Oman (InulaL.) – rodzaj roślin z rodzinyastrowatych. Obejmuje 78 gatunków w wąskim ujęciu (z wyłączeniem rodzaju Pentanema)[4] lub około 100 w szerokim ujęciu[5][6]. Rośliny te występują w Europie i Azji oraz w środkowej Afryce. Rodzaj w szerokim ujęciu reprezentowany jest w Polsce przez 6 gatunków rodzimych i jeden introdukowany, w wąskim ujęciu należy tu tylko gatunek introdukowany – oman wielkiInula helenium.
Szereg gatunków z tego rodzaju uprawianych jest jako okazałe rośliny ozdobne, wykorzystywane także leczniczo. Takie podwójne znaczenie mają np. oman wielki I. helenium, oman wspaniałyI. magnifica oraz Inula racemosa[6].
Rozmieszczenie geograficzne
Inula racemosa
Zasięg rodzaju obejmuje strefę klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego w Europie i Azji oraz środkową Afrykę (od Kamerunu i Etiopii na północy po Zambię na południu) oraz Madagaskar[4][5]. W szerokim ujęciu rodzaju w Europie rośnie 18 jego przedstawicieli[6], z czego 6 gatunków obecnych jest w Polsce jako rośliny rodzime, a jeden jest introdukowany[7]. W wąskim ujęciu rodzaju wszystkie gatunki rodzime we florze polskiej klasyfikowane są do rodzaju Pentanema[4].
Zebrane w koszyczki pojedyncze lub tworzące luźny, baldachogroniasty kwiatostan złożony. Okrywa półkulista do dzwonkowatej, o średnicy do 4 cm. Listki okrywy są trwałe, wyrastają w czterech lub większej liczbie rzędów. Dno koszyczka jest wypukłe. Kwiaty brzeżne języczkowe, żeńskie i płodne, mają korony żółte lub pomarańczowe. Kwiaty rurkowe wewnątrz koszyczka są obupłciowe, o koronie żółtej[5].
Rodzaj z plemienia Inuleae z podrodziny Asteroideae z rodziny astrowatychAsteraceae[10]. W obrębie plemienia jest jednym z rodzajów tzw. kompleksu Inula (Inula complex)[9]. Kompleks jest blisko spokrewniony z kompleksem Pulicaria. Rodzaj Inula w tradycyjnym ujęciu okazał się taksonem parafiletycznym – zwykle okazałe, wielkolistne gatunki wraz z typowym omanem wielkimI. helenium tworzą wspólny klad m.in. z monotypowym rodzajem smotrawaTelekia oraz rodzajami Carpesium, Codonocephalum i Chrysophtalmum. Liczne gatunki z rodzaju Inula, zwłaszcza te reprezentowane w Europie, tworzą klad wspólnie z rodzajem Pentanema Cass. Rodzaj ten pierwotnie wyodrębniono dla grupy ok. 20 gatunków z południowej Azji i wschodniej Afryki, wyróżniających się nielicznymi włoskami puchu kielichowego (od 5 do 20). Ze względu na relacje filogenetyczne odkryte w wyniku badań molekularnych, ale także podobieństwa morfologiczne i taką samą liczbę podstawową chromosomów (x=10, podczas gdy w kladzie z wąsko ujmowanym rodzajem Inula x=8) liczne gatunki tradycjnie zaliczane do Inula przeniesione zostały do rodzaju Pentanema. Alternatywne rozwiązanie taksonomiczne, polegające na szerokim ujęciu rodzaju Inula (z włączeniem tu wszystkich rodzajów z kompleksu), zostało odrzucone jako tworzące rodzaj bardzo zróżnicowany morfologicznie i kariologicznie[9].
Omany (w szerokim ujęciu) były uprawiane już w czasach antycznych ze względu na efektowne kwiatostany. Niektóre gatunki są używane w celach leczniczych. Są też roślinami miododajnymi. Są mrozoodporne i nie mają specjalnych wymagań co do gleby. Mogą rosnąć na stanowiskach słonecznych lub częściowo zacienionych. Rozmnaża się je zazwyczaj przez nasiona lub przez podział wiosną lub jesienią[12].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑ abNeil A. Harriman: Inula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-09-07].
↑Genus Inula L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-07].
↑Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 104. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑GeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC271991134.
