Maryna Falska, Janusz Korczak, Maria Podwysocka i inni nauczyciele oraz dzieci „Naszego Domu” w latach 20. XX wiekuBudynek sierocińca „Nasz Dom” na BielanachGrób Marii Rogowskiej-Falskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach
Maria Rogowska-Falska, znana jako Maryna Falska (ur. 7 lutego1877 w majątku Czaplino, zm. 7 września1944 w Warszawie) – nauczycielka, pedagog i działaczka społeczna.
Życiorys
Urodziła się jako Maria Rogowska 2 lutego 1877 w majątku Czaplino na Podlasiu, w rodzinie szlacheckiej. Lata młodości spędziła w Warszawie i Łodzi, gdzie studiowała pedagogię i uzyskała dyplom nauczycielski. Po studiach uczestniczyła w pracy niepodległościowej PPS ze swoimi braćmi i prowadziła działalność społeczną i kulturalną wśród robotników. Używała wówczas pseudonimu „Hilda” i była parokrotnie aresztowana za prowadzenie nielegalnej drukarni PPS. Była uwięziona wraz z Józefem Piłsudskim. W 1905 została aresztowana, uwięziona i zesłana w głąb Rosji[1].
Wyszła za mąż za Leona Falskiego, znanego lekarza i działacza PPS, którego przypuszczalnie spotkała w Londynie, gdzie się oboje ukrywali przed carską policją. Po powrocie do Polski urodziła im się córka. Wyjechali z mężem do Wołożyna na Wileńszczyźnie (obecnie Białoruś), gdzie Leon rozpoczął pracę jako wiejski lekarz, pracując z ludnością polską, żydowską i litewską. W 1912 roku umarł w Wołożynie, udzielając pomocy lekarskiej w czasie epidemiityfusu. Maryna wyjechała do znajomych do Moskwy, gdzie zmarła jej dwuletnia córka[1].
W latach 1917–1918 w Kijowie, prowadząc internat dla dzieci i młodzieży polskiej, spotkała się z Januszem Korczakiem i wdrożyła jego metodykę opartą na wychowaniu typu internatowego, która bazowała na tworzeniu więzi emocjonalnych i poczuciu wspólnoty. Po powrocie do Polski w 1918, Maryna Falska pracowała z ramienia Ministerstwa Opieki Społecznej jako wizytator zakładów opiekuńczych.
W 1919 wspólnie z Januszem Korczakiem i Marią Podwysocką stworzyła w Pruszkowie wzorcowy sierociniec i Zakład Wychowawczy „Nasz Dom”. Do sierocińca trafiały dzieci robotników, którzy polegli na wojnie. Z czasem były to też sieroty społeczne, ponieważ Falska pomagała każdemu potrzebującemu dziecku. Od 1921 opiekę nad domem sierot objęło Towarzystwo „Nasz Dom”, z którego składek w latach 1927–1929 został zakupiony plac i wybudowany został na warszawskich Bielanach nowy budynek sierocińca. Patronat nad Towarzystwem sprawowała Aleksandra Piłsudska[2].
Instytucjonalne formy pracy prowadzonej przez siebie placówki opisała Maryna Falska w Szkicu informacyjnym o „Naszym Domu”[3].
Po wybuchu II wojny światowej Falska ukrywała kilkoro żydowskich dzieci, w tym m.in. córkę Salomona Fiszgrunda. Odnowiła swoje kontakty z Januszem Korczakiem, ofiarowując mu pomoc w przypadku ucieczki z getta (Korczak odrzucił jednak tę propozycję)[4]. W styczniu 1943 w specjalnej skrytce w budynku Naszego Domu na Bielanach ukryła maszynopis pamiętnika Korczaka, przekazany przez żonę Igora Newerlego po aresztowaniu pisarza przez Niemców[5].
Zmarła nagle na serce 7 września 1944, gdy Niemcy nakazali ewakuację sierocińca do obozu przejściowego w Pruszkowie[6]. Według alternatywnej wersji wydarzeń podanej przez wychowanka „Naszego Domu”, powstańca warszawskiego Antoniego Chojdyńskiego, przyczyną śmierci Falskiej miało być zażycie cyjanku[7]. Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A25-14-11)[8].
↑ abThe King of Children: The Life and Death of Janusz Korczak By Betty Jean Lifton [1].
↑Jerzy Stanisław Majewski, Tomasz Urzykowski, Dariusz Bartoszewicz: Spacerownik warszawski 2.. Warszawa: Agora, 10 listopada 2007, s. 59. ISBN 978-83-7552-095-8.
↑Wersja cyfrowa „Szkicu...” dostępna jest w serwisie Polona.pl
↑ abIsrael Gutman: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska (cz. I). Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 162. ISBN 978-83-87832-59-9.
↑Jan Zieliński: Szkatułki Newerlego. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2012, s. 137. ISBN 978-83-7414-598-5.
