Nagroda Kioto

Nagroda Kioto

Nagroda za	osiągnięcia w technice, nauce, sztuce i filozofii
Przyznający	Fundacja Inamori
Państwo	Japonia
Lokalizacja	Kioto
Pierwsze rozdanie	1985
Strona internetowa

Nagroda Kioto (jap. 京都賞 Kyōto-shō) – japońska nagroda ufundowana w 1985 przez Kazuo Inamoriego (1932–2022), założyciela firmy Kyocera i przyznawana co roku przez powołaną w tym celu Fundację Inamori^[1]. Jej celem jest nagradzanie osób o znaczącym wkładzie w naukę, technologię, sztukę i filozofię.

Przyczyny utworzenia nagrody

W 1984 roku, w 25. rocznicę założenia firmy Kyocera, Kazuo Inamori postanowił nagrodzić osoby przyczyniające się do rozwoju nauki, postępu ludzkości i wzbogacania ludzkiego ducha, wychodząc z założenia, że przyszłość ludzkości zapewni tylko równowaga między rozwojem naukowych i duchowym. Przeznaczył na ten cel 20 miliardów jenów i akcje Kyocery (w 1984 roku Kyocera osiągnęła wyniki sprzedaży o wysokości 230 mld jenów i 53 mld zysku). Inamori chciał w ten sposób odwdzięczyć się społeczeństwu, ale też uhonorować naukowców, których działania dotychczas nie zostały dotąd należycie uznane^[2].

Kategorie nagrody

Nagrody Kioto są przyznawane w trzech dziedzinach: nauk podstawowych, zaawansowanych technologii oraz sztuki i filozofii. W każdej z nich nagroda jest rotacyjnie przyznawana w kategoriach^[3]:

• nauki podstawowe
  • nauki biologiczne
  • nauki matematyczne
  • Ziemia i wiedza o planetach, astronomia i astrofizyka
  • nauki przyrodnicze
  • kognitywistyka (przyznana jednorazowo w 1988 roku)
• zaawansowane technologie
  • elektronika
  • biotechnologia i technologia medyczna
  • nauki materiałowe i inżynieria
  • nauki informacyjne
• sztuka i filozofia
  • muzyka
  • sztuka
  • kino i teatr
  • filozofia i etyka

Każdego roku Fundacja Inamori kontaktuje się z ekspertami z całego świata, z dziedzin objętych nagrodą, z prośbą o nominacje. Listę nominowanych osób najpierw weryfikują trzy komitety selekcyjne (po jednym na każdą z dziedzin), potem trzy kolejne wybierają ostateczną listę nominowanych na podstawie bardziej szczegółowych kryteriów. Ta trafia do komitetu wykonawczego, który patrząc z szerszej perspektywy i kierując się filozofią nagrody, wybiera laureatów, ostatecznie zatwierdzanych przez zarząd fundacji^[3].

W momencie ustanowienia nagrody, jej wysokość wynosiła 50 milionów jenów, a od 2018 roku wysokość nagrody to 100 milionów jenów^[4]. Laureaci otrzymują również medal i dyplom. Medal, ważący około 250 gramów, wykonany jest z 20 karatowego złota i ozdobiony ośmioma kamieniami szlachetnymi: czterema szmaragdami i czterema rubinami. Rewers medalu zawiera imię laureata oraz rok przyznania. Medal zaprojektował Yoshiyuki Chosa. Prawa strona dyplomu zawiera informacje o laureacie, kategorię nagrody i datę nadania. Lewa strona zawiera kaligrafię wykonaną przez opata świątyni Myōshin-ji, wybraną na podstawie życiorysu i osiągnięć laureata ze zbioru tradycyjnych chińskich sentencji^[3].

Podczas pierwszej ceremonii wręczenia nagrody, specjalną nagrodę otrzymała Fundacja Nobla^[5]. W 1985 roku Kazuo Inamori konsultował ideę Nagrody Kioto z ówczesnym prezesem Fundacji Nobla, Baronem Stigem Ramelem. Jednym z kluczowych rezultatów konsultacji jest rygorystyczny i bezstronny wybór kandydatów, kierując się międzynarodowym punktem widzenia^[6].

Nagroda Kioto nazywana jest „japońskim Noblem”^[7][8][9]. Swoim zasięgiem obejmuje jednak więcej dziedzin nauki. Nagradza też rozwój teorii, nie tylko osiągnięcia o wymiarze praktycznym^[9]. Nagroda Kioto jest uznawana za szczególnie prestiżową w kategoriach, których Nagroda Nobla nie obejmuje^[9][10][11].

W 2020 roku, z powodu pandemii COVID-19, Nagrody Kioto nie zostały przyznane^[12].

Lista laureatów

Polscy laureaci Nagrody Kioto

• Andrzej Wajda (1987)
• Witold Lutosławski (1993)

Laureaci Nagrody Kioto i Nagrody Nobla

Wśród laureatów Nagrody Kioto jest wielu noblistów, w wielu przypadkach Nagroda Kioto poprzedzała decyzję Komitetu Noblowskiego:

• Jack Kilby (Kioto 1993, Nobel 2000)
• Żores Ałfiorow (Nobel 2000, Kioto 2001)
• Kurt Wüthrich (Kioto 1998, Nobel 2002)
• Sydney Brenner (Kioto 1990, Nobel 2002)
• Paul Lauterbur (Kioto 1994, Nobel 2003)
• Mario Capecchi (Kioto 1996, Nobel 2007)
• Isamu Akasaki (Kioto 2009, Nobel 2009)
• Shin’ya Yamanaka (Kioto 2010, Nobel 2012)
• Yoshinori Ōsumi (Kioto 2012, Nobel 2016)
• Tasuku Honjo (Kioto 2016, Nobel 2018)
• Michel Mayor (Kioto 2015, Nobel 2019)

Przypisy

1. History [online], Inamori Foundation [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
2. Philosophy [online], Kyoto Prize [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
3. About Kyoto Prize [online], Kyoto Prize [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
4. Inamori Foundation Doubles Monetary Awards Bestowed with its Annual Kyoto Prizes [online], Business Wire [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
5. The Nobel Foundation [online], Kyoto Prize [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
6. Kazuo Inamori and the Nobel Foundation [online], Inamori Foundation, 10 grudnia 2018 [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
7. DanD. Vergano DanD., Kyoto Prize honors achievement and character [online], USATODAY.com, 12 listopada 2006 [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
8. NadineN. Brozan NadineN., Chronicle, „The New York Times”, 1 lipca 1996, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-01-24]  (ang.). Brak numerów stron w czasopiśmie
9. Prestiżowa Nagroda Kioto [online], Japoland [dostęp 2021-01-24]  (pol.).
10. Inamori Foundation Awards the 35th Kyoto Prize to Scientists and Artist in the Fields of „Advanced Technology”, „Basic Science”, and „Arts and Philosophy” [online], Kyocera Russia, 11 listopada 2019 [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
11. Academy Fellow awarded prestigious Kyoto Prize [online], Australian Academy of Science [dostęp 2021-01-24]  (ang.).
12. Postponement of the Kyoto Prize Due to the Coronavirus Pandemic [online], Kyoto Prize, 20 kwietnia 2020 [dostęp 2021-09-19]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Nagroda Kioto (ang.)
• The Inamori Foundation (ang.)

Kontrola autorytatywna (nagroda naukowa):

• NKC: ph400086

Encyklopedie internetowe:

• БРЭ: 3453780