanicsburg, PA: Stackpole, 2004. ISBN 978-0-81173-171-3. (ang.).
• Hans-Martin Stimpel: Die deutsche Fallschirmtruppe 1942–1945: Einsätze auf Kriegsschauplätzen im Süden. T. I. Berlin: Mittler E. S. & Sohn, 1998. ISBN 978-3-81320-577-0. (niem.).
• Mike Syron: Panzerkrieg: The Rise and Fall of Hitler's Tank Divisions. London: Hachette UK, 2013. ISBN 978-1-47210-780-0. (ang.).
• Gilberto Villahermosa: Hitler's Paratrooper: The Life and Battles of Rudolf Witzig. London: Frontline Books, 2010. ISBN 978-1-47380-553-8. (ang.).
• Bruce Allen Watson: Exit Rommel: The Tunisian Campaign, 1942–43. Mechanicsburg, PA: Stackpole, 2007, seria: Stackpole Military History. ISBN 978-0-8117-3381-6. (ang.).
• Gordon Williamson, Ramiro Bujeiro: Knight's Cross and Oak Leaves Recipients 1941–45. Osprey, 2005. ISBN 1-84176-642-9. (ang.).
• Martin Windrow: Luftwaffe Airborne and Field Units. Osprey, 1972. ISBN 978-0-85045-114-6. (ang.).