Kwasy tłuszczowe omega-3

Budowa chemiczna ALA
Budowa chemiczna EPA
Budowa chemiczna DHA

Kwasy tłuszczowe omega−3 (zwane też kwasami tłuszczowymi n−3 lub ω−3) – wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA, z ang. polyunsaturated fatty acids), których ostatnie wiązanie podwójne w łańcuchu węglowym znajduje się przy trzecim od końca atomie węgla. Do tej grupy należą m.in. wielonienasycone kwasy ω−3 pełniące ważną rolę w odżywianiu człowieka[1]:

Wpływ na zdrowie

Kwas α-linolenowy a pozostałe kwasy ω−3

Kwas α-linolenowy o łańcuchu 18-węglowym jest najkrótszym kwasem w tej grupie i bywa zaliczany do tzw. krótkołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (SC-PUFA, z ang. short-chain polyunsaturated fatty acids)[2][1]. Jednocześnie jest on kwasem ω−3 najpowszechniej występującym w pożywieniu. Dla człowieka jest on egzogennym kwasem tłuszczowym (czyli nie może być wytwarzany w organizmie człowieka i musi być dostarczany w pożywieniu). Jest on prekursorem dla syntezy dłuższych kwasów ω−3 (LC-PUFA, z ang. long-chain polyunsaturated fatty acids), jednak od przełomu XX i XXI w. pojawiło się wiele publikacji wskazujących, że ta ścieżka dostarczania organizmowi dłuższych kwasów ω−3 jest nieskuteczna. W badaniach tych nie stwierdzono, aby spożywanie kwasu α-linolenowego dawało jakiekolwiek korzyści zdrowotne – w przeciwieństwie do spożywania LC-PUFA. W związku z tym w 2012 r. postawiony został postulat, aby oznaczenie „źródło kwasów omega−3” stosować tylko dla żywności bogatej w kwasy ω−3 LC-PUFA[2].

Chia jest uprawiana w celach handlowych dla nasion bogatych w kwasy tłuszczowe omega−3

Wpływ na zdrowie

W kilku badaniach stwierdzono możliwe działanie przeciwnowotworowe kwasów tłuszczowych omega−3 (zwłaszcza w przypadku raka piersi, okrężnicy i prostaty)[3][4][5]. Badania sugerują też, że kwasy te spowalniają starzenie się komórek[6].

Istnieją silne dowody naukowe, że spożycie kwasów tłuszczowych omega−3 wiąże się z obniżeniem poziomu trójglicerydów we krwi[7][8][9][10] i regularne przyjmowanie zmniejsza ryzyko wtórnych i pierwotnych zawałów serca[wymaga weryfikacji?][11][12]. Mimo to suplementacja nie wpływa na ryzyko przedwczesnej śmierci lub chorób serca[13], choć spożycie ryb, bogatych w te kwasy tłuszczowe, ma pozytywny wpływ na zdrowie w tym zakresie[14][15][16]. Także kwas α-linolenowy, występujący głównie w produktach roślinnych, prawdopodobnie zmniejsza ryzyko chorób serca[17].

Pewne korzyści odnotowano również w takich stanach chorobowych, jak zaburzenia rytmu serca[18][19][20] oraz reumatoidalne zapalenie stawów[21][22]. W jednym z badań na grupie 32 pacjentów z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów (MIZS) stwierdzono istotny spadek CRP po zastosowaniu suplementacji kwasów tłuszczowych omega−3[23]. W innym badaniu 23 dzieci chorych na MIZS podzielono losowo na dwie grupy. W pierwszej grupie zwiększono zawartość kwasów omega−3 w diecie, a w drugiej nie. Po 5 miesiącach eksperymentu średnia dzienna dawka ibuprofenu przyjmowanego przez dzieci w pierwszej grupie spadła z 28,4 mg/kg do 23,4 mg/kg, a w drugiej grupie średnia dawka ibuprofenu spadła z 23,7 mg/kg do 22,7 mg/kg[24].

Ważna jest odpowiednia proporcja kwasów tłuszczowych omega−3 i omega-6 w diecie[25]. Kwasy omega-6 (a zwłaszcza kwas arachidonowy) ułatwiają produkcję prostaglandyn, czyli hormonów prozapalnych. Z kolei kwasy omega−3 działają hamująco na stan zapalny, gdyż w organizmie konkurują z kwasami omega-6, zmniejszając ich stężenie w tkankach oraz ograniczając ich reakcje z enzymami[26]. Według danych National Institutes of Health Amerykanie zwykle spożywają zbyt dużo kwasów omega-6 w porównaniu do kwasów omega−3. Proporcje tych dwóch typów kwasów są bardziej korzystne w diecie śródziemnomorskiej (stosunkowo ubogiej w kwasy omega-6) oraz w diecie Japończyków i mieszkańców Grenlandii (bogatej w kwasy omega−3)[27].

Znaczny nadmiar kwasów omega−3 może być jednak szkodliwy, więc należy stosować umiarkowane dawki (szczególnie u osób cierpiących na cukrzycę i choroby krążenia)[28][29].

Kwasy omega−3 mają także korzystny wpływ na funkcje poznawcze u osób cierpiących na różne formy zaburzeń kognitywnych[30]. Istnieją również dane wskazujące na osłabienie objawów depresji oraz zachowań agresywnych dzięki przyjmowaniu kwasów omega−3[31].

Występowanie w tłuszczach spożywczych

W tłuszczach pochodzących z roślin lądowych występuje kwas α-linolenowy (z grupy SC-PUFA), brak jest jednak LC-PUFA, które występują w pożywieniu pochodzenia morskiego, zwłaszcza w rybach[32].

W poniższej tabeli znajduje się porównanie wartości energetycznej (w kilokaloriach) różnych rodzajów tłuszczów spożywczych oraz zawartość w nich kwasów tłuszczowych omega−3 i omega−6 (w miligramach) w przeliczeniu na łyżkę stołową tłuszczu[33].

Rodzaj tłuszczu Wartość energetyczna Omega−3 Omega−6 Stosunek 3/6
Olej z łososia 123 5182 302 17,16
Olej z wątroby dorsza (tran) 123 2811 254 11,07
Olej ze śledzia 123 1926 195 9,88
Olej z sardynek 123 3688 513 7,19
Olej z pachnotki 120 8960 1680 5,33
Olej lniany 120 7980 2240 3,56
Masło bezwodne 112 185 288 0,64
Olej rzepakowy niskoerukowy 124 1302 2842 0,46
Olej z gorczycy sarepskiej 124 826 2146 0,38
Olej z orzechów włoskich 120 1414 7194 0,20
Olej sojowy 120 925 6936 0,13
Olej z zarodków pszennych 120 938 7453 0,13
Domowy smalec z dodatkiem oleju roślinnego 115 141 1242 0,11
Oliwa z oliwek 119 81 1067 0,08
Olej sojowy utwardzony 120 354 4746 0,07
Masło shea 120 41 666 0,06
Majonez (z oleju sojowego i kartamusowego) 99 414 7176 0,06
Przemysłowy smalec z dodatkiem oleju roślinnego 115 128 2317 0,06
Olej słonecznikowy >70% kwasu oleinowego 124 27 505 0,05
Olej z otrębów ryżowych 120 218 4542 0,05
Mieszanina margaryny z masłem 102 103 2162 0,05
Masło kakaowe 120 14 381 0,04
Olej słonecznikowy utwardzony 120 122 4801 0,03
Olej palmowy 120 27 1238 0,02
Olej kukurydziany 120 95 7888 0,01
Olej sezamowy 120 41 5617 0,01
Olej słonecznikowy <60% kwasu linoleinowego 120 27 5413 0,00
Olej bawełniany 120 27 7018 0,00
Olej z pestek winogron 120 14 9466 0,00
Olej arachidowy 119 0 4320 0,00
Olej kokosowy 117 0 245 0,00
Olej słonecznikowy >60% kwasu linoleinowego 120 0 8935 0,00
Olej kartamusowy >70% kwasu linoleinowego 120 0 10149 0,00
Olej kartamusowy >70% kwasu oleinowego 120 0 1952 0,00

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Matthew T. Buckley i inni, Selection in Europeans on Fatty Acid Desaturases Associated with Dietary Changes, „Molecular Biology and Evolution”, 34 (6), 2017, s. 1307–1318, DOI: 10.1093/molbev/msx103, PMID: 28333262, PMCID: PMC5435082 (ang.).
  2. ↑ a b Giovanni M. Turchini i inni, Jumping on the omega-3 bandwagon: distinguishing the role of long-chain and short-chain omega-3 fatty acids, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition”, 52 (9), 2012, s. 795–803, DOI: 10.1080/10408398.2010.509553, PMID: 22698270 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  3. ↑ Katarina Augustsson i inni, A prospective study of intake of fish and marine fatty acids and prostate cancer, „Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention”, 12 (1), 2003, s. 64–67, PMID: 12540506 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  4. ↑ E.A. de Deckere, Possible beneficial effect of fish and fish n-3 polyunsaturated fatty acids in breast and colorectal cancer, „European Journal of Cancer Prevention”, 8 (3), 1999, s. 213–221, DOI: 10.1097/00008469-199906000-00009, PMID: 10443950 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  5. ↑ C.P. Caygill, M.J. Hill, Fish, n-3 fatty acids and human colorectal and breast cancer mortality, „European Journal of Cancer Prevention”, 4 (4), 1995, s. 329–332, DOI: 10.1097/00008469-199508000-00008, PMID: 7549825 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  6. ↑ Ramin Farzaneh-Far i inni, Association of marine omega-3 fatty acid levels with telomeric aging in patients with coronary heart disease, „Journal of the American Medical Association”, 303 (3), 2010, s. 250–257, DOI: 10.1001/jama.2009.2008, PMID: 20085953, PMCID: PMC2819264 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  7. ↑ W.S. Harris, n-3 fatty acids and serum lipoproteins: human studies, „The American Journal of Clinical Nutrition”, 65 (5 Suppl), 1997, 1645S–1654S, DOI: 10.1093/ajcn/65.5.1645S, PMID: 9129504 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  8. ↑ T.A. Sanders i inni, Influence of n-6 versus n-3 polyunsaturated fatty acids in diets low in saturated fatty acids on plasma lipoproteins and hemostatic factors, „Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology”, 17 (12), 1997, s. 3449–3460, DOI: 10.1161/01.atv.17.12.3449, PMID: 9437192 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  9. ↑ H.M. Roche, M.J. Gibney, Postprandial triacylglycerolaemia: the effect of low-fat dietary treatment with and without fish oil supplementation, „European Journal of Clinical Nutrition”, 50 (9), 1996, s. 617–624, PMID: 8880041 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  10. ↑ Michael H. Davidson i inni, Efficacy and tolerability of adding prescription omega-3 fatty acids 4 g/d to simvastatin 40 mg/d in hypertriglyceridemic patients: an 8-week, randomized, double-blind, placebo-controlled study, „Clinical Therapeutics”, 29 (7), 2007, s. 1354–1367, DOI: 10.1016/j.clinthera.2007.07.018, PMID: 17825687 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  11. ↑ Heiner C. Bucher i inni, N-3 polyunsaturated fatty acids in coronary heart disease: a meta-analysis of randomized controlled trials, „The American Journal of Medicine”, 112 (4), 2002, s. 298–304, DOI: 10.1016/s0002-9343(01)01114-7, PMID: 11893369 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  12. ↑ M.L. Burr, P.M. Sweetham, A.M. Fehily, Diet and reinfarction, „European Heart Journal”, 15 (8), 1994, s. 1152–1153, DOI: 10.1093/oxfordjournals.eurheartj.a060645, PMID: 7988613 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  13. ↑ Evangelos C. Rizos i inni, Association between omega-3 fatty acid supplementation and risk of major cardiovascular disease events: a systematic review and meta-analysis, „Journal of the American Medical Association”, 308 (10), 2012, s. 1024–1033, DOI: 10.1001/2012.jama.11374, PMID: 22968891 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  14. ↑ R. Chowdhury i inni, Association between fish consumption, long chain omega 3 fatty acids, and risk of cerebrovascular disease: systematic review and meta-analysis, „British Medical Journal”, 345 (oct30 3), 2012, art. nr e6698, DOI: 10.1136/bmj.e6698, PMID: 23112118, PMCID: PMC3484317 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  15. ↑ Javier Delgado-Lista i inni, Long chain omega-3 fatty acids and cardiovascular disease: a systematic review, „The British Journal of Nutrition”, 107 (Suppl. 2), 2012, S201–213, DOI: 10.1017/S0007114512001596, PMID: 22591894 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  16. ↑ Sradha Kotwal i inni, Omega 3 Fatty acids and cardiovascular outcomes: systematic review and meta-analysis, „Circulation. Cardiovascular Quality and Outcomes”, 5 (6), 2012, s. 808–818, DOI: 10.1161/CIRCOUTCOMES.112.966168, PMID: 23110790 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  17. ↑ Maryam S. Farvid i inni, Dietary linoleic acid and risk of coronary heart disease: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies, „Circulation”, 130 (18), 2014, s. 1568–1578, DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.114.010236, PMID: 25161045, PMCID: PMC4334131 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  18. ↑ J.H. Christensen i inni, Effect of fish oil on heart rate variability in survivors of myocardial infarction: a double blind randomised controlled trial, „British Medical Journal”, 312 (7032), 1996, s. 677–678, DOI: 10.1136/bmj.312.7032.677, PMID: 8597736, PMCID: PMC2350515 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  19. ↑ Christophe Pignier i inni, Direct protective effects of poly-unsaturated fatty acids, DHA and EPA, against activation of cardiac late sodium current: a mechanism for ischemia selectivity, „Basic Research in Cardiology”, 102 (6), 2007, s. 553–564, DOI: 10.1007/s00395-007-0676-x, PMID: 17891522 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  20. ↑ Ingeborg A. Brouwer, Anouk Geelen, Martijn B. Katan, n−3 Fatty acids, cardiac arrhythmia and fatal coronary heart disease, „Progress in Lipid Research”, 45 (4), 2006, s. 357–367, DOI: 10.1016/j.plipres.2006.02.004, PMID: 16678270 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  21. ↑ P.R. Fortin i inni, Validation of a meta-analysis: the effects of fish oil in rheumatoid arthritis, „Journal of Clinical Epidemiology”, 48 (11), 1995, s. 1379–1390, DOI: 10.1016/0895-4356(95)00028-3, PMID: 7490601 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  22. ↑ J.M. Kremer i inni, Effects of manipulation of dietary fatty acids on clinical manifestations of rheumatoid arthritis, „The Lancet”, 1 (8422), 1985, s. 184–187, DOI: 10.1016/s0140-6736(85)92024-0, PMID: 2857265 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  23. ↑ M.G. Alpigiani i inni, [The use of n-3 fatty acids in chronic juvenile arthritis], „La Pediatria Medica E Chirurgica”, 18 (4), 1996, s. 387–390, PMID: 9064671 [dostęp 2021-11-10] (wł.).
  24. ↑ V. Vargová i inni, [Will administration of omega-3 unsaturated fatty acids reduce the use of nonsteroidal antirheumatic agents in children with chronic juvenile arthritis?], „Casopis Lekaru Ceskych”, 137 (21), 1998, s. 651–653, PMID: 9929929 [dostęp 2021-11-10] (słow.).
  25. ↑ Evelyn F. Tribole, Excess Omega-6 Fats Thwart Health Benefits from Omega-3 Fats, „British Medical Journal”, 2006 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  26. ↑ Claudio Galli, Philip C. Calder, Effects of fat and fatty acid intake on inflammatory and immune responses: a critical review, „Annals of Nutrition & Metabolism”, 55 (1-3), 2009, s. 123–139, DOI: 10.1159/000228999, PMID: 19752539 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  27. ↑ Diet Balance [online], NIH, 28 stycznia 2010 [dostęp 2021-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-28] (ang.).
  28. ↑ Christine J. Lewis, Letter Regarding Dietary Supplement Health Claim for Omega-3 Fatty Acids and Coronary Heart Disease [online], U. S. Food and Drug Administration, 31 października 2000 [zarchiwizowane z adresu 2006-12-17] (ang.).
  29. ↑ N. Kromann, A. Green, Epidemiological studies in the Upernavik district, Greenland. Incidence of some chronic diseases 1950-1974, „Acta Medica Scandinavica”, 208 (5), 1980, s. 401–406, DOI: 10.1111/j.0954-6820.1980.tb01221.x, PMID: 7457208 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  30. ↑ Graham Mazereeuw i inni, Effects of ω-3 fatty acids on cognitive performance: a meta-analysis, „Neurobiology of Aging”, 33 (7), 2012, 1482.e17–29, DOI: 10.1016/j.neurobiolaging.2011.12.014, PMID: 22305186 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  31. ↑ Alan C. Logan, Omega-3 fatty acids and major depression: a primer for the mental health professional, „Lipids in Health and Disease”, 3, 2004, s. 25, DOI: 10.1186/1476-511X-3-25, PMID: 15535884, PMCID: PMC533861 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  32. ↑ Brigitte Sthepani Orozco Colonia, Gilberto Vinícius de Melo Pereira, Carlos Ricardo Soccol, Omega-3 microbial oils from marine thraustochytrids as a sustainable and technological solution: A review and patent landscape, „Trends in Food Science & Technology”, 99, 2020, s. 244–256, DOI: 10.1016/j.tifs.2020.03.007 [dostęp 2021-11-10] (ang.).
  33. ↑ Essential Fats in Food Oils [online], NIH [zarchiwizowane z adresu 2009-09-23] (ang.).(ang.)

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

C10: Leki zmniejszające stężenie lipidów
C10A – Leki zmniejszające stężenie lipidów we krwi
C10AA – Statyny
C10AB – Fibraty
C10AC – Leki wiążące kwasy żółciowe
C10AD – Kwas nikotynowy i pochodne
C10AX – Inne
C10B – Leki zmniejszające stężenie lipidów w połączeniach
C10BA – Połączenia różnych leków zmniejszających stężenie lipidów
C10BX – Leki zmniejszające stężenie lipidów w połączeniach z innymi lekami

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!